«امسال شرایط حج متفاوت و کمی نگران کننده است و باید هشیار بود»، «اگر چه حج (از دیدگاه ما) یک فریضه عبادی ـ سیاسی است اما باید این فریضه را از روابط سیاسی دو کشور ایران و عربستان متمایز کرد و اجازه نداد شرایط سیاسی حاکم بر دو کشور بر این فریضه اثر بگذارد» این دو جمله مباحثی هستند که حداقل طی شش سال اخیر به طور دائم از سوی مسئولان حج و زیارت تکرار شده‌اند.

این نگرانی‌ها به حدی معمول است که طی سخنرانی‌های قبل از اعزام زائران به حج تمتع جمله «امیدواریم امسال حجی آرام را سپری کنیم» از جملات تکراری مسئولان سازمان حج و زیارت و بعثه مقام معظم رهبری به شمار می‌رود و عموماً با نوعی نگرانی حجاج به عربستان اعزام می‌شوند.

دلیل این مسئله روشن است. اکثریت زائران ایرانی شیعه هستند و این زائران شیعه وارد سرزمینی می‌شوند که حکومت آن در دست وهابیتی قرار دارد که دشمنی این فرقه با شیعیان مشهود و ملموس است.

همین دشمنی موجب فعالیت‌های ویژه‌ای بر علیه تشیع در حج و عمره شده‌ است و وهابیت با آموزش افراد مسلط به زبان فارسی و مسلح کردن آنها به شبهاتی سطحی از نظر مفهوم اما قوی از نظر طراحی، سعی در انحراف حجاج و عمره‌گزاران و ایجاد شک و تردید در اعتقادات آنها داشته است.

بر همین اساس در آموزش‌های پیش از اعزام زائران به عربستان مدام از آنها خواسته می‌شود به هیچ عنوان با افرادی که در اطراف مسجد‌الحرام و مسجد النبی(ص) به ویژه در اطراف قبرستان بقیع به بحث و جدال با زائران ایرانی می‌پردازند پاسخ ندهند، به هیچ عنوان کتاب و یا جزوه از کسی نگیرند، به مقدسات سایر مذاهب به ویژه خلفا و عایشه همسر پیامبر(ص) توهین نکنند، هنگام نماز به خرید نروند و ... .

نگرانی مشهود مسئولان حج

اما در مقایسه با سال‌های اخیر باید گفت که حج امسال بسیار متفاوت‌تر و نگران کننده‌تر است و این نگرانی در رفتار و عملکرد مسئولان مربوطه به روشنی به چشم می‌خورد.

وضعیت یمن و جنگی که کشور عربستان با آن درگیر است، تبلیغاتی که در داخل کشور عربستان و سایر کشورهای اسلامی علیه ایران (به ویژه به دلیل جنگ یمن و مقصر جلوه دادن ایران در بروز این جنگ) صورت گرفته، مسئله تکفیری‌ها و قدرت گرفتن آنها در عربستان و حضور میلیونی زائران مختلف از کشورهای جهان و احتمال نفوذ این افراد در حج و تلاش برای به انحراف کشاندن معنوی حج، موضوع تعرض به دو نوجوان ایرانی و واکنش‌های شدیدی که در ایران ایجاد شد و ... همه مباحثی هستند که شرایط حج امسال را نگران کننده‌تر کرده است.

عدم اعلام برنامه‌های فرهنگی حج از سوی مسئولان بعثه

این نگرانی به حدی بود که بر خلاف سال‌های گذشته مسئولان فرهنگی حج در خصوص برنامه‌های فرهنگی حج از قبیل برگزاری دعای کمیل، برگزاری نشست‌های فرهنگی و بین‌المللی در حج که در سال‌های گذشته با حضور اندیشمندان کشورهای مختلف در خصوص موضوع‌های گوناگونی از قبیل فلسطین، زنان در جهان اسلام، تفکرات تکفیری، وضعیت جهان اسلام و ... برگزار می‌شد، هیچ سخنی به میان نیاورده‌اند.

قوانین دولت عربستان برای روزهای خاص

وضعیت بخش پزشکی حج و زیارت نیز که کاملاً مشهود است؛ دولت عربستان همیشه قوانینی دارد که آنها را رعایت نمی‌کند و سخت‌گیری خاصی در اجرای آنها ندارد اما هر زمان که بخواهد دولتی را تحت فشار قرار داده و یا در اعزام زائران کشوری خلل ایجاد کند، به یکباره آن قوانین را اجرا کرده و کشورها را دچار مشکل می‌کند.

همین مسئله در عمره سال جاری نیز رخ داد و عربستان به بهانه‌های مختلف از صدور ویزا برای زائران عمره ایران خودداری و تمام برنامه ریزی‌های مسئولان و مردم ایران برای اعزام به عمره را برهم زد که این حرکت را می‌توان نوعی واکنش در قبال مسئله یمن دانست.

در حج تمتع سال جاری نیز عربستان به یکباره اعلام کرد که داروهای ارسالی به عربستان باید بعد از ۱۵ ذی‌القعده ارسال می‌شده ولی زود ارسال شده و همین قانونی که مشخص نیست به یکباره چگونه عملیاتی شده موجب عدم تخلیه ۹۰ تن داروی ایرانی در فرودگاه جده، بازگردادن داروها به ایران، خراب شدن بخش قابل توجهی از داروهای به دلیل نگهداری نامناسب در فرودگاه جده و زیان مالی شدید به ایران شد چرا که ایران مجبور شد دوباره داروهای مورد نیاز زائران خود را خریداری و به عربستان ارسال کند.

هستند؛ پس می‌رنجانند

واقعیت حج گزاردن حدود ۶۰ هزار زائر شیعه ایرانی در عربستان تحت حاکمیت وهابیت این است که میزبان حجاج که خود را خادم حرمین شریفین می‌خواند، علاقه‌ای به حضور زائران شیعی ایرانی در این کشور ندارد اما به دلیل همین ادعا(خادم حرمین شریفین بودن) نمی‌تواند به صورت آشکارا از حضور زائران ایرانی جلوگیری کند. پس به رنجاندن آنها می‌پردازد.

اما در حالی که جوسازی علیه مردم ایران به شدت در عربستان صورت گرفته، در ایران هیچ سخنی به ویژه در رسانه‌ها در خصوص شرایط حاکم بر حج سال جاری به میان آورده نمی‌شود؛ قدر مسلم این مسئله تلاشی برای نگران نکردن مردم به ویژه زائران و خانواده‌های آنها است اما عدم آگاهی بخشی درست به مردم در خصوص شرایط حاکم بر حج ممکن است عواقب بدتری داشته باشد.

واقعیت تأسف بار این است که جو عمومی جامعه فقط هزینه‌های حج را می‌بیند نه فواید و تأثیر آن را. به نحوی که با هر اتفاقی که بین ایران و عربستان می‌افتد، اولین ایده‌ای که به ذهن عموم می‌رسد تحریم عمره و حج است آن هم به این تصور که با این کار به عربستان زیان مالی وارد می‌شود!

در حالی که با تحریم حج، نه تنها صدمه‌ای به عربستان از هیچ جهت وارد نمی‌شود، بلکه وهابیت با خوشحالی سهمیه حج ایران را بین سایر کشورهای متقاضی که تعداد آنها هم کم نیست، تقسیم کرده با خوشحالی اعلام می‌کند که پای شیعیان اهل بیت(ع) را از عربستان کوتاه کرده است.

طی هفته‌ها و حتی ماه‌های اخیر شاهد حجم قابل توجهی از اخبار در خصوص حج تمتع، نحوه و جزئیات اعزام، حتی نوع غذا و خدمات بهداشتی، پزشکی، خدماتی، رفاهی و ... بودیم اما اهمیت حج به عنوان یک فرصت برای تشیع و فواید حضور ایران به عنوان یک کشور قدرتمند اسلامی در میان هزاران زائر از سراسر جهان نه تنها تبیین نشد، بلکه با نوعی اهمال روبه رو شد و به بهانه حساس نشدن عربستان از بیان این موضوع‌های مهم عبور کردند.

وقتی مطالبات از حجاج را به ولیمه و سوغاتی محدود می‌کنیم

از سوی دیگر تأثیراتی که حج باید بر روی حجاج بگذارد و تحولات اخلاقی، رفتاری، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و ... که باید در حجاج شاهد باشیم نیز مطرح نشده و طبیعی است که وقتی به مردم گفته نمی‌شود باید از حاجی چه انتظار اخلاقی و رفتاری داشته باشند، انتظارات از حجاج به ولیمه و سوغاتی محدود می‌شود و محدود می‌ماند.

اگر قرار است حج در بدنه جامعه اسلامی تأثیرگذار باشد، اگر قرار است حجاج با آگاهی کامل نسبت به واقعیت حج به مسجد‌الحرام مشرف شوند، اگر در کلاس‌های آموزشی پیش از اعزام حجاج مدام به آنها گوشزد می‌شود مراقب شبهه‌افکنی وهابیت علیه شیعه باشند، اگر قرار است حجاج ما مبلغ فرهنگ شیعی با رفتار و کردار خود باشند و هزاران اگر دیگر، تمامی مسئولان مرتبط با حج باید روند اطلاع‌رسانی خود را تغییر داده نه صرفاً بر تعداد پروازها و زمان رفت و برگشت و تأخیر پروازها و ... بلکه بر تمامی ابعاد حج توجه رسانه‌‌ای داشته باشند.

واقعیت این است: مردم حق دارند همه چیز را بدانند تا درست تصمیم بگیرند.

آرمان هیأت