«پولس سلامه» حقوقدان و شاعر و نویسنده صاحب‎نام و صاحب ملحمة الغدیر و قصیده عاشوراء و منظومه علی و الحسین است.

او كه از مشهورترین شاعران و ادبای كلاسیك لبنان بود، نخستین بار تركیب و قالب حماسه‎سرایی برای روایت یك حادثه تاریخی را در ادبیات معاصر عربی عرضه كرد و با سرودن اثر مشهورش «حماسه غدیر» نام خود را در عشق و ارادت به امیر مؤمنان جاودانه ساخت.

این شاعر مسیحی عر‌ب‌‌زبان در بخشی از اشعار خود می‎گوید: «حق چنان در من مسیحی جوشید كه از شدت محبتش مرا شیعه علی خواندند، ‎ای آسمان گواه باش و ‎ای زمین شهادت بده كه من علی را دوست می‎دارم.»

وی در منظومه‎ای پیرامون حادثه كربلا به سبك حماسه غدیر از آغاز حركت امام حسین(ع) شروع می‎كند و مراحل مختلف حادثه و مقتل حضرت را به تفصیل شرح می‎دهد و از كشته شدن حضرت علی‎اكبر و عبدا... بن حسن تا شهادت قمر بنی‎ هاشم و اسارت آل‎ا... را چون یك راوی مقتل و ذاكر مصیبت اهل بیت روایت می‎كند و در بخشی از این مجموعه می‎نویسد:

«آن‎چنان گریستم كه بالشم از اشك خیس شد و در قلمم پژواك ناله‎ها مویه كرد، من مسیحی را حسین به گریه انداخت و قطرات اشك از افق چشمانم تابید و درخشید. هرگز حال آن‎كه از دور به آتش می‎نگرد با حال آن‎كه بر روی هیزم می‎سوزد یكسان نیست، نه فرزدق زین‎العابدین چون من گفته [و درد و داغی كه من می‎كشم و می‎سوزم دریافت] و نه متنبّی به شیوه من سروده است.»

«پولس سلامه» شاعر مسیحی عرب، کتاب «عیدالغدیر» را در سال ۱۴۰۶ قمری، ۱۹۸۶ میلادی منتشر کرد؛ اما این کتاب طی این سال‌ها همواره نه تنها به خاطر اشعار زیبای آن، بلکه به خاطر موضوع خود و مقدمه شیوایی که سراینده بر آن نگاشته است، نگاه ده‌ها خواننده از مسلمان و مسیحی و عرب و عجم را به سوی خود جلب کرده است.

پولس سلامه در این کتاب نزدیک به پنجاه قصیده آورده است که همه آنها فرازهایی در تاریخ را از پیش از تولد پیامبر اسلام(ص) تا پایان واقعه کربلا و ذکر حال اسیران شام و کوفه بیان می‌کنند. اما قصیده نخست نیایش به درگاه الهی است و با عباراتی در وصف امام علی(ع) به پایان می‌رسد. قصیده پایانی کتاب نیز که حکم نتیجه را دارد با نیایش به درگاه الهی آغاز می‌شود و با ذکر دیدگاه‌های شاعر در باره بنی امیّه ادامه می‌یابد. آنگاه شاعر امام علی(ع) را مخاطب قرار داده و ضمن شکوه از بیماری که او را در طول سرودن قصائد خانه‌نشین و بستری ساخته بوده است، صبر خود را در مصائب، نوعی اقتدا به حضرت عیسی(ع)، پیامبر اسلام(ص) و امام علی و امام حسین ـ علیهماالسلام ـ می‌داند.

پولس سلامه در مقدمه کتاب و پیش از درج قصیده‌ها می‌نویسد که برخی از شخصیت‌های بزرگ دینی مسلمان تحت تأثیر داستانی منظوم که از او در مجله «الادیب» به چاپ رسیده بوده است از وی خواستند که حماسه‌هایی در باره تاریخ اسلام و عرب بنگارد.

او در ادامه می‌افزاید: «جهان عرب، امروزه به شناختن و پیروی کردن از قهرمانانِ خود محتاج است اما آن دلاوری، توانایی و شایستگی که در علی(ع) گرد آمده است در سایر قهرمانان عرب یافت نمی شود. همچنان که هیچ کس شجاعانه‌تر از حسین(ع) در برابر ظالمان قیام نکرده است و چرا چنین نباشد که اولی پرورده محمد(ص) و دیگری جگرگوشه محمد(ص) است.»

بنا به گفته شاعر، او پیش از سرودن منظومه خود به مطالعه منابع تاریخی پرداخته و برای پرهیز از پیشداوری، بیشتر آثار مورخان اهل سنت را مورد استناد قرار می‌دهد. تألیف این کتاب مجموعا شش ماه به طول انجامیده است که سه ماه آن صرف مطالعه در تاریخ اسلام و سه ماه دیگر صرف سرودن اشعار گردیده است. با توجه به تعداد قصیده‌ها می‌توان گفت که شاعر دست کم در هر دو روز یک قصیده سروده است! قصائد از نظر وزن یکسان و از نظر قوافی متنوع است. با توجه به بیماری جسمی شاعر می‌توان به او حق داد که در پایان منظومه خود سروده است:

اگر بیماری ناتوانم نساخته بود، «مُتنَبِّی» و «بُحْتُری» به گرد من نمی‌رسیدند!

شاعر در باره گمانه‌زنی‌های خوانندگان کتاب چنین می‌گوید:
«چه بسا کسانی اعتراض کرده بگویند: این مرد مسیحی را به سرودن حماسه‌ای اسلامی چه کار؟! ـ در پاسخ می‌گویم: البته، من مسیحی‌ام اما تاریخ به همه جهانیان تعلق دارد. من مسیحی‌ام، اما نه از روزنی تنگ، بلکه از افقی گسترده‌تر به جهان می‌نگرم و «گاندیِ» به ظاهر بت پرست (بودایی) را قدیسی می‌بینم و معتقدم که «الخَلقُ کلُّهم عِیال اللّه » و «لا فضل لعربیٍّ علی عجمیٍّ إلاّ بالتقوی.»

من مسیحی‌ام، اما در برابر عظمت مردی خم می‌شوم که میلیون‌ها انسان در سراسر کره زمین هر روز نام او را پنج بار فریاد می‌کنند. مردی که در فرزندان حوّاء از او والاتر و جاودانه‌تر و به یادماندنی‌تر نیست. او که از ظلمات جاهلیت طلوع کرد با بیرقی که در آن با حروف نورانی نوشته بود: «لا اله الا اللّه »!

ممکن است کسی بگوید که چرا از بین اصحاب پیامبر اسلام(ص)، علی(ع) را انتخاب کرده‌ام و برایش حماسه سروده‌ام. شعرهای من خود پاسخی به این پرسش است. این شعرها تنها بیان اندکی از عظمت مردی است که مسلمانان با عباراتی چون «رضی اللّه عنه، کرَّم اللّه وجهه و علیه السلام» از او یاد می‌کنند؛ مسیحیان در مجالس خود سخنان حکمت آمیز او را مثال می‌زنند و در برابر تقوای او فروتنی می‌ورزند؛ زاهدان ...، متفکران ...، سخنوران ... هر یک به نوعی به او اقتدا می‌کنند ... همین که صدها نفر در تاریخ برای علی(ع) مقام خدایی قائل شدند، گرچه خود گمراهی بزرگی است، اما از بزرگی این شخصیت و میزان شیفتگی مردم نسبت به او حکایت دارد.

آنگاه می‌افزاید: شما می‌توانید مرا شیعه بدانید. اگر تشیع به معنای کینه ورزی نسبت به برخی گروه‌ها و بی باکی در برابر احتمال لغزش و انحراف باشد، من چنین نیستم. اما اگر عشق ورزیدن به علی(ع) و اهل بیت طاهرین و شوریدن بر ستم و غمناک شدن به خاطر مصائب امام حسین(ع) و فرزندانش در طول تاریخ، شیعه گری است، آری من شیعی‌ام! ...

ای ابوالحسن! [علی(ع)]، شعر من در ساحلِ دریای تو سنگ ریزه‌ای بیش نیست. اما این سنگ ریزه با خون گرانبهای حسین تو رنگین شده است، پس این شعر حماسی را بپذیر و از رفرف بهشتِ جاوید به مردی ناتوان که قلمش را به نام تو شرف بخشیده است، بنگر!»

در این کتاب علاوه بر روز غدیر، جهاد مهم امام علی(ع)، مسأله خوارج و نیز داستان ازدواج آن حضرت به شعر در آمده است، اما «یوم الغدیر» از زیباترین و بهترین قصاید این کتاب است.

شاعر در پانوشت‌های اشعار با نقل از آثار مورخانی چون ابوالفداء، مسعودی، طبری، ابن اثیر و ابن خلکان و ... توضیحاتی درج کرده است تا مطالب برای غیر مسلمانان و کسانی که با تاریخ اسلام آشنایی کافی ندارند، مفید باشد.

سلامه در ابیات پایانی این کتاب می‌نویسد:
«من شیفته دلاوری، الهام، عدالت و اخلاق پسندیده‌ام. آری اگر علی پیامبر نبود ولی خُلق او پیامبرانه است. ای خدای من: تو پروردگار جهانیانی! رحمت پدروار خود را به جهانیان برسان و ثواب آنچه را که دستم نگاشته است نیز به من برسان که چشمانم اشکبار است. این کتابی است برای بهترین مردمان پس از طه (یعنی حضرت محمد(ص)) که آفرینش، انسانی چون او ندیده است. ای آسمان! شاهد باشد و ای زمین! فروتنانه اعتراف کن که من ذکر «علی»(ع) گفته‌ام!»

این شاعر و نويسنده معروف مسيحى لبنانی، دربـاره نهج‌البلاغه مى‌گويد: نهج‌البلاغه اثر جاودانه‌اى است كـه انسـان را به شناخت انديشه بزرگ علـى ابـن طـالـب (عـليـه السـلام) وادار مـى‌سـازد و هيـچ كـتـابـى جـز قـرآن بــر آن بــرتــرى ندارد.

از دیگر آثار وی می‌توان به أزف اللیل «شعر»، الشیخ البطل، المستوی العقلی فی الجماهیر، الشعر الکلاسیکی: عید الله، اشاره کرد.

آرمان هیأت