آرمان هیأت - درباره حاج علی صادقی‌پور

فرهنگ: علی صادق‌پور یک مرشد کامل است و از تمامی فنون و ریزه‌کاری‌های پرده‌ و پرده‌خوانی آگاهی دارد و از کودکی زیر نظر پدرش در نقش بچه مرشد ایفای نقش می‌کرده است.

حاج علی صادقی‌پور (حاج علی قمی)
پرده‌خوان، منبرخوان
سال تولد: ۱۳۱۵
محل تولد: رفسنجان، کرمان
شروع پرده‌خوانی: شش سالگی
استاد: مرشد غلامعلی (پدرش)
نقاش پرده: محمد فراهانی
سن پرده: ۶۵سال

شیوه اجرای نمایش
علی صادق‌پور یک مرشد کامل است و از تمامی فنون و ریزه‌کاری‌های پرده‌ و پرده‌خوانی آگاهی دارد و از کودکی زیر نظر پدرش در نقش بچه مرشد ایفای نقش می‌کرده است.

یکی از مهم‌ترین شیوه‌های نمایشی که در بطن پرده‌خوانی می‌تواند گنجانده شود، معرکه سخنوری است. مرشد صادقی‌پور همواره در اجرای سخنوری مورد خطاب پدرش بوده است و در مداحی و روضه‌خوانی، وعظ، غزل‌خوانی، چاوشی‌خوانی که از گونه‌های آیین‌های مذهبی یا معرکه‌های نمایشی است از پدرش آموخته‌های فراوان دارد.

مرشد صادقی‌پور در روایت‌ها سعی می‌کند کل پرده را حتی به صورت گذرا مورد اشاره قرار دهد و به همین دلیل مخاطبان تنوع بی‌نظیری از حرکات را که برآمد از شرح و شبیه‌سازی صورت‌های پرده است، مشاهده می‌کنند و نیز توجه به گستره موقعیت‌های حالات و داستان‌ها سبب می‌شود تا او صحنه‌ای فعال را به نمایش بگذارد. کاربرد گفتار و بیان و بدن، صورت، دستان و عصای او زیبا و معنی‌دار است. همه اینها با اطلاعات وسیع مرشد صادقی‌پور در هم می‌آمیزد و اجرایی بی‌بدیل را به وجود می‌آورد.

شیوه اجرای آواز
آواز وی همچون اجرای نمایش او، متنوع و مملو از تغییر فضاهای صوتی است. وی با مهارت قادر است آواز خود را از دستگاهی به دستگاه دیگر و لحنی به لحن دیگر مرکب‌خوانی کند، یا شیوه‌های آوازی معرکه‌ها و آیین‌های مختلف را در هم ادغام نماید. ما کراراً طی اجرای وی الحان روضه، مدح، غزل و چاووشی را در پیرامون الحان پرده‌خوانی می‌شنویم.

در اجرای حاضر، مرشد صادقی‌پور با مایه شور آغاز می‌کند و در نغمات دانگ اول شور بسم‌الله... را می‌خواند، در اول دفتر به نام ایزد دانا... درجه سوم دانگ اول شور برتری می‌یابد و در ادامه فرود روی شاهد انجام می‌شود. در می کنم تکرار، بسم‌الله‌الرحمن‌الرحیم ... در درجه سوم دانگ اول، بدون مقدمه ربع پرده تغییر فاصله ایجاد می‌شود که حالتی از مخالف سه‌گاه یا اصفهان را می‌نمایاند و در ادامه صورت پرده‌خوان به لحاظ فرکانس در هر نیم بیت به طور تقریبی ربع پرده تغییر می‌یابد و زیر می‌شود اما همچنان لحن پیش را حفظ می‌کند.

در اشعار رفتم به سر تربت... همچنان مخالف سه گاه را در فرکانسی زیرتر حفظ می‌کند. باید به این نکته اشاره شود که به دلیل تغییر فرکانس صدا در برخی از پرده‌ها گاه نیز حالتی از شور به گوش می‌رسد. در ادامه قسمتی با گفتار ادا شده و در قسمت تو از درگاه... لحن پرده‌خوان فضای صوتی دستگاه شور – آواز ابوعطا را تداعی می‌کند.

پس از آن مجدداً از گفتار استفاده می‌شود و در قسمت این پرده شکل عرصه میدان کربلاست... با شروع پرده‌خوانی از دانگ اول درآمد شور با ملودی تقریباً یکسان استفاده می‌شود و در همان فضا ادامه می‌یابد. درآمد آواز ابوعطا برای دو نوبت زنده می‌گردی... اجرا می‌شود اما فضای اصلی در این قسمت فضای دستگاه شور است.

در قسمت صبح آشوب... تأکید روی نغمه‌ای است که با آن «صبح آشوب» را ادا می‌کند که حالتی از مخالف سه‌گاه یا اصفهان را ایجاد می‌کند اما فواصل کماکان همان فواصل شور است و فرود روی شاهد شور انجام می‌شود.

در داستان دختر عبدالله عامر، در مصرع داشت عبدالله عامر دختری... نیز هنوز همان لحن استفاده می‌شود و ادامه می‌یابد. در مصرع یک شب زینب کبری دید ... در آمد شور با ملودی تقریباً یکسان شروع و تکرار می‌شود و در می‌روی هنده ... فضایی مشابه قسمت تو از درگاه ... به وجود می‌آید.
از بیت ای مسلمانان چه آمد بر سرش ... تا به پایان در فضای شور ادامه می‌یابد.

چیدمان پرده و خروج از نگاه واقع‌گرا
پرده هم کلیتی از یک واقعه و هم تجرید اجزاء عالم از خلقت جهان تا روز قیامت است. اندیشه میتولوژیک، همواره سعی دارد در ارائه مصادیق کهنه و نو کیفیتی ویژه به چیدمان بخشد که ویژگی‌های آن بدین قرار است:

- ترسیم صورت آدم‌ها در چند موقعیت مانند حضرت عباس هنگام کشته شدن دشمن، قطع دستانش توسط دشمن، شهید شدن خودش و...
- تصویر اماکن با مفهوم مشابه، متضاد یا خیالی مانند بهشت، جهنم، زمین، برزخ و ... که اجزاء هر مکان در صورت لزوم نقاشی می‌شود مانند طبقات بهشت، شب اول قبر برای برزخ و طبقات جهنم و اماکن صلح، جنگ، عبادت، شکار، ملاقات، باغ، دشت، کویر، رودخانه و ... برای زمین.
- وارد نشدن به قواعد پرسپکتیو. به همین دلیل اندازه آدم‌ها را مفاهیم و کاربردها معین می‌کند نه نگاه واقع‌گرا. از نمونه‌های آن می‌توان به صورت حماسی و بزرگ حضرت عباس در مرکز پرده در حال دو شقه کردن ماردبن سدیف در قیاس با صورت‌های دیگر مجالس مانند جهنم که مار غاشیه در حال بلعیدن گناهکاران است یا صحنه‌های شب اول قبر،‌که اغلب صورت‌ها کوچک‌اند، اشاره کرد.
- کاربرد رنگ سبز برای اولیاء و سرخ برای اشقیاء
- استقرار صورت‌های اولیاء، اماکن مقدس مانند بهشت، ‌خانه ائمه و موضوعات خیر در قسمت‌های بالای پرده که به آسمان نزدیک‌تر است و صورت‌های اشقیاء، جهنم و موضوعات شر در قسمت‌های پایین پرده که به زمین نزدیک‌تر است.

روایت
مرشد علی صادقی‌پور هنگام معرفی پرده اشارات فراوانی به داستان‌های فرعی دارد اما داستان اصلی او «دختر عبدالله عامر» است. عبدالله در سن کهولت از خداوند فرزندی می‌خواهد. خداوند به او دختری می‌دهد که نامش را هنده می‌گذارد. زیبایی هنده زبانزد خاص و عام می‌شود. حاکم ظالم و غاصب (یزید) می‌خواهد او را تصاحب کند، عبدالله عامر از ترس او فرزندش را به حضرت علی (ع) امام اول شیعیان می‌سپارد. اما در یک واقعه دختر به دست یزید می‌افتد. زمان می‌گذرد و واقعه کربلا در حال وقوع است که سرانجام به شهادت امام سوم شیعیان یعنی حضرت امام حسین منجر می‌شود. هنده از خدا می‌خواهد او را از دست یزید نجات دهد و نیز بار دیگر فرزندان امام علی را که اسیر شده‌اند ببیند.

* منبع: مرشدان پرده‌خوان ایران(۳۰ دفتر)/ حمیدرضا اردلان/انتشارات فرهنگستان هنر