به دلیل محدودیت موجود در مطاف(محل اطراف کعبه که حجاج در آن به دور کعبه طواف می‌کنند) سازمان کشورهای اسلامی بر اساس تعداد جمعیت هر کشور سهمیه‌ای را برای اعزام زائر به حج تمتع به آن کشور اختصاص داده است.

بر اساس این قانون در مقابل هر هزار نفر جمعیت یک نفر برای اعزام به حج سهمیه دریافت می‌کند یعنی کشوری مانند ایران که جمعیتی بالغ بر ۷۵ میلیون نفر دارد باید سهمیه ۷۵ هزار نفری برای حج دریافت کند.

البته سهمیه ایران طی سال‌های گذشته بیش از این بوده و ایران با رایزنی‌های صورت گرفته با مسئولان عربستانی همیشه بیش از سهمیه خود زائر اعزام می‌کرده است به نحوی که گاهی تعداد زائران اعزامی به ۱۰۰ هزار نفر نیز رسیده بود.

اما طی سه سال اخیر دولت عربستان با اعلام این مطلب که در حال بازسازی و افزایش ظرفیت پذیرش حاجی در مسجد‌الحرام است، سهمیه همه کشورهای اسلامی را ۲۰ درصد کاهش داد و اعلام کرد که پس از پایان عملیات توسعه مسجدالحرام این کاهش سهمیه حج جبران خواهد شد و بر ظرفیت اعزام‌ها نیز افزوده می‌شود؛ بر همین اساس طی سه سال اخیر ۶۴ هزار زائر ایرانی به حج تمتع اعزام شد.

از سال آینده هیچ محدودیتی برای اعزام زائر به حج تمتع نخواهد‌بود

اما بندر بن محمد حجار، وزیر حج عربستان اعلام کرده است، امسال آخرین دوره‌ای است که حج تمتع با محدودیت سهمیه برای زائران کشورهای مختلف برگزار می‌شود.

حضور ۳۰ میلیون زائر حج تمتع در مکه

وی علت این تصمیم‌گیری را پایان یافتن طرح توسعه فضای مسجدالحرام عنوان کرده و گفته است: تعداد زائران از حج تمتع سال آینده به پنج میلیون نفر و سپس به ۳۰ میلیون زائر در پنج سال آینده افزایش پیدا می‌کند.

اما آیا این اتفاق به معنای پایان یافتن انتظار ۱۵ ساله برای اعزام به حج در ایران است؟

در حال حاضر بیش از یک و نیم میلیون متقاضی ایرانی پشت نوبت اعزام به حج تمتع قرار دارند، که اگر طی سال‌های بعد کسری سهمیه ایران برداشه شود و حتی بتوان سالی ۱۰۰ هزار زائر را نیز به حج اعزام کرد باز هم برای ۱۵ سال آینده پشت نوبت حج خواهیم داشت.

در همین خصوص سعید اوحدی رئیس سازمان حج و زیارت با اشاره به اجرای طرح توسعه مسجدالحرام که موجب افزایش ظرفیت پذیرش زائران در حج خواهد شد، گفته است: به صورت طبیعی اگر سال آینده طرح توسعه مسجدالحرام هم انجام شود و دولت عربستان بتواند کاهشی که طی دو سال اخیر در تعداد زائران ایجاد شده را جبران کند، باز هم به نظر می‌رسد ۱۵ تا ۱۶ سال آینده ما زائر پشت نوبت حج تمتع داشته باشیم. یعنی همچنان خبری از ثبت‌نام جدید حج تمتع نیست.

نکته حائز اهمیت اینکه این فقط ایران نیست که زائر پشت نوبت حج دارد و بسیاری از کشورهای اسلامی نیز زائر پشت نوبتی دارند و به نظر می‌رسد از نظر عقلانی برداشته شدن کلی سهمیه حج منطقی به نظر نمی‌رسد چون برای افزایش حضور زائران در عربستان علاوه بر ظرفیت مسجد‌الحرام، به هتل‌ها و امکانات بهداشتی، بیمارستانی، خدماتی و ... جدید در مکه و مدینه نیاز است که به نظر نمی‌رسد عربستان آمادگی عملی چنین اقدامی را داشته باشد و مطرح شدن چنین ادعایی آن هم در شرایطی که جهان هنوز در تحیر و اندوه گشته شدن زائران در بیت‌الله‌الحرام است بیشتر نوعی فرافکنی و ادعایی بلند‌پروازانه از سوی مسئولان عربستانی است.

البته این افزایش ظرفیت اعزام باید در عمره نیز مد نظر قرار گیرد چرا که در حال حاضر حدود هشت میلیون زائر ایرانی نیز پشت نوبت عمره مفرده قرار دارند.

از سوی دیگر باید این سؤال جدی مطرح شود که آیا دولتی که توان حفظ جان دو میلیون زائران بیت‌الله‌الحرام در موسم حج امسال و حفظ امنیت زائران در موسم عمره (ماجرای فرودگاه جده) را ندارد، آیا به راستی می‌تواند سالانه پذیرای پنج تا ۳۰ میلیون زائر حج تمتع از سراسر جهان باشد؟

آرمان هیأت