کد مطلب : ۱۳۰۲۶
درباره کتاب عتبات عاليات عرش درجات (اخبار و گزارش‌های دولت عثمانی و وزارت خارجه در حوزه عتبات)
فرهنگ-خیمه: کتاب عتبات عالیات عرش درجات، حاصل گرد‌آوری اسنادی است که در آرشیو دولت عثمانی و وزارت خارجه این کشور در مورد وضعیت عتبات و ایرانیان مقیم و مسافر آن نواحی موجود بوده و حجت‌الاسلام رسول جعفریان آن را تدوین کرده است.
این کتاب شامل دو بخش است. بخش اول شامل اسناد عثمانی درباره عتبات عالیات است. بخش دوم شامل اسناد وزارت خارجه ایران در باره عتبات است. اما مع‌الاسف در کتاب این دو بخش تفکیک نشده و در مقدمه نیز صرفا به صورت کلی یادآور شده‌اند. در هر حال، بخش عثمانی از نوع ارجاعات و شماره پرونده‌ها که لاتینی است کاملا روشن است.
بخش دوم که از حوالی صفحه ۲۰۵ آغاز می‌شود شامل اسناد موجود در وزارت خارجه ایران در حوزه عراق، ذخیره‌ای با ارزش برای شناخت اوضاع عتبات، وضعیت علما و همین طور ایرانیان مقیم و زائرانی است که در آن نواحی رفت و آمد داشته‌اند.
این اسناد که به طور عمده مشتمل بر گزارش‌های ارسالی نمایندگان ایران در آن نواحی است و برخی مشتمل بر متن نامه‌های علما و مراجع و جز آنان است، می‌تواند روشنگر بسیاری از مسائل در ارتباط با تاریخ عراق، عتبات و روابط ایران و عثمانی در حوزه مسائل عتبات باشد.
اهمیت عتبات در قضایای مهم سیاسی ایران وجه دیگری از این اسناد است که در لابه‌لای بسیاری از گزارشات، اخباری از آن قضایا را در خود جای داده است.
برخی از این مطالب نه تنها مربوط به مسافران عتبات بلکه مسافران حج هم می‌شود که از راه نجف و سپس راه جبل عازم بیت‌الله‌الحرام می‌شدند.
برای مثال: سواد دستخط مظفرالدین شاه قاجار به وزیر امور خارجه در خصوص گزارشی درباره راه جبل و خطرات موجود در این راه به واسطه رسیدن صدمات و خسارات متعدد به حجاج (احتمال می‌دهم مربوط به کتاب تیر اجل در صدمات راه جبل باشد که برای مظفرالدین شاه فراهم آمده و بنده در مجموعه سفرنامه های حج قاجاری آن را چاپ کرده‌ام).
نمونه دیگر: گزارش وزارت امور خارجه در باره هماهنگی‌های لازم با دولت عثمانی جهت ترمیم و تعمیر مناره های مرقد مطهر امام کاظم علیه السلام.
نظام العلماء از عتبات عالیات به وزارت امور خارجه: در باب نصب دو درب نقره به جهت حرم مطهر حضرت عباس و ممانعت والی پاشا از نصب درهای مزبور
از محمد حسن: شرح اخبار کربلا در باب ظلم و تعدی مأمورین عثمانی نسبت به اتباع ایران.
اگر در کنار این گزارش‌ها، اسناد و گزارش‌های موجود در استانبول نیز ضمیمه شود، چنان که در مواردی آنچه مربوط به برخی از شهرهای عراق بوده چاپ شده، می‌تواند مجموعه‌ای بسیار نفیس را در حوزه تاریخ عتبات بدست بدهد.
این کتاب شامل دو بخش است. بخش اول شامل اسناد عثمانی درباره عتبات عالیات است. بخش دوم شامل اسناد وزارت خارجه ایران در باره عتبات است. اما مع‌الاسف در کتاب این دو بخش تفکیک نشده و در مقدمه نیز صرفا به صورت کلی یادآور شده‌اند. در هر حال، بخش عثمانی از نوع ارجاعات و شماره پرونده‌ها که لاتینی است کاملا روشن است.
بخش دوم که از حوالی صفحه ۲۰۵ آغاز می‌شود شامل اسناد موجود در وزارت خارجه ایران در حوزه عراق، ذخیره‌ای با ارزش برای شناخت اوضاع عتبات، وضعیت علما و همین طور ایرانیان مقیم و زائرانی است که در آن نواحی رفت و آمد داشته‌اند.
این اسناد که به طور عمده مشتمل بر گزارش‌های ارسالی نمایندگان ایران در آن نواحی است و برخی مشتمل بر متن نامه‌های علما و مراجع و جز آنان است، می‌تواند روشنگر بسیاری از مسائل در ارتباط با تاریخ عراق، عتبات و روابط ایران و عثمانی در حوزه مسائل عتبات باشد.
اهمیت عتبات در قضایای مهم سیاسی ایران وجه دیگری از این اسناد است که در لابه‌لای بسیاری از گزارشات، اخباری از آن قضایا را در خود جای داده است.
برخی از این مطالب نه تنها مربوط به مسافران عتبات بلکه مسافران حج هم می‌شود که از راه نجف و سپس راه جبل عازم بیت‌الله‌الحرام می‌شدند.
برای مثال: سواد دستخط مظفرالدین شاه قاجار به وزیر امور خارجه در خصوص گزارشی درباره راه جبل و خطرات موجود در این راه به واسطه رسیدن صدمات و خسارات متعدد به حجاج (احتمال می‌دهم مربوط به کتاب تیر اجل در صدمات راه جبل باشد که برای مظفرالدین شاه فراهم آمده و بنده در مجموعه سفرنامه های حج قاجاری آن را چاپ کرده‌ام).
نمونه دیگر: گزارش وزارت امور خارجه در باره هماهنگی‌های لازم با دولت عثمانی جهت ترمیم و تعمیر مناره های مرقد مطهر امام کاظم علیه السلام.
نظام العلماء از عتبات عالیات به وزارت امور خارجه: در باب نصب دو درب نقره به جهت حرم مطهر حضرت عباس و ممانعت والی پاشا از نصب درهای مزبور
از محمد حسن: شرح اخبار کربلا در باب ظلم و تعدی مأمورین عثمانی نسبت به اتباع ایران.
اگر در کنار این گزارش‌ها، اسناد و گزارش‌های موجود در استانبول نیز ضمیمه شود، چنان که در مواردی آنچه مربوط به برخی از شهرهای عراق بوده چاپ شده، می‌تواند مجموعه‌ای بسیار نفیس را در حوزه تاریخ عتبات بدست بدهد.
