آرمان هیأت - راهکارهای حذف آسیب از مجالس زنانه

مریم معین‌الاسلام، مدیر دفتر پژوهش‌های فرهنگی و مسئول مؤسسه فرهنگی زنان منتظر در گفت‌وگو با خیمه، ضعف محتوایی و نگاه سطحی در مجالس مذهبی بانوان را از آسیب‌های راه‌یافته به این مجالس دانست و بر نقش رسانه‌ها در بالابردن این آگاهی تاکید کرد.

فرهنگ-خیمه: این روزها بحث‌های زیادی درباره برگزاری مجالس مذهبی بانوان طرح می‌شود و عمده این مباحث روی آسیب‌هایی راه‌یافته به این مجالس تمرکز دارند. برای ورود بیشتر به بحث، گفت‌وگویی داریم، با مریم معین‌الاسلام، مدیر دفتر پژوهش‌های فرهنگی و مسئول مؤسسه فرهنگی زنان منتظر، که در ادامه می‌خوانید.

* مهم‌ترین آسیب‌های راه‌یافته به مجالس مذهبی بانوان چیست؟
- از مهم‌ترین آسیب‌های راه‌یافته به مراسم مذهبی بانوان مثل هیئت‌های زنانه این است که این مجالس از نظر محتوا بسیار ضعیف‌اند و در آنها به مسائل دینی، سطحی نگاه می‌شود. هدف و اولویت اول، داشتن صدای خوب است؛ در نتیجه خانمی را که تحصیلات حوزوی و شناخت از دین ندارد، فقط به دلیل داشتن صدای خوب دعوت می‌کنند که هم سخنرانی کند و هم بخواند!

من با این‌گونه خانم‌ها برخورد داشته‌ام که حتی الفبای دین را نمی‌شناسند و با توجه به خواست میزبان، مباحثی را که عمدتاً از کتاب‌های بسیار سطحی برداشته یا به صورت گذری از منبرها شنیده‌اند، طرح می‌کنند که نتیجه آن جلساتی با محتوای بسیار پایین است. گاهی گفته‌های آنان، وهن اسلام و شیعه را باعث می‌شود و جز تضعیف و خدشه واردکردن به مباحث دین تأثیر دیگری ندارد. این از آسیب‌های جدی است و کسانی که در این امر مسئول هستند، باید چاره‌ای برای آن بیندیشند.

از دیگر آسیب‌ها قضیه تجمل است؛ مثلاً وقتی در خانه، امکانات جدیدی به وجود آید، بی‌درنگ جلسه می‌گذارند؛ یعنی این جلسات بیشتر جنبه به رخ کشیدن تجملات و امکانات زندگی را پیدا می‌کنند که از پیامدهای آن ایجاد آسیب‌های جدی اجتماعی خواهد بود.

مسئله دیگر این است که عمدتاً خانم‌ها از نظر مالی استقلال ندارند و برگزاری روضه‌ها و سفره‌هایی با تجملات فراوان و با انواع و اقسام غذاها که معمولاً بدون اذن و رضایت شوهرانشان است، هم حرام محسوب می‌شود و هم می‌تواند عواقب دیگری در خانواده داشته باشد؛ دیگر اینکه به خانم‌ها القا شده که با هرگونه حجاب و شکل ظاهری می‌توانند، در مراسمی مانند سفره‌های حضرت ابوالفضل(ع) یا حضرت رقیه(س) و ... شرکت کنند؛ بنابراین آرایش می‌کنند و با بدترین نوع ظاهر و حجاب سر سفره حضرت ابوالفضل(ع) و ... می‌نشینند و فکر می‌کنند، کار مذهبی انجام داده‌اند؛ یعنی تو می‌توانی هم سر سفره حضرت ابوالفضل(ع) بیایی و هم بدحجاب باشی.

این بدترین آسیبی است که به این مجالس وارد شده؛ کاری که مهاجمان فرهنگی انجام می‌دهند و این اسلامِ سکولار است؛ یعنی در عین اینکه اسمی و ظاهری مسلمان هستی، می‌توانی هر کار و رفتار غیردینی هم انجام دهی. آرام‌آرام رفتارهای دینی تضعیف می‌شوند و از بین می‌رود؛ ضمن اینکه گفت‌وگوها، مباحث، نذرها، قرارها و ذکرها و اورادی که در این جلسات وجود دارد؛ چون مبنای دینی و محکمی ندارند؛ جزو آسیب‌های دیگر هستند.

* چه راهکارهایی برای حذف این آسیب‌ها وجود دارد؟
- متولیان فرهنگی باید به شکل جدی این مجالس را سامان‌دهی کنند و تدبیری بیندیشند که هر کسی نتواند، سخنران این جلسات باشد.
نخست اینکه مرکزی را به منظور تأمین مداح و سخنران برای خانم‌هایی که در خانه‌هایشان جلساتی برگزار می‌کنند، ایجاد کنند؛ همچنین برای کیفیت و چگونگی برنامه‌های این جلسات، به شکلی که مورد رضایت پروردگار باشد، فرهنگ‌سازی و آگاه‌سازی کنند.
دوم، آگاهی‌بخشی به خانم‌ها در مورد آثار سوء جلساتی است که به راه درست برگزار نمی‌شوند،‌ چراکه بسیاری خرافات و مشکلات دین در همین جلسات خانگی است و اگر این‌طور پیش برود، تهدیدی بسیار جدی است.

* شما به بعضی خرافه‌ها که به این مجالس مذهبی وارد شده، اشاره کردید؛ مثلاً بعضی نذرها یا اذکار هستند که مبنای دینی ندارند. به نظر شما چه فرهنگی باید باب شود تا کسی که به عنوان شنونده به این مجلس راه می‌یابد و در فضای مجلس مذهبی قرار می‌گیرد، خود اهل تحقیق شود و هر چیزی را به‌راحتی قبول نکند؟
- بالابردن سطح آگاهی خانم‌ها از طریق رسانه‌ها، مطبوعات و جلسات محلی بسیاری مشکلات را حل می‌کند. متولیان فرهنگی باید این جلسات را ساماندهی کنند. آنها باید در محلات نفوذ کنند و آرام‌آرام به خانم‌ها آگاهی دهند. مهم‌ترین نکته، نفوذ متولیان فرهنگی و داشتن برنامه منسجم برای محله‌ها با مبلغان و مداحان خوب است. وقتی برنامه‌های خوب و قوی در محله باشد، خانم‌ها به آن برنامه‌ها جذب می‌شوند؛ در نتیجه آرام‌آرام مجالس بی‌محتوا تضعیف می‌شوند و مردم آگاهی پیدا می‌کنند.

* به نظر شما بیشترین سهم در فرهنگ‌سازی و نظارت بر خانم‌های جلسه‌ای متوجه کدام نهاد فرهنگی کشورمان است؟
- معمولاً سازمان تبلیغات اسلامی و دفتر تبلیغات بیشترین مسئولیت را دارند و پس از آن هر نهادی که مربوط به فعالیت بانوان است؛ مثل دفتر امور بانوان استانداری، جامعـه‌الزهرا و بسیج خواهران، که باید همه با هم جمع شوند و با کار گروهی مسئله را حل کنند.

* دفتر پژوهش‌های فرهنگی که شما در آن فعالیت دارید، آیا تا به حال فعالیت‌های پژوهشی خاصی در این زمینه انجام داده است؟
- در این مورد کار پژوهشی و تحقیقی ویژه‌ای انجام نداده‌ایم. پژوهش‌های ما معمولاً در مورد مسائل زنان است که در دفتر پژوهش‌ها موجود است.

برای مطالعه بیشتر در مورد «مجالس مذهبی بانوان» به «پرونده ویژه خیمه» در این زمینه مراجعه کنید.