آرمان هیأت - آیین‌های مردم خراسان جنوبی

مناسک: به مناسبت ماه محرم و ایام عزاداری سرور سالار شهیدان حضرت اباعبدالحسین(ع) و یارانش، مردم خراسان جنوبی به مانند دیگر هموطنان ایرانی در این روزها با برگزاری مراسم‌هایی خاص به سوگ نشسته‌اند.

یکی از مراسمی که معمولا در ایام عزاداری امام حسین (ع) در سطح استان خراسان جنوبی انجام می شود، برگزاری مراسمی تحت عنوان «حسن حسین» است.

در این مراسم که اکنون تنها در برخی از مناطق شهری و در برخی از روستاهای استان انجام می‌شود، عزاداران حسینی از پیر و جوان حلقه‌ای بزرگ تشکیل می‌دهند و دور علم ابوالفضل العباس(ع) می‌چرخند و اشعاری را قرائت می‌کنند.

در روستای بصیران از توابع شهر خوسف این مراسم مرتب هر شب و همه ساله و با استقبال گرم مردم این منطقه و روستاهای اطراف آن برگزار می‌شود و حال و هوای دیگری به مراسم عزاداری می‌دهد.

در این مراسم وقتی عزاداران دور علم می‌چرخند، دست چپ را بر روی دوش فردی که پهلویش قرار دارد گذاشته و با دست راست در حین چرخیدن دو بار به سینه و دو بار به پای خود می‌زنند و یک نفر که معمولا بزرگ روستاست، اشعاری به این ترتیب می‌خواند:

حسن حسین یا الله، حسن حسین یا الله / حسن حسین یا الله، یزید لعنت الله
حسین چه شد، شهید است / کشنده اش، یزید است
تشنه حسین به کربلا، شیعه، تو آب می خوری؟ / حسن حسین یا الله ، یزید لعنت الله

قسمت اول این ابیات توسط مداح یا ذاکر و قسمت دوم توسط عزادارن یا همان افرادی که دور علم می‌چرخند بیان می‌شود.

در شب‌هایی که به ایام تاسوعا و عاشورای حسینی نزدیک می‌شوند اشعاری جدید به اشعار قبلی اضافه می‌شود، در شب تاسوعا می‌گویند:

یا عباس یا عباس، جانم فدای عباس

در این هنگام مداح اصلی با انگشت به علم حضرت ابولفضل (ع ) اشاره می‌کند و می‌گوید:

این علم از کیست که بی صاحب است؟

عزادارانی که در حال انجام مراسم هستند جواب می دهند، این علم از ماه بنی هاشم است.

در شب عاشورا باز گروهی از عزاداران می خوانند، شب قتل حسین خون می زند جوش، گروهی دیگر جواب می دهند، فلک سرگشته و عالم سیه پوش و یا می خوانند شب قتل حسین بی گناه است، فلک سرگشته و عالم سیاه است.

این اشعار ادامه دارد تا حدود ۲۰ دقیقه و در پایان عزادران با ذکر کلمه یا الله یا الله به سمت علم می‌روند و آن را می بوسند.

مراسم نخل گردانی
نخل در عزاداری‌ها سمبلی از حضور و فداکاری‌های سقای دشت کربلا قمر بنی هاشم آقا حضرت ابالفضل العباس‌(ع) در حماسه کربلا است.

از صبح روز تاسوعا نهم محرم الحرام کار پوشش و تزئین این نخل بزرگ و زیبا آغاز می شود. بسیاری از جوانان روستا در کنار بزرگان برای آماده کردن نخل همراه و هم قدم می‌شوند، در حین آماده کردن نخل گروه هیئت‌های عزاداری گرد روستا می گردند و تمامی اهالی ده همراه آنان به عزاداری می‌پردازند.

نخل از حیث ظاهر منحصر به فرد است بطوریکه در هیچ جای کشور به این شکل مراسم نخل برگزار نمی شود و این مراسم مختص روستای درخش در خراسان جنوبی است.

نخل را در سه زمان عصر تاسوعا، شب عاشورا و ظهر عاشورا به حرکت در می آورند، درگذشته رسم بر این بود هر کدام از هیئات میهمان که از روستاهای مجاور جهت عزاداری به درخش می آمدند به احترام قدومشان نخل را برای آنان نیز به حرکت در می آوردند.

وظیفه هدایت و حرکت نخل هم نسل در نسل از پدران به فرزندان بزرگتر منتقل می شود. نخل دارای چهار پایه و دارای ارتفاعی نزدیک به شش متر است که نخل گردان ها آنرا بر روی دوش گذاشته و با حرکت به انتها و ابتدای صحن مسجد جامع مراسمی بسیار باشکوه و پرحرارت را بوجود می آورند.

در حین حرکت نخل علم ها نیز در اطراف نخل به حرکت در می آیند و سایر عزاداران نیز به عزادارای می پردازند.

مراسم دسته زنگ زن

این مراسم که با بر هم زدن دو عدد چوب استوانه ای شکل کوچک انجام می گیرد توسط عده ای از عزاداران که آن هم از پدرانشان به ارث برده اند صورت می گیرد. اشعاری بسیار زیبا و جانسوز از محتشم کاشانی و سایر اشعار به همراه آهنگ ملایم سنج و صدای بر هم خوردن چوبها نظر هر مستمع و بیننده ای را به سوی خود جلب می کند.

این دسته از عزاداران به صورت هیئتی مجزا در جلوی هیئت اصلی عزاداری با نظمی خاص و باشکوه ارادت خود را به امام حسین (ع) و ائمه اطهار ابراز می دارند.

روشن کردن شمع

در شب تاسوعا و عاشورای حسینی عاشقان و ارادتمندان حضرت اباعبدالله الحسین (ع) به خصوص جوانان و نوجوانان و کودکان در اتاقک شیشه ای سیاری که در جلوی هیئت به حرکت در می آید و بسیار زیبا و باشکوه جلوه گری می کند با روشن کردن تعداد بسیار زیادی شمع به یاد آن امام همام و فرزندان و اصحاب طاهرینش به عزاداری می پردازند.