آرمان هیأت - هیأت‎های مجازی عزاداری واقعی

کافی است یکی از کلماتی را که به محرم و امام حسین(ع) مربوط است، در یکی از موتورهای جست‎و جو وارد کنید تا از تعداد صفحه‎های موجود جا بخورید. جست و جوی 3 عبارت «محرم»، «امام حسین(ع)» و «هیأت» با هم، حدود 240 هزار صفحه را نشان می‎دهد؛ یعنی در اینترنت چیزی حدود 240هزار آدم برای این عشق وقت گذاشته‎اند؛ بماند تعداد آدم‎هایی که با همان عشق پای این صفحات می‎نشینند. فکر می‎کنید در این 240هزار صفحه چه می‎گذرد؟

کلی وبلاگ با خط‎های غیر فانتزی و زمینه‎های سیاه، مهم‎ترین چیزی است که در رابطه با موضوع محرم در اینترنت پیدا می‎شود. این وبلاگ‎ها معمولا فصلی و موقتی هستند؛ این را از پشت‎های آخر وبلاگ‎ها که معمولا به اربعین سال قبل می‎رسد، می شود فهمید. اکثر این وبلاگ‎ها کارکرد مشابهی دارند و نقل روایات مذهبی و احادیث و ارائه کلیپ‎های صوتی و تصویری مداحی‎ها تقریبا در همه آنها وجود دارد؛ بعضی وبلاگ‎ها که جا افتاده‎تر و مفصل‎تر هستند، حتی تصاویر مداحان مشهور و کلیپ‎ و زنگ برای موبایل را هم روی وبلاگ دارند؛ به این فهرست می‎توانید خدمات مربوط به خود وبلاگ‎ها را هم اضافه کنید. کدهای جاوا، قالب‎های ویژه محرم و مداحی‎های کم حجم برای وبلاگ جزء همین خدمات است. تقریبا تمام وبلاگ‎ها هم از این خدمات استفاده می‎کنند.

کدهای مورد استفاده، معمولا انواع تغییر یافته همان کدهای آشنا هستند؛ مثلا به جای پیغام ورود که در خیلی از وبلاگ‎ها چیزی شبیه به خوشامدگویی است، صلوات یا سلام بر امام حسین(ع) نمایش داده می‎شود یا در بالای صفحه متن کامل زیارت عاشورا به عربی و فارسی عبور می کند تا خوانده شود.

وقتی تب محرم همه‎گیر می شود
نویسنده‎های این وبلاگ‎ها همگی جوان هستند و از روی عشق می‎نویسند؛ به همین دلیل خیلی‎هایشان اصولا، اسم پای نوشته‎هایشان ندارند و از اسم‎هایی مثل «عاشق مولا»، «غلام قمر بنی‎هاشم» و چیزهایی شبیه به این استفاده می‎کنند.

نکته دیگر در مورد این وبلاگ‎ها عمر کوتاه آنهاست. خیلی از وبلاگ‎های قدیمی حالا غیرفعال شده‎اند و وبلاگ‎های فعال کنونی هم بیشتر از 2 یا حداکثر 3 سال عمر ندارند.

این وبلاگ‎های ساده و فصلی، بیشتر صفحه‎های محرمی را به خود اختصاص داده‎اند؛ در کنار این خیل عظیم، تعدادی سایت یا وبلاگ مذهبی دائمی و معتبر هم وجود دارد که در تمام طول سال فعالیت دارند و می شود روی آنها حساب باز کرد؛ معمولا این سایت‎ها وابسته به یک موسسه یا شخصیت فرهنگی هستند.

سایت‎های مراجع عظام و موسسه‎های مذهبی و فرهنگی، نمونه‎هایی از آنها هستند؛ این سایت‎ها در طول سال حول محور موضوعات مذهبی کار می‎کنند و با آمدن ماه محرم، رنگ و بوی عاشورایی می‎گیرند. با اینکه این سایت‎ها روی موضوع محرم متمرکز نیستند اما مطالب‎شان خیلی قابل اعتمادترند.

همیشه در صحنه‎ها
گذشته از سایت‎های رسمی و وبلاگ‎های عشقی، تعدادی سایت یا وبلاگ فعال و دست و حسابی هم هستند که مربوط به موسسه یا شخص خاصی نیستند و البته سطح فعالیت‎شان هم از وبلاگ‎های معمولی بالاتر است. خیلی از این صفحه‎ها، مربوط به سایت‎های هیأت‎هایی هستند که در دنیای واقعی هم وجود دارند و حالا در فضای مجازی یک شعبه زده‎اند.

در این سایت‎ها می‎توانید برنامه‎های هیأت را با اسامی سخنران‎ها و مداحان و محل برگزای ببینید. این وسط سایت‎هایی مثل «هیأت وبلاگ» یا «پایگاه اطلاع رسانی ذاکرین، می‎توانید از اکثر مداحان نام آشنا کلی فایل صوتی و تصویر دانلود کنید.

گردانندگان سایت حتی با دسته‎بندی و گزینش از بین کارهای یک مداح، چیزی به نام سبک سینه‎زنی از هر مداح را منتشر کرده‎اند؛ مجله‎های الکترونیک و ویژنامه‎های محرمی هم نوع دیگری از صفحاتی هستند که وجود دارد. این صفحات معمولا روی سایت‎های مذهبی وجود دارند و سال‎های قبل به مناسبت این ایام منتشر شده‎اند.

هیأت‎های مجازی
اگر بشود عنوان هیأت‎های مجازی را روی چیزی گذاشت، آن چیز حتما تالارهای گفت و گویی است که مراسم مداحی و دعا و مناجات را برگزار می‎کنند؛ تالار «آیه‎های انتظار» یکی از تالارهای یاهو است و 3 سال است که به طور منظم فعالیت می‎کند. در چنین تالاری واقعا یک نفر پشت کامپیوترش نشسته و میکروفون را گرفته جلوی دهانش و مثلا دعای توسل می‎خواند. بقیه کسانی که در تالار حضور دارند هم آن را می‎شوند و با آن همراهی می‎کنند. کافی است به مسئول کنترل ورود و خروج تالار پیام بدهید تا بتوانید وارد هیأت شوید. هیأت هر شب ساعت 10:30 برنامه‎اش شروع می شود و تا 12 شب هم برنامه‎ دارد.

به جز سخنرانی و مداحی و مناجات معمول، شب‎های چهارشنبه مراسم دعای توسل و شب‎های جمعه هم دعای کمیل برقرار است. وقتی هم که مناسبت خاصی باشد، متناسب با آمدن مناسبت مراسم اجرا می‎شود. انصاری یکی از کسانی است که تالار آیه‎های انتظار را اداره می‎کند. او در مورد اجرای مراسم در تالار می‎گوید: «تالار مثل پخش مستقیم هیأت‎ها نیست. در هیأت‎های دیگر یک سیم از آمپلی‎فایر می‎گیرند و همان را پخش می‎کنند اما در تالار واقعا یک نفر دارد به صورت زنده می‎خواند و بقیه گوش می‎دهند. حتی نوع خواندن هم بسته به مراسم است. اگر شب تولد باشد، مدل مولودی می‎خوانیم و اگر شب شهادت باشد، روضه و سینه‎زنی داریم».

در تالار همیشه لااقل 5 نفر هستند که کارهای هیأت را انجام می‎دهند. البته در این هیأت به جای آبدارچی و میاندار، کسانی هستند که به صورت مجازی کار می‎کنند؛ یک نفر مسئول جواب دادن به سوالات حاضرین است، یک نفر ورود و خروج‎ها را کنترل می‎کند، یک نفر مداح است، یکی مسئول خوشامدگویی است و یکی هم مسئول اداره تالار. همه اینها برای این است که جلسه هیأت بدون مشکل و احیانا مزاحمت پیش برود.

انصاری در مورد مسئول اداره کردن جلسه می‎گوید: «یکی از مشکلات تالارهای گفت و گو، به وجود آمدن ارتباط‎های غیرمتعارف بین دختر و پسرها و به حاشیه کشیده‎شدن اصل قضیه است. ما برای اینکه به چنین مشکلی برنخوریم، سعی کردیم تا حد امکان جلسه را کنترل کنیم. در هیأت اصولا خانم‎ها میکروفون را باز نمی‎کنند و فقط آقایان صحبت می‎کنند. یکی از رموز سرپاماندن ما هم همین بوده. هیأت‎های زیادی بوده‎اند که همزمان با ما شروع به کار کرده‎اند اما دوام نداشته‎اند؛ در حالی که ما تقریبا 3 سال است شروع کرده‎ایم و هنوز هم مانده‎ایم».

نکته دیگری که در مورد این تالار وجود دارد، تداوم برنامه‎های آن است. مراسم هیأت با نبودن هیچ یک از اعضا تعطیل نمی‎شود و بدون استثنا هر شب برگزار می شود.

همین که برنامه تق و لق یا فصلی نیست، باعث شده خیلی‎ها مشتری ثابت هیأت شوند؛ «ما کسی را داریم که از برزیل در هیأت شرکت می‎کند و پای ثابت مراسم ماست. اتفاقا ما هم دلمان می‎خواهد هیأت به درد این طور آدم‎ها بخورد. در ایران هر کس پایش را از خانه‎اش بگذارد بیرون، یک هیأت یا مسجد هست اما کسی که خارج از کشور است، تنها راه دسترسی‎اش به این مراسم، همین هیأت‎های مجازی است».

مستقیم از کربلا
یکی از اتفاقات خوبی که در فضای مجازی رخ می‎دهد، پخش مستقیم مراسم هیأت‎ها و مساجد است؛ چند سال پیش حسینیه پنبه چی تهران با پخش صوتی مراسم مداحی به صورت مستقیم، پای این طور برنامه‎ها را به اینترنت باز کرد. آن موقع‎ها فقط همین یک مراسم و آن هم به صورت نصفه و نیمه پخش می‎شد؛ کافی بود در آن شلوغی و ازدحام جمعیت پای یکی به سیمی گیر کند تا پخش مراسم از شبکه مختل شود.

این کار قدم اول بود و یکی دو سال بعد از آن، خیلی از هیأت‎هایی که کارشان درست بود، تصمیم گرفتند مراسم‎شان را روی شبکه به صورت مستقیم پخش کنند. حالا هم به یمن اینترنت پرسعت کافی است اسم یکی از مداحان معروف را جست و جو کنید تا مداحی‎اش را به صورت زنده تماشا کنید.

البته قضیه پخش مستقیم به جاهای خیلی بهتری هم رسیده. دیدن تصویر مستقیم از دوربین‎های مداربسته حرم ائمه چیزی است که خیلی‎ها دلشان می‎خواهد. تصاویر حرم امام حسین(ع)، حرم حضرت عباس(ع) و حرم امام رضا(ع) را در بعضی سایت‎ها می‎شود پیدا کرد. اغلب این سایت‎ها این تصاویر را از روی سایت آستان قدس رضوی و سایت عراقی امام حسین(ع) برداشته‎اند و روی صفحات خودشان گذاشته‎اند.

با وجود همه خوبی‎های پخش‎های مستقیم، اگر از اینترنت خانگی و معمولی استفاده می‎کنید، امکان موفقیت در تماشای فیلم نزدیک به صفر است. اگر می‎خواهید پخش مستقیم از حرم‎های کربلا و مشهد را از دست ندهید، یا به فکر اینترنت پرسرعت برای خانه‎تان باشید یا سراغ دانشگاه و کافی‎نت بروید. اگر هم هیچ کدامش جور نیست، نگران نباشید؛ مهم این است که دل آدم کجا باشد.

چند قدم مانده به صبح
با وجود آمار چند صد هزارتایی صفحات مربوط به محرم در اینترنت، هنوز نمی‎شود از هیأت‎های مجازی با اطمینان صحبت کرد؛ نبودن نظارت درست و حسابی روی صحت مطالب، مهمترین ایرادی است که می‎شود به انبوه صفحات عاشورایی در اینترنت گرفت.

تفکیک درست و نادرست در واویلایی احادیث و روایات و عکس‎ها و مداحی‎ها کار آسانی نیست و این وسط هر کس هم هر جور دلش خواسته امام حسین(ع) و عاشورا را معرفی کرده. این وسط تعدادی سایت معتبر وجود دارند که در آنها هم به جز مطالب و روایات مستند، چیز بیشتری وجود ندارد و نمی شود اسم هیأت مجازی را رویشان گذاشت.

موقتی بودن و عمر کوتاه این صفحات هم موضوع دیگری است که نمی‎گذارد کسی مشتری آنها بشود. به این موضوع، تکراری بودن اغلب مطالب و حجم زیاد کپی پیست وبلاگ‎ها را هم که اضافه کنید، چیز دندان گیری از دنیای مجازی نمی‎ماند. به نظر می‎رسد با وجود قدم‎های خوبی که در این راه برداشته شده، هنوز تا روزی که بنشینیم پشت کامپیوتر و بشنویم و سینه بزنیم، خیلی مانده.

منصوره مصطفی‎زاده