يکي از عادت‌هاي خوب و پسنديده در جامعه اسلامي، اطعام و دعوت ديگران به غذا در مناسبت‌هاي مختلف ديني است. حالا فرقي نمي‌کند ماه محرم و صفر باشد يا ايام فاطميه سلام الله عليها و رمضان. افطاري دادن از سنت‌هاي خوبي است که ريشه در ايمان مردم دارد و همه سعي مي‌کنند که به نوعي از ثواب انجام اين کارحسنه جا نمانند. شايد حکمت اصلي اين سنت نبوي هم بيشتر توجه به نيازمنداني است که براي تهيه ضروري‌ترين نياز خود يعني غذا مشکل دارند. از طرف ديگر افطاري دادن باعث ايجاد انس و اتحاد در ميان مسلمانان مي‌شود. در روايات‌هاي مختلفي از ائمه معصومين عليهم السلام به افطاري دادن سفارش شده است.


آيات بسياري در قرآن است که در آن به ثواب افطاري دادن اشاره شده است. خداوند کريم در آيه ۵تا ۸ سوره انسان (دهر) به سيره و سنت اهل بيت عليهم السلام در اطعام وافطاري دادن اشاره مي‌کند و مي‌فرمايد آن‌ها براي خشنودي خدا از غذاي خودشان به مسکين و يتيم و اسير مي‌دادند تا اين گروه از جامعه از نعمت‌هاي خدا بهره‌مند شوند. نکته‌اي که در اينجا به آن تاکيد شده اين است که اهل بيت عليهم السلام نه براي پاداش و يا تعريف و تمجيد و امور ديگر بلکه تنها براي رضا و خشنودي خدا از غذايشان گذشته و آن را به افراد نيازمند که در ميان آن کافر اسيري نيز بوده هديه دادند، در حالي که خودشان به آن غذا نياز داشتند و خداوند آن‌ها را به سبب اين اعمال نيک جزو کساني دانسته است که در مقام ابرار قرار گرفته‌اند.


ثواب افطاري دادن در کلام معصومين عليهم السلام

«ابو شيخ ابن حيان» از پيامبر اکرم صلى‏الله‏عليه‏و‏آله وسلم نقل کرده که حضرت فرمود: مَنْ فَطَرَ صائِما فى شَهْرِ رَمَضانَ مِنْ کَسْبٍ حَلالٍ صَلَّتْ عَلَيْهِ الْمَلائِکَةُ لَيالِىَ رَمَضانَ کُلَّها وَ صافَحَهُ جَبْرائيلُ لَيْلَةَ الْقَدْرِ وَ مَنْ صافَحَهُ جَبْرائيلُ يَرِقُّ قَلْبُهُ وَ تَکْثُرُ دُمُوعُهُ؛ کسى که با مالى که از راه حلال به دست آورده در ماه رمضان روزه‏دارى را افطارى دهد، در تمام شب هاى رمضان فرشتگان بر او درود مى‏فرستند و جبرئيل در شب قدر با وى مصافحه مى‏کند و هر کس جبرئيل با او مصافحه کند، قلبش نرم و اشک چشمش بسيار مي‌شود. همچنين امام صادق عليه السلام مي‌فرمايد: فردي به نام سدير، در ماه مبارک رمضان، بر پدرم امام باقر عليه السلام وارد شد. حضرت فرمود: ‌اي سدير، آيا مي‌داني در چه شب‌هايي قرار داريم؟ عرض کرد، آري، پدرم فدايت باد، شب‌هاي ماه مبارک رمضان است. امام فرمود: آيا مي‌تواني در هر شب از اين شب‌ها ۱۰ بنده از فرزندان اسماعيل را آزاد کني؟ سدير گفت: پدر و مادرم فدايت باد اين اندازه ثروت ندارم. امام فرمود آيا مي‌تواني نه بنده از فرزندان اسماعيل را آزاد کني؟ سدير باز‌‌ همان گونه جواب داد. حضرت يکي يکي کم کرد تا فرمود آيا مي‌تواني هر شب يک بنده از فرزندان اسماعيل را آزاد کني؟ سدير عرض کرد: اين نيز در توانم نيست. امام فرمود آيا مي‌تواني هر شب مسلماني را افطار دهي؟ مرد گفت: آري، بلکه ده مسلمان را نيز مي‌توانم. پدرم فرمود:‌ اي سدير، من نيز همين را اراده کرده‌ام. اگر بتواني يک برادر مسلمان را افطاري دهي ارزش آن چون آزاد ساختن يکي از فرزندان اسماعيل است. همچنين از حضرت موسي بن جعفر عليه السلام روايت شده: «افطاري دادن به برادر روزه دار از روزه‌ فرد بافضيلت‌تر است.»


افطار در سيره عملي ائمه معصومين عليهم السلام

آداب افطار، يعني چگونه افطار کردن، و با چه افطار کردن از جمله مسائل مورد توجه سيره معصومين عليهم السلام است. از پيامبر صلي الله و عليه و آله وسلم ادعيه خاصي در وقت افطار نقل شده است. امام صادق عليه السلام مي‌‏فرمايد که پيامبر اکرم صلي الله عليه وآله وسلم در وقت افطار اين دعا را مي‌‏فرمود: «اللهم لک صمنا و علي رزقک افطرنا فتقبله منا، ذهب الظلما و ابتلت العروق و بقي الاجر» بار خدايا براي تو روزه گرفتيم، و بر روزي تو افطار مي‌کنم، پس آن را از ما بپذير. اما اينکه با چه چيزي افطار مي‌‏کردند، از امام باقر عليه السلام نقل شده است که پيامبر اکرم صلي الله و عليه وآله وسلم با آب و خرما يا آب و رطب افطار مي‌کردند.(رطب غير از خرما است) و اگر آن حضرت شيريني يا حلوا نمي‌‏يافت‏ تا با آن افطار کند گاهي با شکري که از ني گرفته مي‌‏شد، افطار مي‌‏کرد. پيامبر اکرم صلي الله و عليه وآله و سلم مي‌‏فرمود آب ولرم باعث پاکيزگي کبد و معده است، و دهان را خوشبو مي‌‏سازد، و ريشه دندان و ديد چشم را تقويت مي‌‏کند. و در کتاب مکارم انس نوشته شده است غذاى رسول خدا صلي الله و عليه و آله و سلم شربتى بود که در افطار مى‏آشاميد، و شربتى که آن را در سحر مى‏خورد، خيلى از اوقات‏اين شربت عبارت بود از شير و خيلى از اوقات مقدارى آب بود که در آن نان راحل کرده بودند. در کافى، ابن قداح از ابى عبد الله عليه السلام نقل‏ شده است که‏ فرمود رسول خدا در روزهائى که روزه مى‏گرفت نخستين چيزى که با آن افطار مى‏ کرد خرماى ‏تازه ‏و يا خرماى خشک بود و نيز در کافى به سند خود از سکونى از امام محمد باقر عليه السلام نقل‏ شده است که رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم وقتى روزه مى‏گرفت و براى افطار به شيرينى‏دست نمى‏يافت ‏با آب افطار مى‏کرد، و در بعضى از روايات آمده است که با کشمش افطار مي‌کردند.

ابن طاووس از امام باقر عليه السلام نقل مي‌‏کند که حضرت علي عليه السلام دوست داشت که با شير افطار کند. افطاري دادن در سيره معصومين عليهم السلام به نحو کاملي مشاهده مي‌‏شود. از امام صادق عليه السلام روايت است که هنگامي که حضرت امام زين العابدين عليه السلام روزه مي‌‏گرفت دستور مي‌‏داد گوسفندي را سر مي‌‏بريدند، و آن را تکه تکه مي‌کردند و در ديگ مي‌‏ريختند، آن حضرت در وقت غروب به ديگ‌ها سر مي‌‏زد و در حاليکه روزه داشت ‏بوي آبگوشت را استشمام مي‌‏کرد، آنگاه مي‌‏فرمود: کاسه‏‌ها را بياوريد اين کاسه را براي فلان کس و ديگري را براي فلان بکشيد، و همينطور کاسه‏‌ها را پر مي‌‏کردند تا آبگوشت تمام مي‌شد. آنگاه خود با نان و خرما افطار مي‌‏کرد. و همچنين امام صادق عليه‏السلام نيز شب در خانه فقرا مى‏رفت و به آن‌ها نان و خرما مى‏داد و سفارش مى‏فرمود: «در ماه رمضان به مردم افطارى بدهيد. در روايات آمده است که امام علي ابن ابي طالب عليه‌السلام مدتي بود که ميل به غذايي از جگر کباب شده با نان نرم داشت. مدت يک سال به‌‌ همان نحو گذشت و تهيه چنان غذايي ميسر نشد. روزي در ماه مبارک رمضان، امام علي عليه‌السلام از فرزندش امام حسن مجتبي عليه‌السلام خواست که چنان غذايي براي افطار تهيه کند. حضرت مجتبي عليه‌السلام غذاي مورد علاقه پدر را درست کرد. هنگام افطار، هنوز امام علي عليه‌السلام دست به سوي غذا پيش نبرده بود که سائلي بر در خانه آمد و اظهار تنگدستي کرد. امير المؤمنين عليه‌السلام فرمود: غذا را برداريد و براي او ببريد.


افطار در سيره بزرگان و علما

عالمان و بزرگان ديني ستارگان پر فروغي هستند که در هر عصري، در آسمان علم و عمل مي‌‏درخشند. در اين بخش به گوشه‌اي از سيره عملي اين بزرگواران در زمينه افطار، اشاره مي‌شود.


افطار کنار خانواده

در ميان علماي دين حضرت امام خميني رضوان الله عليه چهره‏ محبوب قرن، از موقعيتي والا و ويژه‌اي برخوردار است، زيرا روز‌ها و ساعت‏‌ها و لحظه‏هاي عمر او، بامراقبه و محاسبه سپري شد و صد‌ها آيه‏ قرآن را مجسم ساخت و عينيت‏ بخشيد. ايشان با همه عظمت وبزرگي، احترام ويژه‌اي به خانواده خود مي گذاشت. در بخشي از خاطرات «حاج عيسي جعفري» پيرمردي که در ميان مردم ايران به خادم امام رحمت الله عليه مشهور است نوشته شده: «شب‌ نوزدهم ماه مبارک رمضان که مي‌شد حاج احمد ‌آقا تهيه و تدارک افطار مي‌ديد و در خانه‌اي که خانم امام رحمت الله عليه سکونت داشت افطاري مي‌داد. هر کسي هم که متوجه مي‌شد براي خوردن افطاري مي‌آمد. شب‌هاي ديگر هيچ خبري نبود. يکي از شب‌هاي نوزدهم من دو برادر جانبازم را هم سر آن سفره افطاري بردم آن شب آيت‌الله خامنه‌اي و آقاي رفسنجاني هم بودند. جالب آنکه حضرات به امام رحمت الله عليه گفتند که آقا ما دوست داريم افطاري کنار شما باشيم و افطار را با هم بخوريم. حضرت امام رحمت الله عليه فرمودند که من يک آب جوش با شما مي‌خورم و شام را بايد پيش خانم بروم. ايشان احترام خاصي به خانم داشتند. آن شب آب جوشي با آقايان خوردند و سپس حرکت کردند و رفتند.»


افطار در حرم حضرت معصومه عليهاالسلام

يکي از فضلا مي‌‏گفت: به مرحوم آيت الله شهيد مطهري عرض کردم که شما فوق‏العاده از علامه طباطبايي تجليل مي‌‏کنيد. تعبير «روحي فداه» را درباره ايشان به کار مي‌‏بريد، اين همه تجليل به خاطر چيست؟ ايشان فرمود: من فيلسوف و عارف، بسيار ديده‏ام و احترام مخصوص من به ايشان، نه به خاطر اين است که او يک فيلسوف است، بلکه به اين دليل است که او عاشق و دل‏باخته اهل بيت عليهم‏السلام است. علامه طباطبايي قدس‏سره در ماه رمضان، روزه خود را با بوسه بر ضريح مقدس حضرت معصومه عليهاالسلام افطار مي‌‏کرد. ابتدا پياده به حرم مطهر مشرف مي‌‏شد و ضريح مقدس را مي‌‏بوسيد. سپس به خانه مي‌‏رفت و غذا مي‌‏خورد. اين ويژگي او است که مرا به شدت شيفته ايشان کرده است.


انتهای پیام/

آرمان هیأت