عزاداران، از ساعات اولیه صبح و قبل از طلوع آفتاب حوض‌هایی که از شب قبل آماده کرده‌اند را با خاک و آب و گلاب پر می‌کنند و گِلی که حاصل می‌شود را بر سر و صورت و تن خود می‌مالند و سپس با هیزم‌هایی که تدارک دیده‌اند آتش درست می‌کنند و گلِ‌هایشان را خشک می‌کنند و با روشن شدن هوا با لباس‌هایی گِلی و یک شکل به سینه‌زنی و خواندن نوحه و عزاداری می‌پردازند.

این مراسم که همه ساله روز عاشورا در خرم آباد برگزار می‌شود، در بيشتر شهرهای لرستان با صدای سوزناک «چمريونه» آغاز می‌شود و همه زمين و زمان بر حادثه‌ای می‌گريند که سال‌هاست سرنا و دهل لرستان را به چمری نواختن خو داده است.

با شروع روز عاشورا در اولين ساعات روز صدای ساز و دهل با نوای سوزناک و غم‌انگيزی موسوم به نوای «چمريونه» عزاداران حسينی را به حضور در دسته‌جات و هيئات عزاداری دعوت می‌کند.

عزاداران فراخوانده شده با حضور در تکيه‌های محله و «گل مالی» کردن خود گرد آتش می‌ايستند و شروع به سينه‌زنی و عزاداری می‌کنند و در اين هنگام صدای فريادها و ناله‌های «هی روو، هی روو» چنان در خيابان‌ها و کوچه‌های شهر می‌پيچد و نويد حادثه‌ای غمبار را می‌دهد که شنيدنش مجالی برای صبر اشک نمی‌گذارد.

لرستان هر ساله در عزای امام حسين‌(ع) رخت سياه بر تن می‌کند و اين جامه سياهرنگ را با گل متبرک روز عاشورا آذين می‌بخشد.

مراسم گل مالی در لرستان دارای چند مرحله است که از روز هفتم محرم که به روز «تراش عباس» موسوم است، شروع می‌شود.

در روز هفتم محرم همه عزاداران حسينی به حمام رفته و پس از اصلاح سرو صورت و نظافت کامل، لباس‌های تميز می‌پوشند که اين روز را «تراش عباس» می‌نامند.

از اين روز به بعد، عده‌ای جهت افروختن آتش در صبح عاشورا به جمع کردن و گردآوری هيزم در سطح شهر می‌پردازند تا اگر در روز عاشورا برف و باران ببارد و احيانا هوا سرد باشد عزادارانی که در گِل می‌افتند (مراسم گِل افتادن) از سرما حفظ شوند.

به اين منظور عده‌ای در محل دوره افتاده و با خواندن جملاتی از خانه‌ها تقاضای هيزم می‌کنند که مردم نيز با کمال ميل بسته به نذری که دارند به آنان هيزم می‌دهند.

در روز تاسوعا نيز عزاداران خاک نرم و مخصوصی بنام گل باغچاله (گل رس) را محيا کرده و در ميدان‌های بزرگ و کوچک که معمولا با آجر چينی در جلوی خيمه‌ها و تکيه‌های شهر درست می‌شود می‌ريزند و در روز عاشورا اين خاک را با گلاب مخلوط کرده و گل روز عاشورا را محيا می‌کنند.

با شروع روز عاشورا در اولين ساعات روز صدای ساز و دهل با نوای سوزناک و غم‌انگيزی موسوم به نوای «چمريونه» عزاداران حسينی را به حضور در دسته‌جات و هيئات عزاداری دعوت می‌کند.

عزاداران فراخوانده شده با حضور در تکيه‌های محله و «گل مالی» کردن خود گرد آتش می‌ايستند تا از سرما محفوظ مانده و شروع به سينه‌زنی و عزاداری می‌کنند.

آرمان هیأت