آرمان هیأت - درباره سازمان اوقاف وامور خیریه

جامعه - خیمه‌: پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران و استقرار دولت جمهوری اسلامی، تشکیلات و اختیارات سازمان اوقاف مورد تجدید نظر اساسی قرار گرفت و در تاریخ ۲ دی ماه ۱۳۶۳ به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید.

بر اساس آن سازمان از نخست وزیری جدا شد و با عنوان سازمان حج و اوقاف و امور خیریه به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی وابسته شد.

به موجب این قانون، ‌سرپرست سازمان باید از طرف ولی فقیه مجاز در تصدی اموری که متوقف بر اذن ولی فقیه است، باشد. در ادامه این فرآیند، به موجب مصوبه ۴۶۲ مورخ ۱۵/۸/ ۱۳۷۰ شورای عالی اداری، کلیه امور مربوط به اوقاف و امور خیریه از سازمان حج و اوقاف و امور خیریه منفک شده و به سازمان اوقاف و امور خیریه واگذار شد.

البته پس از انقلاب اسلامی همچنان موضوع وقف مورد غفلت قرار گرفته و در سند چشم انداز کشور، برنامه های اول، دوم، و سوم توسعه فرهنگی ، اجتماعی و اقتصادی کشور مورد توجه لازم واقع نشده و موقوفات و خیل عظیم خیرین از نظر دور مانده است.

در سال ۱۳۸۵ با تغییراتی که در سطح سازمان اوقاف و امور خیریه صورت گرفت؛ موضوع تحول و برنامه‌ریزی با تهیه و تدوین سند راهبردی و برنامه‌های سه ساله منتهی به برنامه پنج ساله چهارم در صدر اهداف این سازمان قرار گرفت.

سیاست های کلی این سازمان احیا و سرمایه گذاری،‌ترویج فرهنگ وقف، فرهنگ دینی و علوم قرآنی و تبدیل بقاع و اماکن متبرکه به قطب های فرهنگی است.

حجت الاسلام و المسلمین علی محمدی به عنوان نماینده ولی فقیه و سرپرست سازمان اوقاف و امور خیریه است. پیش از او حجت الاسلام و المسلمین حیدرمصلحی سرپرست سابق این سازمان بود که با انتقال او به وزارت اطلاعات این سمت به محمدی محول شد.

مهم ترین وظایف سازمان اوقاف و امور خیریه

اداره امور موقوفات عام فاقد متولی یا مجول التوالیه، اداره امور اماکن مذهبی اسلامی، اداره امور موسسات و انجمن های خیریه، انجام امور مربوطه به گورستان های متروکه موقوفه، مکم مالی در زمینه تبلیغ و نشر معارف اسلامی، اداره و نظارت بر اثلاث باقیه، محبوسات، نذور و صقات برای امور عام المنفعه جز مهم ترین وظایف این سازمان محسوب می شود.

تاریخچه سازمان اوقاف

از تشکیلات اداری اوقاف در دوره صفاریان ( ۲۴۵ ـ ۲۹۰ هجری) که اولین حکومت ایرانیان پس از اسلام بوده است، اطلاع دقیقی در دست نیست. اما در تشکیلات دوره سامانیان( ۲۶۱ـ ۳۸۹ هجری) از دیوان موقوفات و یا دیوان اوقاف نام برده شده است. این دیوان به کار مساجد و اراضی موقوفه رسیدگی می‌کرده است.

قبل از ایجاد دیوان اوقاف وظیفه اداره اوقاف به عهده قضات بوده است. در دوران صفویه امور اوقاف در ایران به روحانیان مورد نظر حکومت واگذاری شد. متصدی این مقام با عنوان«صدر المصدور» وزیر اوقاف و موستوفی موقوفات خوانده می‌شد.

همچنین در دوران زندیه وزارت موقوفات مسئول نظم مادی موقوفات رونق و رواج امور مساجد و بقاع متبرکه بوده است.

کیفیت اداره وقوفات در دوره قاجاریه مشخص نیست ولی در دوره سپهسالار، یک سلسله اقدامات اصلاحی در جهت بهبود اوقاف انجام شده است.

پس از انقلاب مشروطیت و استقرار حکومت مشروطه در سال ۱۲۸۵ هجری شمسی و تاسیس وزارت معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه در سال ۱۲۸۹ هجری شمسی، امور موقوفات زیر نظر وزارت مربوطه اداره می‌شد و مسئولان اداره معارف در شهرستان‌ها عهده‌دار انجام امور موقوفات بوده‌اند.

در دی ماه ۱۳۱۳ هجری شمسی قانون جدید اوقاف مشتمل بر ۱۰ ماده به تصویب مجلس رسید و آیین‌نامه این قانون در۱۳۱۴ شمسی از طرف هیات دولت مورد تصویب قرار گرفت.

تا سال ۱۳۲۸، اداره‌های اوقاف در مرکز(تهران) از اداره‌های فرهنگ جدا بود، ولی در شهرستان‌ها هم ریاست اداره فرهنگ و اوقاف بر عهده یک نفر بود.

پس از آن، اداره‌های اوقاف شهرستان‌ها نیز از اداره‌های فرهنگ مجزا شد و مسئول جداگانه‌ای برای آنها تعیین شد. در ۱۵ آذر ماه ۱۳۴۳، با تصویب قانون تفکیک اوقاف از وزارت فرهنگ، تشکیلات سازمان اوقاف مستقل و به نخست وزیری ملحق شد و سرپرستی آن به یکی از معاونان نخست وزیر به عنوان سرپرست سازمان اوقاف محول شد.

ضمنا در همین قانون برای سازمان شورای عالی اوقاف نیز پیش بینی شده بود.