در ادامه سلسله نشست های صبح کتاب خیمه، جلسه نقد و بررسی «فرهنگ سوگ شیعی» با حضور محمدرضا سنگری رئیس هیأت علمی بنیاد دعبل خزاعی، محمد اسفندیاری عضو هیئت علمی بنیاد دعبل و نویسنده و پژوهشگر، عبدالحسین طالعی نویسنده و پژوهشگر و محسن حسام‌مظاهری عضو هیئت علمی بنیاد دعبل و سرویراستار این اثر، صبح سه شنبه در سالن اجتماعات بنیاد دعبل خزاعی برگزار شد.

فیلم نقد کتاب فرهنگ سوگ شیعی را اینجا ببینید

در ابتدای این نشست محمدرضا سنگری، رییس هیئت علمی بنیاد دعبل بیان کرد: کتاب فرهنگ سوگ شیعی امسال در انتشارات خیمه به چاپ رسیده و با پرداخت ۱۰ موضوع اساسی شیعی و اسلامی در ۲۷۱ مدخل به نگارش در آمده است.

وی ادامه داد: عنوان کتاب فرهنگ سوگ شیعی است و ما در وحله اول با فرهنگنامه و سپس با سوگ و عزاداری روبرو هستیم که البته گستره آن فقط به صورت جزئی به مذهب شیعه پرداخته است.


لزوم تطبیق مفاهیم و واژه ها

در ادامه این مراسم، محسن حسام مظاهری مدیر سرپرست نویسندگان کتاب فرهنگ سوگ شیعی در خصوص تدوین و پرداختن ایده این کتاب عنوان کرد: ایده و موضوع اصلی این کتاب میانه سال ۸۹ به همت تمام نویسندگان و پژوهشگران مطرح و با توجه به حوزه‌بندی و تعاریف پراکنده‌ای که از فرهنگ سوگ شیعی داریم، تدوین و گردآوری شد.

وی ادامه داد: قرار است هر پنج سال مقالات جدیدی که نوشته می‌شود، به ویراست دانشنامه اضافه شود البته در این فاصله پنج ساله نسخه‌ای مجازی یا سایتی را طراحی می‌کنیم که با موضوع فرهنگ سوگ پر می‌شود و مقالاتی که در طول این مدت نوشته می‌شود را بارگذاری می‌کنیم.

 

ضرورت حفظ امانت گنج عاشورا

طالعی در این نشست با اشاره به ضرورت تالیف کتاب مرجع با مشخصات «فرهنگ سوگ شیعی»‌ اظهار کرد: در کشور ما شروع و پایان یک کتاب مرجع در بازه زمانی مشخص و معقول با آهنگی نظام‌مند جزو معجزات است که این معجزه با تبرک نام سید‌الشهداء (ع) رخ داده است.

وی درباره ضرورت و فایده تالیف آثاری از این دست افزود: عاشورا یک سرمایه اجتماعی است که گنجی برای ما بوده که بدون رنج به دست آورده‌ایم. طبیعت ضرورت امانت‌داری اخلاقی اقتضا می‌کند که این گنج را به دست تحریف و تضییع معنوی نسپاریم و این امانت را به نسل بعدی منتقل کنیم. به ویژه ضرورت این مهم در عصر حاضر بیشتر احساس می‌شود.

این نویسنده و پژوهشگر ادامه داد: در دنیای امروز به نام دین و با تحریف معنوی دین هر روز شاهد خشونت‌های جدید در گوشه‌ای از دنیا هستیم که این مساله سایه‌ای از وحشت نسبت به دین تحریف شده را بر دنیا افکنده است. منطق عقلانی و استوار عاشورا بهترین سرمایه و شاهد زنده برای ماست که خلاف این مساله را به دنیا ثابت کنیم. عاشورا همواره یک سرمایه معنوی، فرهنگی و اجتماعی بوده که وفاق مردم را به دنبال داشته است. آیینی که فوق زبان، مکان، دین و نگرش‌های حزبی و قبیله‌ای است. این ضرورت باید بسیار جدی‌تر گرفته می‌شد و نهادهای مختلف کشور برای به ثمررساندن آن کمک می‌کردند که نکردند ولی این امر مهم باید روزی از گوشه‌ای آغاز می‌شد که تالیف این اثر در این راستا صورت گرفته است.

طالعی گفت: یکی از ویژگی‌های مهم این اثر تجمیع اطلاعات پراکنده در قالب بانک اطلاعاتی نظام‌مند است. این کار بسیار ارزشمند بود اما هر زمان که فکر کنیم کارمان بی‌نقص و ایده‌آل بوده آن روز، روز شکست ماست.


وی اظهار کرد: هنوز تا تولید اثری در شأن سیدالشهدا (ع) فاصله زیادی داریم اما این نکته درباره کتاب حاضر ارزشمند است که بدانیم انجام کار گروهی با رعایت اخلاق حرفه‌ای و گروهی در کشور ما بسیار مشکل است و این ارزش «فرهنگ سوگ شیعی» را دو چندان می‌کند. «فرهنگ سوگ شیعی» یا عاشورایی سایه‌ای از درخت عاشوراست که نمی‌توان این سایه را فهمید مگر اینکه خود درخت را بشناسیم.

این نویسنده درباره نقاط قوت این اثر افزود: کتاب در یک جلد، مختصر، اجرایی و واقع‌بینانه تدوین شده است که امیدوارم به همت گروه جوان مولفان این اثر ویرایش آن نیز به صورت منظم در بازه زمانی پنج ساله انجام شود. معرفی عنوان کتاب به صورت سه‌زبانه، اعلام زمان نشر ویرایش بعدی، ذکر مختصر منابع در پایان هر مدخل، تنوع و نظام‌مندی حروف، بی طرفی نسبی در گزارش و نگارش مطالب، استفاده از افراد اهل کار، فراغت‌دار و غیرمشهور، نظام ارجاعی منظم، حذف تمام القاب، ذکر منابع تصاویر، کثرت منابع و تنوع منابع از جمله نقاط قوت این اثر به شمار می‌روند.

وی درباره برخی از مهمترین نقاط ضعف کتاب نیز گفت: در تمام متن کتاب باید مشخص شود که تاریخ‌ها شمسی، قمری یا میلادی هستند که می‌توان از حروف اختصاری استفاده کرد. درباره مدخل‌ها و منابع تکمیلی نیز نکاتی مشاهده شد که نیاز به بازنگری احساس می‌شود. در تدوین این اثر از برخی منابع جدید غفلت شده است که از آن جمله می‌توان به منظومه «ظهر روز دهم» اثر قیصر امین‌پور اشاره کرد.

طالعی ادامه داد: در تولید این اثر از منابع خطی بسیار کم استفاده شده است. همچنین با توجه به کثرت پایان‌نامه‌هایی با موضوعات پیرامون سیدالشهداء (ع) موارد چندانی از استفاده از آنها در این اثر مشاهده نمی‌شود. پیشنهاد می‌کنم در ویرایش‌های بعدی از افراد دیگری که در این زمینه فعالیت‌هایی در شاخه‌های مختلف انجام داده‌اند نیز نام برده شود که از جمله آنها می‌توان به متقی برای تاسیس کتابخانه و سایت‌تخصصی امام‌حسین(ع)، رضا کوچک‌زاده برای سال‌ها تلاش در عرصه تعزیه، مجید غلامی‌جلیسه برای کارهای بسیار خوب در حوزه منابع چاپ سنگی، دکتر فخر روحانی، مهدی خواجه‌پیری و مرکز جامعة‌المصطفی اشاره کرد.

این پژوهشگر عنوان کرد: برگزاری نشست‌های تخصصی برای بیان تجربیات نگارش دایره‌المعارفی در این زمینه احساس می‌شود. همچنین پیشنهاد می‌کنم در ویرایش‌های بعدی از تهران‌محوری پرهیز شود. همچنین لازم است در مقدمه اثر به دیگر کارهای انجام شده در این راستا و تفاوت آن اشاره شود.

فرهنگ سوگ شیعی هم مفید است و هم مهم

محمد اسفندیاری، عضو هیئت علمی بنیاد دعبل با اشاره نیاز امروز جامعه به وجود چنین کتب جامع و کامل بیان کرد: در کشور؛ چنین کتاب جامع و کامل از معجرات به حساب می‌آید که این معجزه امروز به وقوع پیوسته است، امروز عاشورا یک گنج است که به دست ما رسیده است و ما باید از این گنج کاملاً محافظت کنیم.

وی به ضرورت این دست کارها اشاره داشت و گفت: امروزه که در جای‌جای جهان به اسم دین کارهای منحرافنه زیادی صورت می‌گیرد و هرکجای جهان را که نگاه کنیم سایه‌ی وحشت از دین تحریف شده دیده می‌شود، در این موقعیت منطق عاشورا مورد مناسبی برای مقابله با این تحریفات است، لذا باید با کمک نهادها به پا خیزیم و در جهت مقابله با این انحرافات حرکتی هرچند کوچک انجام دهیم.

اسفندیاری ادامه داد: در کتاب «فرهنگ سوگ شیعی» اطلاعات پراکنده و مختلفی را یک‌جا و منسجم جمع آوری کرده اما سوال اینجا است که این کتاب با کتاب‌های قبلی چه فرقی دارد؟
او خاطرنشان کرد: نکته دیگر این است که کتاب فرهنگ سوگ شیعی سایه درخت عاشورا است و تا خود عاشورا شناخته نشود این سایه نیز ناشناخته خواهد ماند، چیزی که ما ده‌ها سال است از آن رنج می‌بریم جابه‌جا شدن اصل‌ها و فرع‌ها است، در دین، توحید ریشه است و فروع‌ دین، شاخه‌ها هستند، درحالی که باید ریشه از شاخه قوی‌تر باشد، متأسفانه شاخه‌ها از ریشه قوی‌تر شده‌اند، مثلاً جهادی که بر اساس ریشه توحیدی نباشد مانند کار امروز داعش خواهد شد. من کتاب‌ها را به دو دسته تقسیم می‌کنم؛ کتاب‌های مهم و کتاب‌های مفید، کتاب فرهنگ سوگ شیعی هم مفید است و هم مهم.

عضو هیئت علمی بنیاد دعبل از چند بخش کتاب انتقاد و بیان کرد: عنوان کتاب مناسب این کتاب نیست و باید به «فرهنگ عزاداری شیعی» تغییر نام پیدا کند، چراکه لغات در آینده دچار تغییر معنی خواهند شد و در بطن کتاب مدخل سوگ وجود ندارد درحالی که مدخل عزاداری آمده است. همچنین برخی مدخل‌ها ربطی به عزاداری شیعی ندارد و یا برخی مدخل‌ها که مربوط به شیعه است نامی از آن‌ها برده نشده و مدخل‌های ارجاعی کتاب نیز اندک هستند.

همچنین سنگری خاطرنشان کرد: حوزه سوگواری فقط مخصوص ایران نیست و یک حوزه جهانی است که در این کتاب اصطلاحات مربوط به سوگواری‌های جهان وجود ندارد و همچنین سوگ شیعی فقط سوگواری عاشورا نیست و اشاره‌ای به سوگواری ائمه(ع) نشده است. در عنوان‌های کتاب نیز تفاوت وجود دارد؛ در عنوان اصلی «فرهنگ سوگ شیعی» و در عنوان فرعی «فرهنگ سوگ اسلامی» آمده، ذیل مدخل نیز با مشکل کمبود موارد روبه‌رو است.


فرهنگ سوگ شیعی به آیین ها پرداخته است

محسن مظاهری در پایان ضمن تشکر و قدردانی از نقدهای بیان شده، به برخی از اشکالات پاسخ گفت و در باره تفاون این اثر با آثار مشابه به چند مورد اشاره کرد:
۱-رویکرد و متدولوژی متفاوت اثر
۲-رویکرد دانشنامه ای کار و اینکه زبان آن حتی المقدور خنثی است و درون دینی نیست.
۳-شیوه نامه کار، که بصورت گروهی تدوین و تصمیم گیری می شده است.
۴-کار بصورت گروهی انجام شده است.
۵-حوزه اثر، حوزه مطالعه آیین هاست نه عاشورا. ممکن است شخصی، شخصیت مهم عاشورایی باشد ولی وجهه آیینی نداشته باشد.

انعکاس در رسانه های دیگر:

تسنیم: «فرهنگ سوگ شیعی» به زودی صاحب سایت می‌شود/ اصطلاح «فرهنگ عزاداری» برای این کتاب مناسب‌تر است/ اوقاف به خلق این آثار کمک کنند
ایبنا: طالعی: «فرهنگ سوگ شیعی» تجمیع اطلاعات پراکنده در قالبی نظام‌مند است/ اسفندیاری: مدخل‌های کتاب ربط عزادارانه ندارند
باشگاه خبرنگاران: گردآوری فرهنگ سوگ شیعی یک سرمایه اجتماعی است
ایکنا: معجزه‌ای به‌نام «فرهنگ سوگ شیعی»/ عاشورا؛‌ منطقی مناسب برای مقابله با انحرافات
رسا: نشست نقد و بررسی فرهنگ سوگ شیعی برگزار شد
بسیج: «فرهنگ سوگ شیعی» به زودی صاحب سایت می‌شود
وارث: گردآوری فرهنگ سوگ شیعی یک سرمایه اجتماعی است


انتهای پیام/