آرمان هیأت - «پژوهش‌نامه امام حسين(ع)»

«پژوهش‌نامه امام حسين(ع)» نوشته اکبر اسدی کتابی پر برگ‌وبار درباره‌ تاريخ و اتفاقات زندگی و کربلای سيدالشهدا(ع) است.

به گزارش خيمه، اين کتاب با نگاهی تاريخ‌نگارانه و متکی بر روايات شيعی در باب زندگی آن حضرت، به سيری تاريخ‌مند در حيات آن امام همام می‌پردازد.

روشن است که حجم انبوه و به راستی حیرت‌آوری درباره‌ی این موضوع، در تاریخ‌نگاری شیعه وجود دارد و گزینش منابع دقیق و عمیق، همراه با بينشی منطقی و نگرشی ساختار‌گرا، کاری دشوار در این عرصه است.

تدوین کتابی تحلیلی بر اساس روایات و منابع متقن شیعی، به گونه‌ای که در سازه‌ای منسجم و کارآمد بتواند مهم‌ترین اخبار معصوم(ع) را در این موضوع گرد آورد و تاریخی روایی از شاخص‌های ارجمند زندگی حسینی به دست دهد، البته کاری دشوار و در عین حال خواندنی است.

نویسنده این کتاب را در سی بخش نوشته است؛ پنج بخش نخست کتاب، به سال‌های آغازین حیات امام حسین(ع) می‌پردازد.

در این بخش‌ها خواننده با «نام، لقب و کنيه» امام آشنا می‌شود، سپس در بازگشتی به تاريخ قدسی و آسمانی دين، معارفی از روايات مربوط به دوران «پيش از ولادت» امام ارائه می‌شود؛ آن‌گاه «ولادت» و سپس سال‌های «نوزادی و شيرخوارگی» و «کودکی» آن حضرت بررسی می‌شود.

نکته مهم در این بخش‌ها، توجه نویسنده به عرضه جامع‌نگرانه و جزء‌پردازانه حوادث سال‌های نخست زندگی امام سوم شیعیان است. ما در این بخش‌ها با ریزترین و البته درس‌آموزترین وقایع زندگی امام در خردسالی‌شان آشنا می‌شویم؛ در این بخش‌ها، از «بازی‌های کودکانه» آن حضرت تا «لوازم شخصی و رفتار فردی و اجتماعی» او سخن به میان آمده است.

دو بخش ششم و هفتم کتاب به بررسی دوران نوجوانی و بخشی از زندگی آن حضرت که در دوران امامت علی(ع) سپری شده و نیز پاره‌ای دیگر از جوانی آن حضرت که در دوران امام امام مجتی(ع) بوده اختصاص دارد.

نویسنده در بخش هشتم کتاب، به سال‌های آغازین دوران امامت آن حضرت و ماجراهای تاریخ شیعه در آن دوران و «تحرکات شیعی»، فعالیت‌ها و نیز سیاست‌های آن حضرت در مقابله با حکومت معاویه می‌پردازد.

از بخش نهم تا بیستم کتاب، معطوف به بررسی مهم‌ترین واقعه‌ی زندگی سیدالشهدا(ع) و غریب‌ترین رخ‌داد تاریخ شیعه، یعنی ماجرای حیرت‌آور کربلاست؛ در این بخش‌ها «حرکت امام به سوی عراق»، «از مکه تا کربلا» واقعه نینوا از روز اول تا روز دهم محرم و روز عاشورا بررسی می‌شود. هم‌چنین به «حاکمان معاصر»، «شخصیت‌های معاصر» و «فضای سیاسی» روزگار امام حسین(ع) پرداخته می‌شود.

سرانجام در بخش‌های دیگر، نویسنده به «شهادت»، وقایع پس از آن، «اسارت اهل‌بیت»، بازگشت آنان به مدینه و نیز واکنش حاکمان و شیعیان نسبت به شهادت امام می‌پردازد.

موضوع بخش‌های بیست و یک تا بیست و چهارم کتاب، «بستگان» و «یاران امام» و شهدای «بنی‌هاشم» است. در واپسین بخش‌های کتاب نیز «مقام و منزلت»، «دوستی و محبت امام حسین(ع)»، «مناقب و کرامت‌های اخلاقی»، «ویژگی‌ها» و «معجزات» آن حضرت بررسی می‌شود.

آخرین بخش کتاب که «پیوست» نام دارد، مروری محققانه بر مفاهیم معنوی کربلایی مانند «مصیبت»، «مرثیه‌سرایی»، «گریه»، «تربت»، «زیارت» و «رجعت» است.

این کتاب در عین تفصیل ظاهری خود، گزینش‌گرانه با منابع موجود در زمینه تاریخ عاشورا مواجه شده است؛ به علاوه نویسنده کوشیده است دو عنصر نگرش تاریخی و روایی را بر هر مبنای دیگری در این کتاب ترجیح دهد. از این رو، افزوده‌ها و پردازه‌‌های معمول در نگارش چنین کتاب‌هایی در این متن دیده نمی‌شود.

شاید برترين ويژگی کتاب نیز همین معیار روایت‌گرایی آن باشد، افزون بر یک زندگی‌نامه مختصر، روزشمار زندگی امام حسین(ع) و فهرست‌‌هایی جامع و تفصیلی در انتهای کتاب، از دیگر مزایای فنی آن به شمار می‌آید.

پژوهش‌نامه امام حسین(ع) مجموعه روایات، اخبار و تواریخ متقن شیعی در باب زندگی آن حضرت با نثری ساده و بی‌پیرایه است؛ از همین رو چنان که در مقدمه کتاب هم آمده است، هم به کار خواننده معمولی و شيفته آشنايی با حيات حسينی می‌آيد و هم می‌تواند کتاب محققان و مبلغان عاشورا باشد.

نويسنده: احمد شهدادی