کد مطلب : ۷۸۳۷
مراجع شیعه
درباره آیت‌الله موسوی اردبیلی
پدر ايشان روحانى بزرگوار مرحوم سيد عبدالرحيم و مادرشان، زنى پارسا مرحومه سيده خديجه بود كه پيش از آن صاحب هشت فرزند دختر شده بودند. ايشان كه آخرين و تنها فرزند ذكور خانواده بودند ، در سال 1346 ه ق ، در دو سالگى مادر خود را در اثر بيمارى حصبه از دست داده و تحت مراقبت خواهرانشان قرار گرفتند.
آيت‌الله موسوى اردبيلى تحصيلات خود را در اوان كودكى و در سن شش سالگى با ورود به مكتب خانه آغاز كردند و قرآن كريم را فراگرفت. در سال ۱۳۱۸ه ش فراگيرى دروس عربى را آغاز كرده و در سال ۱۳۱۹ه ش به قصد ادامه تحصيل در دروس حوزوى ، وارد مدرسه علميه ملاابراهيم در شهرستان اردبيل شدند. ايشان دروس جامع المقدمات، سيوطى، جامى، مطول، حاشيه ملاعبدالله، شمسيه، معالم و شرايع را تا سال ۱۳۲۲ه ش درهمان مدرسه به اتمام رساندند.
پس از ورود متفقين به ايران، مردم از آزار واذيت دولت رهايى يافتند و در پى آن رغبت جوانان به دروس حوزوى افزايش يافت. لذا تعدادى طلبه جوان جهت تحصيل در دروس حوزوى وارد مدرسه ملاابراهيم شدند. ورود اين طلاب جوان و نشاط و جديت آنان باعث گرديد معظم له تدريس دروس مقدماتى علوم حوزوى يعنى صرف، نحو و منطق را آغاز نمايند. افزون بر آن در همان زمان به منظور جبران خلأ فرهنگى ناشى از بيست سال ديكتاتورى رضاخانى، اقدام به برپايى مجالس وعظ و خطابه و سخنرانى در شهرستان اردبيل و مناطق اطراف آن نيز نمودند.
آيت الله موسوى اردبيلى در رمضانالمبارك ۱۳۲۲ه ش تصميم گرفتند به شهر مقدس قم مهاجرت نموده تحصيلات عاليه را در آن شهر مقدس ادامه دهند و در آخر همان ماه از اردبيل خارج و در نهم شوال وارد شهر مقدس قم شدند و در يكى از حجرات فيضيه رحل اقامت افكندند. مدت اقامت ايشان در شهر مقدس قم ، سه سال و اندى به طول انجاميد كه در اين مدت لمعتين، رسائل، مكاسب، كفايتين، مباحثى از درس خارج اصول و بحث‌هايى از تفسير قرآن و فلسفه را فراگرفته همزمان به تدريس معالم، لمعتين و قوانين مشغول شدند.
ایشان در اين مدت از محضر اساتيد بزرگوارى استفاده برده و كسب دانش نمودند؛ از جمله مقدارى از مكاسب و جلد اول كفايه را نزد آيت ا... العظمى سيد محمّد رضا گلپايگانى ، بيع مكاسب و جلد دوم كفايه و شرح هدايه ميبدى را نزد آيت ا... العظمى حاج سيد احمد خونسارى، رسائل را نزد آيت‌الله حاج شيخ مرتضى حائرى و آيت‌الله سلطانى ، منظومه را نزد آيت‌الله حاج ميرزا مهدى مازندرانى و اسفار را نزد آيت‌الله سيد محمد حسين طباطبائىقدس سرهم، به تحصيل پرداختند.
مهاجرت به نجف
آيت‌الله موسوى اردبيلى به اتفاق سه نفر از فضلاى حوزه علميه قم تصميم گرفتند به نجفاشرف مهاجرت نمايند. با انصراف دو نفر از همراهان، ايشان با نفر سوم يعنى مرحوم شيخ ابوالفضل حلالزاده اردبيلى در 16 آبان 1324 ه ش برابر با اول ذىالحجه ۱۳۶۴ه ق، از قم حركت كردند .
مدت اقامت ایشان در نجف اشرف نستبا كوتاه بود و تنها قريب دو سال و اندى به طول انجامید.
بازگشت به ایران
در آن تاريخ از نظر سياسى جو عراق به تدريج ناآرام و متشنج شد مردم بر ضد هيئت حاكمه كه دست نشانده انگلستان بود ، شورش نموده خواهان سقوط آن بودند . شورش و آشوب اوج گرفت و در بغداد ، نجف و بعضى شهرهاى ديگر به خونريزى انجاميد . در نتيجه دولت صالح جابر سقوط كرد و مرحوم سيد محمد صدر تشكيل دولت داد . پس از چند صباحى دولت مرحوم صدر نيز سقوط كرد ونورى سعيد نخست وزير شد. در اين احوال نامهاى كه حاكى از بيمارى شديد پدر بود، به دست ايشان رسيد و ايشان را پريشان حال ساخت . اوضاع نابسامان عراق و نگرانى ناشى از بيمارى پدر موجب گرديد معظم له ، عليرغم ميل باطنى ناچار به ترك عراق و عزيمت به ايران شوند.
پس از باگشت از عراق ، در سال ۱۳۲۷ه ش وارد قم شده در مدرسه فيضيه اقامت گزيدند و به تدریس و تحصیل و فعالیت‌های قرآنی و مطبوعاتی مذهبی پرداختند. ایشان در سال ۱۳۳۸ به دلیل ضعف و بیماری بار دیگر به اردبیل بازگشتند و تا سال ۱۳۳۹ فعالیت‌های گوناگون سیاسی، فرهنگی و مذهبی را در این شهر سامان دادند. با افزایش فشار دستگاه‌های امنیتی رژیم پهلوی ایشان پس از مشورت با حضرت امام(ره) راهی تهران شدند واندکی بعد نیز خانواده‌شان به ایشان پیوستند.
آیت‌الله موسوی اردبیلی در تهران در مسجد امیرالمومنین(ع) در خیابان نصرت نماز خواندند. پس ازم دتی کتابخانه آنجا را سامان دادند و کلاس‌های ترویجی مذهبی را به راه انداختند. همچنین مؤسسه خيريه مكتب اميرالمؤمنين(ع)را در سال ۱۳۴۸ شمسی با کمک دوستانی خیر و نیک‌دل به راه انداختند.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز پس از مدتی به عنوان رئیس شورای‌عالی قضایی در خدمت مردم و نظام اسلامی بودند. پس از رحلت امام ایشان به قم بازگشتند و بار دیگر تدریس را از سر گرفتند. همچنین تاسیس و راه‌اندازی دانشگاه مفید را بنیان نهادند.
هدف از تأسيس اين دانشگاه اين است كه علوم مورد نظر اسلام، يعنى علوم انسانى در آنجا تدريس شود و نظرات اسلام نيز در رديف نظرات ساير مكاتب مورد بحث و بررسى قرار گيرد. در حال حاضر رشتههاى حقوق، اقتصاد، فلسفه، علوم سياسى و علوم قرآن در اين مؤسسه در سطح كارشناسى و كارشناسى ارشد تدريس مىگردد و در نظر است مقطع دكترى نيز در دانشگاه ايجاد شده و افزون بر آن به تعداد رشتههاى تحصيلى نيز اضافه گردد. اينك قريب به ششصد دانشجو در اين دانشگاه مطابق مقررات آموزش عالى كشور به تحصيل اشتغال دارند و همزمان به طور مستقل به تحصيلات و پژوهشهاى عالى حوزوى نيز مىپردازند. شرط ورود طلاب به اين مركز علمى، اتمام شرح لمعه و اصول مظفر و داشتن مدرك ديپلم و قبولى در كنكور سراسرى است. بعلاوه دانشجويان ورودى ملزم هستند كه پس از ورود به اين مؤسسه علاوه بر تحصيل دانشگاهى، تحصيل دروس حوزوى را نيز ادامه دهند.
تالیفات
فقه القضاء جلد 1۱- جلد ۲
فقه الحدود والتعزيرات
فقه الديات
فقه القصاص
فقه الشركة والتأمين
فقه المضاربة
فقه الشهادات (تحت طبع)
حاشيه بر خيارات مكاسب (مخطوط)
يك دوره كامل اصول فقه (مخطوط)
تقريرات دروس آيات عظام حكيم و خوئى» در فقه و اصول (مخطوط)
الرسائل الفقهية (مشتمل بر بحثهاى: ربا، تلقيح مصنوعى، ذبيحه اهل كتاب،...)، مخطوط
مقالاتى در تفسير قرآن
اخلاق (تدريس در دانشگاه مفيد)، مخطوط
چهار جلد اقتصاد (مخطوط)
يك دوره اقتصاد اسلامى بر اساس كتاب و سنت (مخطوط)
جمال ابهى (در رد بهائيت)
رساله عمليه
مناسك حج
نهج الرشاد (رساله عمليه به زبان عربى)
مناسك الحجّ - عربي
استفتاآت
آيت‌الله موسوى اردبيلى تحصيلات خود را در اوان كودكى و در سن شش سالگى با ورود به مكتب خانه آغاز كردند و قرآن كريم را فراگرفت. در سال ۱۳۱۸ه ش فراگيرى دروس عربى را آغاز كرده و در سال ۱۳۱۹ه ش به قصد ادامه تحصيل در دروس حوزوى ، وارد مدرسه علميه ملاابراهيم در شهرستان اردبيل شدند. ايشان دروس جامع المقدمات، سيوطى، جامى، مطول، حاشيه ملاعبدالله، شمسيه، معالم و شرايع را تا سال ۱۳۲۲ه ش درهمان مدرسه به اتمام رساندند.
پس از ورود متفقين به ايران، مردم از آزار واذيت دولت رهايى يافتند و در پى آن رغبت جوانان به دروس حوزوى افزايش يافت. لذا تعدادى طلبه جوان جهت تحصيل در دروس حوزوى وارد مدرسه ملاابراهيم شدند. ورود اين طلاب جوان و نشاط و جديت آنان باعث گرديد معظم له تدريس دروس مقدماتى علوم حوزوى يعنى صرف، نحو و منطق را آغاز نمايند. افزون بر آن در همان زمان به منظور جبران خلأ فرهنگى ناشى از بيست سال ديكتاتورى رضاخانى، اقدام به برپايى مجالس وعظ و خطابه و سخنرانى در شهرستان اردبيل و مناطق اطراف آن نيز نمودند.
آيت الله موسوى اردبيلى در رمضانالمبارك ۱۳۲۲ه ش تصميم گرفتند به شهر مقدس قم مهاجرت نموده تحصيلات عاليه را در آن شهر مقدس ادامه دهند و در آخر همان ماه از اردبيل خارج و در نهم شوال وارد شهر مقدس قم شدند و در يكى از حجرات فيضيه رحل اقامت افكندند. مدت اقامت ايشان در شهر مقدس قم ، سه سال و اندى به طول انجاميد كه در اين مدت لمعتين، رسائل، مكاسب، كفايتين، مباحثى از درس خارج اصول و بحث‌هايى از تفسير قرآن و فلسفه را فراگرفته همزمان به تدريس معالم، لمعتين و قوانين مشغول شدند.
ایشان در اين مدت از محضر اساتيد بزرگوارى استفاده برده و كسب دانش نمودند؛ از جمله مقدارى از مكاسب و جلد اول كفايه را نزد آيت ا... العظمى سيد محمّد رضا گلپايگانى ، بيع مكاسب و جلد دوم كفايه و شرح هدايه ميبدى را نزد آيت ا... العظمى حاج سيد احمد خونسارى، رسائل را نزد آيت‌الله حاج شيخ مرتضى حائرى و آيت‌الله سلطانى ، منظومه را نزد آيت‌الله حاج ميرزا مهدى مازندرانى و اسفار را نزد آيت‌الله سيد محمد حسين طباطبائىقدس سرهم، به تحصيل پرداختند.
مهاجرت به نجف
آيت‌الله موسوى اردبيلى به اتفاق سه نفر از فضلاى حوزه علميه قم تصميم گرفتند به نجفاشرف مهاجرت نمايند. با انصراف دو نفر از همراهان، ايشان با نفر سوم يعنى مرحوم شيخ ابوالفضل حلالزاده اردبيلى در 16 آبان 1324 ه ش برابر با اول ذىالحجه ۱۳۶۴ه ق، از قم حركت كردند .
مدت اقامت ایشان در نجف اشرف نستبا كوتاه بود و تنها قريب دو سال و اندى به طول انجامید.
بازگشت به ایران
در آن تاريخ از نظر سياسى جو عراق به تدريج ناآرام و متشنج شد مردم بر ضد هيئت حاكمه كه دست نشانده انگلستان بود ، شورش نموده خواهان سقوط آن بودند . شورش و آشوب اوج گرفت و در بغداد ، نجف و بعضى شهرهاى ديگر به خونريزى انجاميد . در نتيجه دولت صالح جابر سقوط كرد و مرحوم سيد محمد صدر تشكيل دولت داد . پس از چند صباحى دولت مرحوم صدر نيز سقوط كرد ونورى سعيد نخست وزير شد. در اين احوال نامهاى كه حاكى از بيمارى شديد پدر بود، به دست ايشان رسيد و ايشان را پريشان حال ساخت . اوضاع نابسامان عراق و نگرانى ناشى از بيمارى پدر موجب گرديد معظم له ، عليرغم ميل باطنى ناچار به ترك عراق و عزيمت به ايران شوند.
پس از باگشت از عراق ، در سال ۱۳۲۷ه ش وارد قم شده در مدرسه فيضيه اقامت گزيدند و به تدریس و تحصیل و فعالیت‌های قرآنی و مطبوعاتی مذهبی پرداختند. ایشان در سال ۱۳۳۸ به دلیل ضعف و بیماری بار دیگر به اردبیل بازگشتند و تا سال ۱۳۳۹ فعالیت‌های گوناگون سیاسی، فرهنگی و مذهبی را در این شهر سامان دادند. با افزایش فشار دستگاه‌های امنیتی رژیم پهلوی ایشان پس از مشورت با حضرت امام(ره) راهی تهران شدند واندکی بعد نیز خانواده‌شان به ایشان پیوستند.
آیت‌الله موسوی اردبیلی در تهران در مسجد امیرالمومنین(ع) در خیابان نصرت نماز خواندند. پس ازم دتی کتابخانه آنجا را سامان دادند و کلاس‌های ترویجی مذهبی را به راه انداختند. همچنین مؤسسه خيريه مكتب اميرالمؤمنين(ع)را در سال ۱۳۴۸ شمسی با کمک دوستانی خیر و نیک‌دل به راه انداختند.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز پس از مدتی به عنوان رئیس شورای‌عالی قضایی در خدمت مردم و نظام اسلامی بودند. پس از رحلت امام ایشان به قم بازگشتند و بار دیگر تدریس را از سر گرفتند. همچنین تاسیس و راه‌اندازی دانشگاه مفید را بنیان نهادند.
هدف از تأسيس اين دانشگاه اين است كه علوم مورد نظر اسلام، يعنى علوم انسانى در آنجا تدريس شود و نظرات اسلام نيز در رديف نظرات ساير مكاتب مورد بحث و بررسى قرار گيرد. در حال حاضر رشتههاى حقوق، اقتصاد، فلسفه، علوم سياسى و علوم قرآن در اين مؤسسه در سطح كارشناسى و كارشناسى ارشد تدريس مىگردد و در نظر است مقطع دكترى نيز در دانشگاه ايجاد شده و افزون بر آن به تعداد رشتههاى تحصيلى نيز اضافه گردد. اينك قريب به ششصد دانشجو در اين دانشگاه مطابق مقررات آموزش عالى كشور به تحصيل اشتغال دارند و همزمان به طور مستقل به تحصيلات و پژوهشهاى عالى حوزوى نيز مىپردازند. شرط ورود طلاب به اين مركز علمى، اتمام شرح لمعه و اصول مظفر و داشتن مدرك ديپلم و قبولى در كنكور سراسرى است. بعلاوه دانشجويان ورودى ملزم هستند كه پس از ورود به اين مؤسسه علاوه بر تحصيل دانشگاهى، تحصيل دروس حوزوى را نيز ادامه دهند.
تالیفات
فقه القضاء جلد 1۱- جلد ۲
فقه الحدود والتعزيرات
فقه الديات
فقه القصاص
فقه الشركة والتأمين
فقه المضاربة
فقه الشهادات (تحت طبع)
حاشيه بر خيارات مكاسب (مخطوط)
يك دوره كامل اصول فقه (مخطوط)
تقريرات دروس آيات عظام حكيم و خوئى» در فقه و اصول (مخطوط)
الرسائل الفقهية (مشتمل بر بحثهاى: ربا، تلقيح مصنوعى، ذبيحه اهل كتاب،...)، مخطوط
مقالاتى در تفسير قرآن
اخلاق (تدريس در دانشگاه مفيد)، مخطوط
چهار جلد اقتصاد (مخطوط)
يك دوره اقتصاد اسلامى بر اساس كتاب و سنت (مخطوط)
جمال ابهى (در رد بهائيت)
رساله عمليه
مناسك حج
نهج الرشاد (رساله عمليه به زبان عربى)
مناسك الحجّ - عربي
استفتاآت
