آغاز امامت امام مهدى(عج)

شماره سوم ماهنامه خیمه - ربیع الاول 1424 - اردیبهشت 1382

مَنْ يُعَظِّمْ شَعائراللّه فانَّها مِنْ تَقوَى القلوب...

خوشا به حال كسى كه شعائر دين خدا را بزرگ و محترم شمارد؛ زيرا اين صفت، ويژگى دل هاى پرهيزكار است.

اشاره:

نهم ربيع الاول، آغاز دوره ى امامت مهدى(عج)، از حوادث مهم و حساس تاريخ تشيّع به شمار مى رود. با گرامى داشت خاطره ى اين روز باشكوه، مطلب زير را با هدف آشنايى بيشتر با شخصيت آخرين حجت خدا در روى زمين و اظهار ارادت به پيشگاه آن حضرت، تقديم مى داريم؛ اميد است هميشه ياد آن عزيز پنهان در پس پرده ى غيبت را در دل هايمان زنده دايم و از وظايف خطير خويش در اين دوره ى سرنوشت ساز، غافل نباشيم.



* اصل امامت:

مقوله ى امامت و جانشينى پيامبر اكرم(ص) همواره به عنوان يكى از مباحث مهم اعتقادى مسلمانان در طول تاريخ مطرح بوده است. در ديدگاه شيعه، اهداف نزول كتاب هاى آسمانى و ارسال پيامبران الهى، هنگامى به طور كامل تحقق مى يابد كه ختم نبوّت با نصب امام معصوم همراه باشد. امام همه ى ويژگى هاى پيامبر به جز دريافت وحى را داراست كه با ولايت تكوينى (قدرت بر تصرّف در نظام هستى) و ولايت تشريعى (تبيين و تفسير آيات و احكام الهى) و از بين بردن نارسايى هاى موجود، زمينه را براى رسيدن انسان به كمال معنوى فراهم مى كند.

پيامبر اكرم(ص)، در سال دهم هجرى، هنگام بازگشت از حجةالوداع، با نازل شدن آيه ى «اَلْيَوْم اَكْملتُ لكُم دينَكم و اتْمَمْتُ عليكُم نعمتى»(2) از سوى خداوند مأمور شدند در محلى به نام «غدير خم» انتصاب على بن ابى طالب(ع) به مقام امامت را به آگاهى مردم برسانند. ابوجعفر محمد بن جرير طبرى؛ تفسيرگر و تاريخ نگار نام دار اهل سنت در اشاره به اين واقعه مى نويسد:

«پيامبر اكرم(ص) [در منطقه ى غدير خم] فرمودند: جبرييل از سوى خداوند دستور آورد كه در اين جايگاه بايستم و به سفيد و سياه اعلام كنم كه على بن ابى طالب(ع)، برادر من، وصى من، جانشين من و امام پس از من است».(3)

البته آن چه گفته شد به اعلام همگانى و رسمى و بيعت گرفتن از مردم مربوط است؛ زيرا رسول خدا(ص) در دوران رسالت، بارها با بيان تعداد امامان و نام بردن از آنان مسأله ى امامت را تبيين كرده بودند. هنگامى كه آيه ى «يا اَيُهَّا الذّين آمَنو اطيعُوااللّهَ وَ اطيعُو الرَّسولَ و اولىِ الامرِ مِنْكُم»(4) نازل شد جابر بن عبداللّه انصارى از پيامبر پرسيد: «اولى الامر كه اطاعت شان در رديف اطاعت شما به حساب آمده است، چه كسانى هستند؟» پيامبر اكرم(ص) در پاسخ فرمودند: «آنان جانشينان من و پيشوايان مسلمانان هستند. نخستين آنان، على بن ابى طالب و پس از او فرزندش حسن و...» به اين ترتيب، يكايك ائمه ى اطهار(ع) را نام بردند. هنگامى كه به امام دوازدهم رسيدند، با اين تعبير از ايشان ياد كردند كه: «ثم سمّى محمد كنيّى حجةاللّه فى ارضه و بقيّة فى عباده ابن الحسن بن على...؛ سپس هم نامم محمّد، هم كنيه ى من، حجةاللّه و بقيةاللّه در بين مردمان، فرزند حسن بن على(ع) هستند...»(5)



* امامت حضرت مهدى(عج):

پيش تر اشاره شد كه پيامبر(ص) با تعابير گوناگون به مسأله ى امامت حضرت مهدى(عج) اشاره كرده و تقريبا اطلاعات لازم را درباره ى چگونگى تولد، وقايع زندگى و ويژگى هاى حكومت آن حضرت، در اختيار مردم قرار داده بودند. براى مثال، در يك مورد، پيامبر اكرم(ص) خطاب به على(ع) فرمودند:

«امامان پس از من دوازده نفرند كه اولّى آن ها تو هستى و آخر آنها قائمى است كه خداوند به دست او، شرق و غرب عالم را خواهد گشود».(6)

و يا در جاى ديگر مى فرمايد:

«... نهمين نفر از امامان، قائم اهل بيت من و مهدى اين امت است كه در رفتار و گفتار و كردار، شبيه ترين مردم به من است. او پس از يك غيبت طولانى و حيرت و سرگردانى، ظهور خواهد كرد و دين خدا را در سرتاسر عالم، حاكميت خواهد بخشيد. او با نصرت و تأييدهاى پى در پى خداوند متعال، زمين را پر از عدل و داد خواهد ساخت. همان گونه كه

پيش از آن، از ظلم و ستم پر شده است».(7)

بنابراين به دليل شرايط خفقن بارى كه خلفاى عباسى ايجاد كرده بودند حضرت مهدى(عج) پس از تولد، يك دوره زندگى نيمه مخفى را آغاز كردند. در اين دوره كه شهادت امام عسكرى(ع)، ادامه داشت تعداد بسيار اندكى از شيعيان، به ديدار ايشان نايل شدند. از آن پس دوره ى امامت امام دوازدهم(ع) و مرحله ى خطير زندگى آن حضرت كه به دوره ى غيبت معروف است، آغاز مى شود.

مسأله ى اقامه ى نماز بر پيكر مطهر امام عسكرى(ع) توسط حضرت مهدى(ع) سبب روشنگرى مردم شد و از انحراف هاى بعدى در مسأله ى امامت جلوگيرى مى كند. اين كار بر همه ى شيعيان آشكار ساخت كه پس از امام عسكرى(ع)، فرزند ايشان عهده دار منصب امامت هستند. بدين ترتيب، توطئه ى خطرناكى كه خلفاى عباسى، براى نابودى اساسى مكتب تشيع طرح ريزى كرده بودند، خنثى شد.

بايد دانست عوامل حكومت عباسى، پس از شهادت امام عسكرى(ع) در صدد برآمدند تا كسى را از سوى خليفه مأمور نماز خواندن بر جنازه ى آن حضرت کنند و به پندار باطل خود، با اين كار، پايان دوره ى امامت را اعلام و خليفه ى غاصب عباسى را وارث امامت شيعه معرفى كنند؛ امّا با وجود مقدمه چينى هاى بسيارى كه انجام داده بودند، نقشه ى آنان عملى نشد. هنگامى كه فرد مورد نظر حكومت. آماده ى نماز خواندن بر پيكر امام يازدهم(ع) بود، ناگهان كودكى در حدود پنج ساله، با وقار و طمأنينه پيش آمد، آن فرد را كنار زد و خود به اقامه ى نماز پراخت. اين در حالى بود كه به عنايت

خداوند متعال مأموران حكومتى نتوانستند حتّى كوچك ترين عكس العملى نشان دهند. با پايان نماز نيز، پيش از آن كه مأموران حكومتى بتوانند كارى بكنند، آن حضرت از ديدگان غايب شدند. بدين ترتيب، دوره ى امامت حضرت مهدى(عج) آغاز شد.

آغاز امامت آن حضرت، به مشيّت الهى و برخى مصالح ديگر، با غيبت همراه بود كه به «غيبت صُغرا» مشهور است و تا سال 329هجرى قمرى به طول انجاميد. پس از آن، مرحله ى جديدى از غيبت كه به دوره ى «غيبت كُبرا» معروف است، آغاز شد كه تا كنون نيز ادامه دارد. اين دوران، سخت ترين دوره ى امتحان مردم است؛ زيرا ارتباط مستقيم با امام(ع) براى همگان ميسر نيست و نايب خاصى نيز وجود ندارد تا مردم به وسليله ى او بتوانند از آن حضرت، پاسخ پرسش هاى شان را ديافت و كسب فيض كنند.

در توصيف اين بُرهه از زمان، تعبيرهاى بسيارى در روايات وارد شده است كه از وجود فتنه هاى بسيار خطرناك حكايت دارد. بشر در اين دوره به دليل بى توجهى به ارزش هاى اصيل الهى و انسانى، با وجود برخوردارى از زندگى به ظاهر زيبا، آراسته و مدرن به زندگى نكبت بارى دچار مى شود؛ بدين معنا كه هر چند شكم ها سير و زندگى پر زرق و برق خواهد بود، ولى روح ها مضطرب، نگران و سرگشته است و از دست دادن هدف و فلسفه ى درست زندگى، يكايك افراد بشر را به يأس و نااميدى كُشنده اى دچار مى سازد.

در فرهنگ اصيل اسلامى، براى پيش گيرى از دچار شدن به چنين وضعى، تحت عوان «وظايف دوران غيبت»، رهنمودهاى بسيار مهمى از سوى پيامبر اكرم(ص) و ائمه ى اطهار(ع) ارايه شده است. رعايت اين موارد، سبب در امان ماندن از خطر انحراف است؛ زيرا پاى بند نبودن به احكام الهى و از دست دادن ثبات فكرى و اعتقادى صحيح، سبب آلودگى به فتنه هاى آخرالزّمان خواهد شد.

اميد است با انجام وظايف و تكاليف مربوط به دورى غيبت، بتوانيم در شمار منتظران واقعى آن حضرت باشيم و هنگام ظهور مهدى موعود(عج)، شايستگى هم گامى به آن سوار سبزپوش را به دست آوريم.