عضو هیأت علمی جامعه المصطفی العالمیه گفت: مهمترین رسالت طلاب تبلیغ است، اگر دقت کنید خواهید دید مردم پای درس خارج نمی آیند، مقاله هم نمی خوانند بلکه دین مردم روی همین منبرها و تبلیغ ساخته می شود.

حجت الاسلام و المسلمین ناصر رفیعی در آستانه ماه محرم به بایدها و نباید های تبلیغ پرداخت و اظهارداشت: شما کدام کسی را پیدا می کنید یا می شناسید که مثلا بگوید من یکسال رفتم پای درس فلان آیت الله نشستم؟، یا کتاب اعتقادی فلان شخص را خوانده ام؟ اگر پای منبری هم می رود فقط در ایام محرم و رمضان یا مناسبت های مذهبی است.

او افزود: همه طلبه ها باید خودشان را مبلغ بدانند، نباید کنار بکشند، نگوییم من معلم یا محقق هستم، باید در هر پستی که باشیم منبر را ترک نکنیم همانطور که مراجع عظام تقلید ما از جمله آیات عظام وحیدخراسانی، نوری همدانی، مکارم شیرازی، سبحانی و سایرین در گذشته منبر می رفتند و امروز هم گاهی این وظیفه را انجام می دهند.

استاد حوزه و دانشگاه در بخش دیگری از سخنان خود با بیان اینکه نباید این تلقی غلط جا بیفتد که مطالب منبر در مقابل مطالب عملی است، ادامه داد: مبلغین و منبری های جوان باید با پژوهش، تحقیق و مطالعه مانع از جا افتادن این مطلب شوند که مطالب منبر چیزی متفاوت تر از مطالب علمی است، یعنی اگر مطلبی ضعیف و بی سند بود و بر پایه حدس و گمان شکل گرفته بود، بگویند « این مطلب منبری » است و نقطه مقابلش اگر سخنی دارای سند بود بگویند « این مطلب علمی » است، این تقسیم بندی غلط است.
او تصریح کرد: منبر باید مبتنی بر مباحث علمی، مستند و در واقع قوی باشد لذا من با تبلیغ طلبه ها قبل از اتمام «رسائل » و « مکاسب » مخالف هستم، یعنی هیچ طلبه ای نباید تا رسائل و مکاسب نخوانده است به نظر من به تبلیغ برود.

دکتر رفیعی بیان داشت: طبیعتاً مبلغین هم مانند مدرسین سطوحی دارند، ما الان در حوزه مدرسین پایه اول، مدرسین پایه نهم یا درس خارج داریم پس باید در عرصه تبلیغ نیز مبلغینی برای رسته ها و گروههای سنی مختلف، برای بانوان و آقایان، برای دانش آموزان، برای خارج از کشور و برای دانشگاه ها تربیت کنیم.

او با بیان اینکه هنر مبلغ، مخاطب شناسی است، گفت: امروز علم به برکت انقلاب اسلامی در اقصی نقاط کشور گسترش پیدا کرده است و مبلغین در روستا هم که برای تبلیغ بروند چند نفر لیسانسه، فوق دیپلم و دیپلمه پای منبرشان نشسته اند، یا وقتی در حرم امام رضاعلیه السلام، حضرت معصومه سلام الله علیها یا مسجدی وارد می شوید، هنر یک مبلغ آنست که مخاطب شناس خوبی باشد و سخن و موضوعی را مطرح کند که متناسب با مخاطب باشد. مبلغ باید در مخاطب‌شناسی آگاهی لازم را داشته باشد که وقتی موضوع متناسب با آن مخاطب آماده می‌شود چه‌قدر نسبت به مخاطب شناخت دارد و برای هر مخاطبی چگونه باید صحبت کرد.

عضو هیات علمی جامعه المصطفی العالمیه ادامه داد: در عرصه تبلیغ رمز موفقیت یک مبلغ چهار عنصر است که عبارتند از؛ « موضوع، که در تبلیغ موضوع چگونه آماده  و ارائه بشود»، « مخاطب‌شناسی، که موضوع متناسب با آن مخاطب آماده می‌شود، اینکه چه میزان نسبت به مخاطب شناخت داریم و برای هر مخاطبی چگونه باید صحبت کنیم»، « محتواسازی، چگونه محتوا را بسازیم؟» و عنصر چهارم « نحوه ارائه محتوا چگونه باید باشد؟».

او افزود: تبلیغ عناصر زیادی مانند؛ فضای تبلیغ، خود مبلّغ و ویژگی‌های مبلّغ، تجارب تبلیغی و … در بر می گیرد ولی یک سخنران، خطیب، منبری برای اینکه بتواند در تبلیغش موفق باشد طبق آیات نورانی قرآن کریم باید دارای ویژگی هایی از جمله ؛” سخن آگاهانه “، ” سخن مستدل “، ” عادلانه سخن گفتن”،” نیکو سخن گفتن” باشند.

رفیعی ادامه داد: قرآن می‌فرماید: «لا تَقْفُ ما لَیْسَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ، چیزی که علم، دانایی و آگاهی نداری از آن پیروی نکن» چه برسد که مردم را بخواهید به پیروی دعوت کنید و بخواهید برای مردم بیان کنید و حدیث «لَا تَقُلْ‏ مَا لَا تَعْلَمُ‏» به همین مساله تاکید دارد، لذا چیزی را که نمی‌دانید و برای خودتان حل نشده است ورود پیدا نکنید، چرا که طبق حدیث «فَتُتَّهَمَ فِی إِخْبَارِکَ بِمَا تَعْلَمُ»، آنهایی را هم که بلدی زیر سؤال می‌رود و متهم می‌شوید.

او گفت: منبر عرصه علم، آگاهی و آگاهی دادن است عرصه اقرار به جهل نیست، عرصه این نیست که افراد اصلاً گاهی مقایسه می‌کنند می‌گویند فلانی مدرس یا منبری است، می‌خواهند تحقیق کنند، می‌گویند حرف منبری است، واقعا این نیست منبر، بزرگان ما منبر می رفتند، لذا یک منبری باید آگاهی کامل داشته باشد اگر واقعاً قضا و قدر برای خودتان حل نشده در آن موضوع ورود نکنید، اگر کُنح بحث علم امام را نمی‌دانید وارد نشوید.

نویسنده کتاب « تفسیر علمی قرآن » با اشاره به خاطره ای از آیت الله العظمی فاضل لنکرانی(ره)، خاطرنشان کرد: ایشان به من می‌گفت، ” آقای رفیعی برای منبر مطالعه نکن همه ‌جوانب را مطالعه کن، نگو، من می‌خواهم برای ۵۰ نفر سخنرانی کنم، یک آیه کافی است، همه تفسیرها را ولو ۲۰ درصد آن را برای مردم بگویی”، ببیند این آگاهانه سخن گفتن خیلی مهم است.

او با تبیین ویژگی « مستدل سخن گفتن » اظهار داشت: قرآن کریم می‌فرماید؛ « قولاً سدیداً » مستدل سخن بگویید، سدید از سد می‌آید، علامه طباطبایی(ره) گفته اند؛ ” قول سدید، قولی است که پشتوانه دارد و محکم است”.
رفیعی اظهار داشت: چرا ما اجازه می‌دهیم هر کسی حدیث را بخواند؟ هر کسی آیه را بگوید؟ هر کس بدون اطلاع از مبانی کار بدون اطلاع از پیشینه‌های کار سخنران و منبری شود؟ منبر شوخی نیست.
او ادامه داد: شما وقتی می‌آیید روی منبر یک آیه‌ را تأویلش را می‌گویید، بدون اینکه با تفسیرش آشنا باشید بدون اینکه مقدمات علم رجال، درایه، فقه الحدیث را بدانید، خوب طبیعی است تبیین حدیث نادرست انجام می شود.

استاد حوزه علمیه قم به «عادلانه سخن گفتن » خطبا و مبلغان بر اساس آیات قرآن اشاره کرد و افزود: قرآن کریم می‌فرماید: « وَ إِذا قُلْتُمْ فَاعْدِلُوا؛ سخن عادلانه باشد. سخنی خوب است که جبهه‌گیری در آن نباشد اگر در عرصه سیاسی، مذهبی وارد می‌شوید، قرآن کریم در خصوص اهل کتاب آنجایی که لازم است تأیید می ‌کند « قُلْ یا أَهْلَ الْکِتابِ تَعالَوْا إِلى‏ کَلِمَهٍ سَواءٍ؛ بعضی مواقع می‌گوید این کار درست است و یا نقد می کند.

او، نیکو سخن گفتن را از دیگر ویژگی های قرآنی خطبا عنوان کرد و ادامه داد: قرآن کریم می‌فرماید: «وَ قُولُوا لِلنَّاسِ حُسْناً؛ نیکو سخن بگویید. بار ادبی قرآن را ببینید، چه میزان از الفاظ زیبا و از کلمات حساب شده استفاده می‌کند، لذا در قرآن کریم آمده است؛« وَ هُدُوا إِلَى الطَّیِّبِ مِنَ الْقَوْلِ وَ هُدُوا إِلى‏ صِراطِ الْحَمید؛ پاک و پاکیزه سخن بگویید».

رفیعی در بخش دیگری از گفت وگوی خود با بیان اینکه مبلغین برای یک منبر خوب از دو روش می توانند بهره ببرند، اظهارداشت: منبر « متن محور » و « موضوع محور » دو شیوه منبر داری است که اگر این دو را آماده کرده باشیم سپس به بحث محتوا مطرح می شود به عنوان مثال؛ “روز گذشته جلسه‌ای با موضوع دعای ندبه، با دوستان هیئت رزمندگان داشتیم، احساس کردم برنامه کمی اُفت کرده است. بدین منظور به امور مراسمات مسجد جمکران هم این نکته را گفتم، شب چهارشنبه من را دعوت می‌کنند من هر چه بلدم را می‌گویم هفته دیگر هم یکی دیگه می‌آید همین را می‌گوید و همینطور هفته های بعد بدین منوال انجام می شود.

او افزود: تکرار برنامه ها در صبح‌های جمعه  تابع سیاست خاصی نیست، شما به خطیب موضوع نمی‌دهید، فقط جمعیت برایتان مهم است لذا روی موضوع سرمایه گذاری کنید. به عنوان مثال امسال می‌گویم ۳۸ مورد « أین » در دعای ندبه می باشد که آدرس و کد است امام زمان (عج) برای چه می‌آید؟ وقتی کسی آدرس بیمارستان را می‌پرسد معلوم است می‌خواهد برود دکتر. وقتی می‌گوید نانوایی کجاست؟ نان می‌خواهد. شما می‌گویید « أَیْنَ مُبِیدُ أَهْلِ الْفُسُوقِ وَ الْعِصْیَانِ وَ الطُّغْیَانِ، أَیْنَ مُعِزُّ الْأَوْلِیَاءِ وَ مُذِلُّ الْأَعْدَاءِ، أَیْنَ مُحْیِی مَعَالِمِ الدِّینِ»، لذا بحث ما تبیین أینهای دعای ندبه است. ۳۸ مورد برای ۳۸ هفته که به نظرم کافی باشد.

یک هفته این را بحث می‌کنیم: « أَیْنَ مُحْیِی مَعَالِمِ الدِّینِ، مَعَالِمِ الدِّینِ» چیست؟ چه چیزی را امام زمان (عج) می‌خواهد زنده کند؟ ما چه وظیفه ای داریم؟ کمک به احیای معالم الدین. وقتی در دعای ندبه می‌گویی « أَیْنَ مُعِزُّ الْأَوْلِیَاءِ» ، چه کاری انجام دهیم تا اولیای خدا عزیز شوند؟. « مُذِلُّ الْأَعْدَاءِ»، چه کنیم دشمن خوار شود؟. این را می‌گویند متن محور.

استاد حوزه علمیه ادامه داد: “به عنوان مثال الآن ماه رمضان یا محرم در پیش است شما خطبه متقین را می‌خواهید بحث بکنید خیلی هم عالی است، امام علی(ع)  ۱۱۰ صفت درباره متقین گفته است: بسم الله الرحمن الرحیم. المتقون چنین چنان مَلْبَسُهُمُ الِاقْتِصَادُ، راجب میانه‌روی صحبت می‌کنید. «وَ مَشْیُهُمُ التَّوَاضُعُ؛ راجب تواضع صحبت می‌کنید». «مَنْطِقُهُمُ الصَّوَابُ؛ متنوع و در عین حال متن محور می باشد
رفیعی یادآور شد: در جلسه ای که محضر رهبر انقلاب بودیم، ایشان به بنده فرمودند؛ ” من منبرهای متن محور را دوست دارم”.

او در بخش دیگری از سخنانش به منبرهای « موضوع محور » اشاره کرد و اظهار داشت: در منبرهای موضوع محور، دو نوع محتوا کوتاه و بلند می توانید تهیه کنید، به عنوان مثال ما بنا داریم امسال ماه محرم راجع رشد و ترقی صحبت کنیم یا در خصوص راههای کسب آرامش مباحثی را آغاز کنیم، یکی از نعمتهای خداوند آرامش و امنیت است، همین موضوع آرامش را با استفاده از قرآن و روایات می توان موضوع سخنرانی به صورت کوتاه یا بلند مدیریت کرد.

این محقق و پژوهشگر حوزه علمیه قم در ادامه به مثال دیگری اشاره کرد و افزود: به عنوان مثال؛ ویژگی‌های اصحاب اباعبدالله را در یک دهه محرم  مورد بحث قرارداده ایم، این مطلب می‌شود موضوع محور، متن محور نیست، در یک مراسمی در خصوص خطبه شب عاشورا را بحث کرد ه ایم این منبر می‌شود متن محور، سال گذشته در مدرسه آیت‌الله العظمی گلپایگانی شرح دعای امام زمان اللَّهُمَّ ارْزُقْنَا تَوْفِیقَ الطَّاعَهِ، در یک روز، روز دیگر بُعْدَ الْمَعْصِیَهِ، و روز بعد عِرْفَانَ الْحُرْمَهِ را به عنوان موضوع سخن مطرح کردم این سبک منبر می‌شود متن محور و پرداختن به سبک زندگی امام حسین(ع) و یا ویژگی یاران حضرت (ع) به عنوان موضوع محور مطرح می شوند.

او با اشاره به شیوه ساخت محتوا گفت: محتوایی که می‌سازیم اگر متن محور و موضوع محور باشد باید قابلیت انبساط و انقباض داشته باشد این روش محتواسازی است که ابتدا موضوع را می نویسیم یا متن را فرق نمی‌کند.

رفیعی ادامه داد: برای غنی تر سازی چنین متن هایی شایسته است در ذیل مطالب از  آیات، روایات و تفاسیر استفاده کنید، اگر مبتدی هستید برای مدتی خودتان آثار را ببینید به عنوان مثال پایان‌نامه‌های موضوعی که در حوزه ها سات را مورد مطالعه قرار دهید.

او اظهارداشت: تلفیق منابع و مطالب با تاریخ خیلی مهم است در تاریخ تبحر می‌خواهد، اینکه در تاریخ تحقیق کنید و منطبق با موضوع مطالب را هماهنگ کنید تخصص می خواهد که با تمرین انجام می شود. وقتی شما در اول ماه محرم این آیه « یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا لا تُقَدِّمُوا بَیْنَ یَدَیِ اللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ اتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ سَمیعٌ عَلیم» قرائت می کنید، می‌خواهید این آیه را توضیح دهید که می گوید از خدا و پیغمبرش سرعت نگیرید و  جلو نیفتید، سپس با اندوخته های خودتان تلفیق کنید که اگر از خدا و پیغمبر جلو افتادید خطر آفرین است. اگر از خدا و پیغمبر جلو افتادید دچار اضمحلال می‌شوید.

مدیرگروه شیعه شناسی مدرسه عالی امام خمینی(ره) در ادامه « نحوه ارائه » مطالب را یکی از مهمترین بخش های یک منبر و ویژگی برجسته یک مبلغ توصیف کرد و افزود: خیلی از دوستان مواد خوبی دارند و آش هم خوب می‌پزند ولی در عین حال مخاطبشان جذب نمی‌شود محتواسازی امروز سخت، نیست چون کتاب، پاپان‌نامه منبرهای مکتوب (گرچه من با مراجعه به منبرهای مکتوب مخالف هستم)، کتاب گفتار رفیع را که نوشته‌ام برای همین است که شیوه محتواسازی را به دوستان یاد بدهیم ولی ۱۰ برابر این مجموعه سخنرانیهای ما نوشته شد، به چاپ های متعدد هم رسید و این نشان می دهد که بیشتر دوستان به دنبال منبر آماده هستند.

او گفت: من خدمت رهبر انقلاب هم آن دو جلد کتاب گفتار رفیع را بردم و به ایشان عرض کردم که به این منظور نوشته‌ام که طلبه‌ها و دوستان که منبر می‌خواهند بروند شیوه ساختن منبر را بلد باشند نه منبر از اول تا آخر آماده را چون اگر آدم در منبر مقلد باشد فایده ندارد پیشرفت نمی‌کند و در جا می‌زند.

رفیعی در پایان گفت وگوی خود با خبرنگار شفقنا مطالبی را به منظور حسن ختام بیان کرد و افزود: نکته آخر این است که ارائه محتوا را باید با نگاه به مخاطب تدوین شود، ارزیابی مخاطب نسبت به پذیرش مطالب، عدم طولانی شدن منابر، توجه به خطبه های معروف پیامبر(ص) و ائمه اطهار(ع)، فراگیری شعر و روایات کوتاه، مواردی است مبلغین باید نسبت به آن آشنایی داشته باشند.
 
 
انتهای پیام/

آرمان هیأت