مراسم تشت‌‌گذاری، مراسمی است سنتی که در عزاداری ایام عاشورای حسینی در شهرستان اردبیل برگزار می‌شود. در این مراسم تشت‌های آب را که رمزی از فرات می‌باشد در مساجد و حسینیه‌ها می‌آورند و این سنت به پیروی از اقدام امام حسین(ع) و یادآور رفتار جوانمردانه او در مقابل سپاه حر می‌باشد که به روایتی آن حضرت، در روز 27 ذی‌الحجه، آب مشک‌ها را در تشت‌‌ها ریخته و تمام لشکر حر و اسبان آنها را سیراب کردند. همزمان با برگزاری این مراسم که اعلام شروع عزاداری‌ها در اردبیل است بیرق‌های سرخ و سیاه در همه گذرگاه‌ها و خیابان‌های اردبیل و سردر منازل و مساجد و مغازه‌ها نصب می‌شود.
آیین تشت‌‌گذاری در اردبیل از ریشه‌دارترین آیین‌های ماه محرم است که در روزهای پایان ماه ذی‌الحجه برگزار می‌شود و در حقیقت، برگزاری این آیین، آماده شدن حسینیان برای برگزاری مراسم سوگواری امام حسین را نشان می‌دهد.
بر اساس روایت‌های تاریخی، در مسیر راه کاروان کربلا قبل از رسیدن به دشت نینوا، سربازان حربن یزید ریاحی در منطقه‌ای به نام «زباله» راه را بر کاروان بسته و حرکت آن را متوقف ساخته‌اند.
در این محل، امام حسین(ع) علیرغم کمبود آب دستور می‌دهند تشت‌ها توسط آب‌های موجود در مشک‌ها پر شود که هم یاران حسین و هم سربازان حر از آن استفاده کنند و نیز احشام موجود در هر دو کاروان نیز سیراب شوند.
هرچند که مراسم تشت‌گذاری از دوران صفویه در اردبیل برگزار شده و قدمتی چندین ساله دارد اما در دو سه دهه اخیر برگزاری این مراسم در سایر شهرهای استان و برخی استان‌های همجوار چون آذربایجان شرقی و غربی و زنجان، مازندران، آستارا، تالش و اخیرا در ورامین و... نیز مورد توجه قرار گرفته است.
در این مراسم بعد از قرار گرفتن تشت‌ها در سکوهای مخصوص و در میان حزن و اندوه حاضران، دعای مخصوص خوانده می‌شود و از آب تشت به عنوان تبرک، اکثریت حاضران و عزاداران استفاده می‌کنند.
مراسم تشت‌گذاری به این صورت است که یکی دو نفر از عزاداران حسینی کوزه‌ای بر دوش می‌گیرند و دور مسجد را می‌گردند و بقیه نیز از پشت سر آنان حرکت می‌کنند و نوحه و رجز می‌خوانند. این رجزها بیشتر در بیان بزرگواری‌های سقای بزرگ کربلا و سپهسالار راه حق حضرت عباس است.
هدف تشت‌گذاری این است که جوانمردی‌ها و فداکاری‌های حضرت ابوالفضل را نشان ‌دهد که همواره خود را به آب و آتش می‌زد تا با جرعه‌ای آب گلوی خشکیده کودکان خیمه‌های امام حسین(ع) را تر کند.
مراسم تشت‌گذاری در اردبیل در 3 روز از 27 ذیحجه شروع می‌شود و در 30 ذیحجه به پایان می‌رسد. بر اساس یک رسم قدیمی، شهر اردبیل به شش محله بزرگ تقسیم می‌شود و هر یک از محلات کوچک نیز با توجه به موقعیت جغرافیایی، تابع یکی از این محلات شش‌گانه می‌شود.
شروع تشت‌گذاری در سه روز مانده به محرم طوری برنامه‌ریزی شده است که هر روز در دو محله بزرگ این مراسم برگزار شود. در اولین روز این مراسم در مسجد جامع شهر و در روز دوم در محله‌های اوچوکان و سرچشمه و در سومین روز در دو محله پیرعبدالملک و عالی‌قاپو انجام می‌شود و در آخرین شب ماه ذیحجه نیز در تمامی مساجد برپا می‌شود.
تشت‌هایی که در این مراسم مورد استفاده قرار می‌گیرند، گرد و از جنس برنز یا مس است، بعد از عزاداری، ریش‌سفیدان در هر محله، تشت‌ها را بر دوش حمل کرده و وارد مساجد می‌شوند. حاضران در مسجد به احترام بپاخاسته و در جلو آنها دسته سینی‌زنی با شعار «الدخیل یا ابوالفضل» سینه می‌زنند.
پس از آن، ریش‌سفیدان با دور زدن مسجد، تشت‌ها را در جای مخصوص خود قرار می‌دهند، آنگاه تشت‌ها را از آبی که در کوزه‌ها بر دوششان حمل کرده‌اند، پر می‌کنند.
برخی از مورخان بر این باورند که احداث جایگاه تشت‌ در مساجد اردبیل یکی از ویژگی‌های معماری مساجد این شهرستان است.
در مساجد شهر جایگاه و سکوهایی خاص وجود دارد که برای این منظور مورد استفاده قرار می‌گیرد. پس از قرار گرفتن تشت‌ها در محل خاص و پر شدن آن دعای مخصوص خوانده می‌شود که متن کامل و قدیمی آن با استفاده از 3 زبان فارسی، ترکی و عربی نوشته شده است.

آرمان هیأت