آرمان هیأت - شعر عاشورا با شعر عاشورایی متفاوت است

محمدعلی مجاهدی شاعر و پدر شعر آئینی کشور معتقد است: شعر عاشورا با شعر عاشورایی متفاوت است.

محمدعلی مجاهدی در ششمین نشست عاشوراپژوهی «چهل منزل تا اربعین» با عنوان «پیشینه شعر عاشورایی در زبان فارسی» که از سوی مرکز مطالعات راهبردی خیمه برگزار شد، به تشریح شعر عاشورایی و آئینی در ادبیات فارسی پرداخت.

مجاهدی در این نشست با اشاره به تحقیقات انجام شده در زمینه شعر آئینی گفت: «شعر آئینی در زبان فارسی قدمتی یازده سده‌ای دارد و از زمانی که شعر دری مطرح شد، شعر آئینی و ولایی نیز شکل گرفت و سروده شد.»

به گفته مجاهدی در شعر سال‌های آغازین نیمه دوم سده سوم، می‌توان از اشعاری سراغ گرفت که در آنها از رسول اکرم(ص) نام برده شده است.

وی همچنین تصریح کرد: به علت حاکمیت کارگزاران متعصب غیرشیعی و سختگیری آنها بر موالی اهل بیت(ع) و شکنجه و آزار آنها در سه سده آغازین هجری، شعرهای ولایی شاعران، مکتوب نمی‌شده است و به همین دلیل، در زمان مرگ تمام سروده‌هایشان با آنها در خاک مدفون شده‌اند.

این شاعر آئینی با اشاره به اینکه در طول سالیان سال، بر ادبیات عاشورایی بسیار ستم رفته است، افزود: آنان که می‌گویند اسلام به زور شمشیر ایران را فتح کرده است، یا واقعا مطالعه ندارند یا با غرض صحبت می‌کنند؛ چرا که به گفته طارق، پس از سه خلیفه اول و به دنبال حضور سپاهیان معاویه در ایران، آنان تنها به دریافت مالیات از ایرانیان علاقه نشان دادند و هیچ کوششی برای مسلمان کردن ایرانیان انجام ندادند.

مجاهدی، با اشاره به یکی از حاکمان آل‌بویه به نام احمدبن حوری دیلمی که بر قسمتی از عراق و قسمت‌های جنوبی و شرقی ایران حکومت می‌کرده است، وی را یک ایرانی موالی اهل بیت‌(ع) نامید و افزود: «وی در منشوری تاریخی به تمام کارگزاران حکومتی خود در عراق و ایران دستور می‌دهد که از روز عاشورای سال ۳۵۲ موظف شوند تمام بازارچه‌ها، آشپزخانه‌ها و تجارتخانه‌ها تعطیل کنند و به صورت علنی برای سیدالشهدا(ع) و اصحاب ایشان اقامه عزا کنند و از زنان خواست از منازل خود خارج شوند و عزاداری کنند.»

این شاعر آئینی گفت: «این فرمان بعد از سیصد سال منجر به اولین جرقه عاشورایی می‌شود؛ چرا که به گواه تاریخ، کسایی مروزی به عنوان اولین سخنور شیعی، در این دوران متولد شده است.»

به گفته مجاهدی، این منشور تاریخی دو پیامد مبارک داشت: یکی ظهور شاعران آئینی، همچون کسایی مروزی و دیگری پیدایش تشکلی به نام مناقبیان که سنگ بنای مدیحه‌سرایی را در ایران پایه‌گذاری کردند.

وی افزود: «مناقبیان عده‌ای از شیعیان امیرالمومنین(ع) بودند که دستی بر شعر و ادب فارسی داشتند و با صدای خوش به سبک شاهنامه‌خوانی در مساجد و تکایا و قهوه‌خانه‌ها شروع به مدیحه‌سرایی کردند.»

پدر شعر آئینی کشور تصریح کرد: در حالی برخی پژوهشگران به اشتباه روضه‌الشهدا را اولین مقتل فارسی می‌دانند که در سده هشتم و اوایل سده نهم تعدادی مقتل فارسیِ مکتوب وجود دارد، ضمن آن که خود مولف روضه‌الشهدا در بعضی قسمت‌ها به مقاتل دیگر اشاره کرده است.

مجاهدی افزود: از آن جا که واعظ کاشفی مردی دانشمند بود و جایگاه شامخی داشت، مقتل او در همه مجالس خوانده می‌شد و به مجلس روضه‌الشهدا‌خوانی معروف شد، پس از آن مجلس روضه در محافل سوگ حسینی تا به امروز باقی ماند.

این شاعر آئینی با اشاره به اینکه متاسفانه در این مقتل مطالب نادرست و گزاف و مطالبی که با فرهنگ عاشورا سازگار نیست وجود دارد تصریح کرد : «اولین کسی که مساله دامادی حضرت قاسم را در شب عاشورا شرح می‌دهد ملاحسین واعظ کاشفی در روضه‌الشهدا است و دیگران این مطلب را شاخ و برگ می‌دهند اما اصل مطلب ثابت شده نیست و از نظر روایی مطلبی نادرست است که صحت ندارد و از مجهولات است.»

مجاهدی گفت: وقتی مبنا «گریه گرفتن» می‌شود، متعاقبا مطالب غیرمستند نیز اضافه می‌شود.

وی افزود: در عصر ناصری به علت شیفتگی فراوان به امام حسین(ع) دو مقتل فارسی و عربی نوشته شد که بسیار اغراق‌آمیز بود، چرا که در این مقتل سپاه کوفه را یک میلیون نفر قید کرده‌اند ضمن آنکه تعداد کشته‌های دشمن را نیز بالا برده‌اند تا عظمت امام حسین(ع) را بیشتر جلوه دهند.

این شاعر اهل بیت(ع) تصریح کرد: «چندین سال قرائت عاطفی و ماتمی از فرهنگ عاشورا، بر تمامی جوامع مذهبی در ایران حاکمیت داشت و مبنای آن اشک گرفتنِ بیشتر بود.»

وی با اشاره به خطابه‌های شهید مطهری که در حماسه حسینی به چاپ رسیده است، از وی به عنوان هموار کننده این سیر ناهمواری‌ها، یاد کرد.

پدر شعر آئینی کشور تاکید کرد: عظمت امام حسین(ع) در اخلاق حسینی و فرهنگ حسینی است و این وظیفه شاعر و مداح متعهد است تا به ترویج فرهنگ حسینی به صورت عقلانی و تاثیرگذار بپردازد.

مجاهدی افزود برای مداحی‌ها باید اشعاری استفاده شود که اولا پیام عاشورایی داشته باشد و ثانیا ذهن مخاطبان را درگیر واژه‌های کلیدی فرهنگ عاشورا کند.

به گفته مجاهدی «شعر عاشورا با شعر عاشورایی متفاوت است»؛ چرا که شعر عاشورایی شعری است که دارای پیام عاشورا باشد و فرهنگ اصیل عاشورا را تبیین کند و گل‌واژه‌های فرهنگ عاشورا را به تصویر بکشد؛ چنین شعری احتیاج به نقد و آسیب‌شناسی نخواهد داشت،‌ اما شعر عاشورا، به شعری گفته‌ می‌شود که درباره قیام امام حسین(ع) باشد.

مجاهدی گفت: «اگر واقعا شاعر اهل بیت(ع) باشید و شان اهل بیت(ع) را حفظ کنید روح الامین برای گفتن اشعار به شما کمک می‌کند.»

پدر شعر آئینی کشور افزود: «چه کسی به ما مجوز می‌دهد نسبت به پرده‌نشینان حرم اهل بیت(ع) و حسن ظاهری آنها صحبت کنیم، باید بترسیم که خاندان اهل بیت(ع) شاکیان ما باشند گرچه لطف آنها بی‌پایان است ولی ما نباید لرزش کنیم.»

این شاعر اهل بیت(ع) با اشاره به اینکه مقتل‌ها باید بازنویسی شوند و تحقیق همه جانبه‌ای انجام شود و مطالب آراسته به مداح بدهیم که مورد قبول باشد، تصریح کرد: «ما وقتی شعر ارزشی نداریم نمی توانیم به مداح بگوییم شعری را نخواند.»

به گفته مجاهدی کسانی که می‌خواهند درباره عاشوراپژوهی کار کنند، باید بهره‌ای از سبک‌های مختلف شعر داشته باشند.

وی افزود: بسیار متاسف شدم مطلبی از قول شاعری مطرح در روزنامه خواندم که قدمت شعر آئینی را از انقلاب اسلامی به بعد عنوان کرد و وقتی از ایشان درباره این مطلب سوال کردم اذعان نمود که اشتباه بوده است،‌ اما اگر حرف خود را تصحیح کند مشکلات دیگری ایجاد می‌شود.

در این نشست همچنین مدیر مرکز مطالعات راهبردی خیمه گفت: «اگر در عرصه عاشوراپژوهی نشستی برگزار بشود و کرسی آزاد‌اندیشی و آزاد‌فکری برگزار شود باید به این نکته توجه داشت که بیش از کمیت به کیفیت توجه بشود و به عنوان و سرفصل‌های این موضوع به درستی پرداخته شود.»

به گفته حجت الاسلام والمسلمین مرتضی وافی، در بسیاری مواقع، به نوعی کاربرد کنفرانس‌ها، نشست‌ها و سمینارها در سر و صدا و جنجال‌های برگزاری آن، گم می‌شود.

وی افزود: « اگر در رسانه فرهنگی شیوه صحیح مخاطب‌شناسی و افکار‌سنجی مخاطب مورد دقت و لحاظ قرار نگیرد آن رسانه فرهنگی کارکرد اصلی و عمیق خودش را از دست خواهد داد.»

دبیر شورای عالی فرهنگی مسجد مقدس جمکران تصریح کرد: اگر بازخورد و عکس‌العمل و نتایج یک فعالیت فرهنگی به درستی جمع‌آوری نشود و به درستی ارزیابی نگردد، آن رسانه فرهنگی نخواهد توانست به رشد و بالندگی خود ادامه دهد.

در پایان این نشست، حجت‌الاسلام مرتضی وافی مدیر مرکز مطالعات راهبردی خیمه و دبیر شورای عالی فرهنگی مسجد مقدس جمکران از محمدعلی مجاهدی پدر شعر آئینی کشور و شاعر اهل بیت(ع) تقدیر به عمل آورد.

جلسات عاشوراپژوهی «چهل منزل تا اربعين»، به همت مركز مطالعات راهبردی خيمه پنج شنبه هر هفته، از ساعت ۱۷:۳۰ الی ۱۹:۳۰ در سالن شهيد فهميده واقع در قم، باجك۳، مجتمع فرهنگيان، ميدان صادقيه، كانون شهيد فهميده برگزار می‌شود.

كليه علاقه‌مندان به مباحث عاشوراپژوهی می‌توانند در اين نشست‌ها شركت كنند و برای کسب اطلاعات بیشتر با شماره تلفن‌ ۷۷۵۱۴۲۳-۰۲۵۱ تماس حاصل فرمایند.

برای دیدن گزارش تصویری این نشست اینجا کلیک کنید.