محمدتقی فلسفی، ۱۲۸۶ شمسی مصادف با ۱۳۲۶ قمری در خانواده ای روحانی دیده به جهان گشود. پدرش آیت الله شیخ محمدرضا تنکابنی از علمای نام آشنا و روحانی فاضل و مدرس حوزه علمیه تهران بود. محمدتقی در دامن پدر و مادری باتقوا و مهربان پرورش یافت و از همان کودکی بسیار مؤدب و در برخوردها ملایم و نرم بود. زهد و تعبّد پدر و مادر، شخصیت اصلی او را در کودکی شکل می داد.

وی در شش سالگی، وارد دبستان (توفیق) شد و پس از اتمام کلاس ششم، به پیشنهاد پدرش و علاقه مندی خود به روحانیت، طلبگی را آغاز کرد. صرف و نحو را در محضر آقای شیخ محمد رشتی، معانی و بیان را در حضور آقای میرزا یونس قزوینی، فقه و اصول را نزد شیخ محمدعلی کاشانی و شیخ مهدی فرا گرفت. آقای فلسفی (ره) هم چنین قوانین و لمعه را در محضر پدر بزرگوارش و فلسفه را نزد میرزا مهدی آشتیانی تلمذ کرد.

حضور پدر به عنوان مجتهد و مدرسی نام دار موجب شد طلاب برای استفاده از دانش او و مردم برای حل و فصل مشکلات و دعاوی خود به منزل ایشان مراجعه کنند و بدین ترتیب محمدتقی در سال های کودکی و نوجوانی با افراد گوناگونی آشنا شد و در اثر همین رفت وآمدها، زمینه آشنایی بیش تر او با قوانین و آداب اجتماعی فراهم شد.

حجت الاسلام والمسلمین فلسفی از نوجوانی به منبری شدن علاقه مند بود. مادرش نیز اصرار داشت تا فرزندش منبری شود و در خدمت امام حسین(ع) باشد. وی در این باره می گوید:

«مادرم مسئله منبر رفتن را پیش آورد، که در نتیجه خط من و برادرم از هم جدا شد. مرحومه مادرم، روی علاقه شدیدی که به حضرت امام حسین(ع) داشت، به پدرم گفت که فلانی باید منبری شود. پدرم می گفت: آن ها باید درس بخوانند و این با منبر جمع نمی شود. مادرم می گفت: نمی شود که یکی از بچه های من در خدمت حضرت امام حسین(ع) نباشد، پس باید حتماً منبری شود. خلاصه پدرم از یک طرف می گفت باید تحصیل من ادامه پیدا کند و مادرم از طرف دیگر اصرار داشت که باید منبری شوم. سرانجام توافق کردند که ما بچه ها به گفته پدرمان از روز شنبه تا غروب چهارشنبه ها در اختیار درس و بحث و مدرسه باشیم و از صبح پنج شنبه و شب و روز جمعه من در اختیار منبر باشم».


مرحوم فلسفی از آن پس، اساس فعالیت خود را منبر قرار داد و با مطالعات مستمر درباره آن و تشویق پدر و مادرش و مردم، منبر او از جذابیت و کیفیت بالایی برخوردار شد و عموم مردم نیز به منبرش توجه پیدا کردند تا اینکه به زبان گویای اسلام مبدل شدند. ایشان می گوید: «چون از اوایل کار منبر، توجه مردم نسبت به من زیاد بود، موجب تشویقم گردید. در واقع بخشی از موفقیت من در امر منبر، مرهون همان استقبال فراوان مردم بود».

حجت الاسلام والمسلمین فلسفی، سال ۷۷ در ۹۳ سالگی در اثر کسالت به جوار رحمت حق شتافت و پیکر مطهرش در حرم مطهر حضرت عبدالعظیم حسنی(ع) در شهرری به خاک سپرده شد.


سرویس قرآن و معارف خبرگزاری شبستان درنظر دارد برای واکاوی دقیق شخصیت زبان گویای اسلام، مرحوم آقای فلسفی، و معرفی بیشتر ایشان به عموم مردم به ویژه نسل جوان، پرونده ای در قالب گفت وگو با شاگردان و یاران آن عالمِ سفرکرده تهیه نماید. در این مجال، خدمت حجت الاسلام والمسلمین سیدابوالقاسم شجاعی، دبیر جامعه وعاظ تهران که نزدیک به ۴۰ سال با ایشان، انس و الفت داشته، رسیدم تا خاطراتی ناب از زندگی آقای فلسفی (ره) برایمان بگوید و تذکرات ایشان را بازگو نماید.


حجت الاسلام والمسلمین شجاعی با بیان اینکه هر یک از منبری ها و وعاظ روش خاص خود را در خطابه و وعظ دارند که بعضا متناسب با شرایط سیاسی، اجتماعی و فرهنگی زمان است، گفت: مرحوم آقای فلسفی مباحث اجتماعی و سیاسی دوران مبارزه را به زبان روز به مردم بیان می کردند. ایشان با اشراف کامل بر مسایل و آموزه های دین و اطلاع دقیق از منش، اهداف و روش مبارزاتی امام خمینی (ره) مردم را به مبارزه با حکومت پهلوی ترغیب می کردند.


مبدع سبکی نوین در وعظ

وی با اشاره به اینکه آقای فلسفی (ره) منبر را محلی برای تعامل دوسویه میان خطیب و مستمع تبدیل کردند، افزود: ایشان جزء شخصیت هایی بودند که با شناخت دقیق ویژگی های علمی، فرهنگی و اجتماعی مخاطبان و همچنین شرایط زمانی، به ایراد سخن می پرداختند. مطمئنا ایشان مبدع سبکی نوین در وعظ بودند به همین دلیل نام شان شهرت یافت.


منبر، محل تسویه حساب های سیاسی نیست

دبیر جامعه وعاظ تهران یکی از توصیه های آقای فلسفی را اجتناب خطبا از طرح مسایل تفرقه انگیز و جنجالی در منبر معرفی کرد و ادامه داد: آن مرحوم تاکید داشتند که به هیچ وجه منبر وسیله ای برای تسویه حساب های شخصی یا فردی نشود.

وی با اشاره به تذکرات حجت الاسلام والمسلمین فلسفی درباره شرایط و الزامات منبر، به نقل خاطره ای پرداخت: یک بار در منبر گفتم "زنازاده پسر زنازاده" (منظورم یزید بود). مرحوم فلسفی پس از پایان منبر به بنده فرمودند: بزرگترین اشتباه را کردی! پرسیدم چرا؟ فرمودند: خطیب نباید در منبر، ناسزا بگوید. به ایشان گفتم: بنده عین نقل را مطرح کردم. ایشان گفتند: بهتر است بگویی: آلوده دامن، پسرِ آلوده دامن.


حجت الاسلام والمسلمین فلسفی در ادامه حافظه قوی را از ویژگی های آن عالم بزرگوار دانست و گفت: ایشان به بنده فرمودند: "اگر کاغذی یا نوشته ای به دست می گیرم به خاطرِ ضعف حافظه نیست؛ بلکه برای فهماندن این موضوع به مستمعین است که با مطالعه سخن می گویم و ارشاد می کنم".


مبارزه آگاهانه با پهلوی

وی در ادامه به تبیین نقش انقلابی و جهادی مرحوم فلسفی پرداخت و گفت: ایشان در مقام یک عالم، خود را به دایره وعظ، خطابه و طرح مسایل اخلاقی محدود نکردند بلکه با درک و اطلاع دقیق از فسادهای پهلوی به مبارزه علیه آن حکومت پرداختند.

حجت الاسلام والمسلمین فلسفی با بیان اینکه آقای فلسفی (ره) همواره در مسیر امام (ره) و انقلاب اسلامی بودند، ادامه داد: آن خطیب شهیر به دلیل مبارزه با حکومت پهلوی، چند بار دستگیر و ۵ سال نیز ممنوع المنبر شدند.

وی مرحوم فلسفی را انسانی شجاع، بصیر، زمان شناس و خدمتگزار مردم معرفی کرد و افزود: ایشان همواره به ویژه در آخرین روزهای حیات شان با استناد به کلام امام (ره) تاکید فرمودند: هیچگاه عزاداری سنتی را فراموش نکنید.


خاطره ای از لحظات آخرِ حیات

دبیر جامعه وعاظ با بیان اینکه رحلت آقای فلسفی موجب تاسف و تالم بسیار حوزه های علمیه، مراجع، علما، عموم مردم و بنده شد، گفت: در آخرین جمعه ی حیات آن مرحوم، همراه با آقای عسگراولادی خدمت شان رسیدم که خطاب به بنده فرمودند: فردا آقایان محمود نجفی و مهدیان میهمان من هستند، شما نیز تشریف بیاورید. بنده خود را به کنار ایشان رساندم تا عرض ادبی کرده باشم؛ اما حالتِ چشمان شان عوض شد و پس از لحظه ای سکوت و کشیدن نفس های عمیق، جان به جان آفرین تسلیم کرد. خدایشان، بیامرزد. انشالله.

آرمان هیأت