شب‌هاي محرم و نذري دادن عزاداران، همواره جزيي جدانشدني از مراسم سوگواري اباعبدا... حسين (ع)است؛ نذري‌هايي كه مردم براي گره‌گشايي از مشكلات مي دهند و نيت مي‌كنند تا ديگران نيز در نيت خيرشان سهيم شوند. نذري غذا ، چاي ، شربت و... در شب هاي محرم از هر كوچه و خياباني بر مي‌خيزد و شهروندان بسياري نيز به نيت شفا و گشايش در كارها، از آن اطعام مي شوند. اما در كنار همه اين نذري‌هاي مادي، نذري دادن هاي فرهنگي و معنوي نيز چند مدتي است كه جاي خود را ميان شهروندان باز كرده و بايد بيش از پيش مورد توجه همگان قرار گيرد. نذر فرهنگی، از جمله فرهنگ‌های تازه پایی است که در سال‌های اخیر و به ویژه در اعیاد یا ایام عزاداری‌های مذهبی رواج یافته و به معنای صرف وقت و قوای فکری و فرهنگی افراد به جای نذرهای روتین و عمومی است. نذر فرهنگی، مشارکتی معنادار و آگاهانه است؛ طرحی اجتماعی و فرهنگی که قصد آن احیای سنت حسنه نذر و ایجاد فرصت برای تمام افرادی است که می‌خواهند وقت و مهارت خود را نذر کنند.در نذر فرهنگی، فرد نذر کننده کاری فکری، خلاقانه، فرهنگی یا تخصصی را برای دیگران انجام می‌دهد. برخلاف نذرهای عمومی که مورد نذری به‌طورعمده مادی و شامل مواردی مانند اطعام دیگران است، نذر فرهنگی شامل انجام یک کار فرهنگی و فکری برای فرد یا گروهی از افراد است و در قالب نذر وقت و مهارت تعریف می شود. نذر فرهنگی، نخستین بار در تهران و به همت شهرداری تهران ابداع و ترویج شد. با ایجاد یک وبگاه و تبلیغ این فعالیت، دامنه نذر فرهنگی به سطح ملی و بین المللی توسعه یافت. در سامانه نذر فرهنگی، افراد صاحب نذر می توانند مهارت یا مورد نذر و زمان‌های مناسب خود را اعلام کنند و از سوی دیگر، کسانی که به چنین کمک‌هایی نیاز دارند نیز می توانند ثبت نام و نیازهای خود را اعلام کنند. ستاد نذر فرهنگی شهرداری تهران، برنامه‌های مختلفی را در راستای نذر فرهنگی بر پا کرده است که از جمله‌آن می‌توان به طرح پدران و مادران معنوی اشاره کرد که در آن گروهی از پزشکان، وکلا و سایر متخصصان، با کودکان و نوجوانان کانون اصلاح و تربیت ارتباط معنوی و فرهنگی برقرار می کنند.
آشنایی با نذر فرهنگی
نذر فرهنگی وقت و مهارت افراد را ترویج می ‌کند تا موضوع نذر فقط در محدوده نذر مال، اموال و مایملک افراد قرار نگیردو کسانی که دارای تخصص و مهارت هستندنيز، مجالی یابند تا به‌وسیله نذر وقت و مهارت خود، ادای نذر کنند و انسان در قید حیات و توسط خود به دیگران نفع برساند. در این خصوص «بتول عقلایی» مدیر اجرایی ستاد نذر فرهنگی شهرداری تهران گفته که چند سال قبل برای ارتقاي نذر فرهنگی ویژه نامه‌ای را به نام شمس‌الشموس به چاپ رساندیم و در اختیار مردم قرار دادیم. همچنین در ایام محرم در دسته‌های سینه‌زنی، چادرهای پزشکی نذر فرهنگی را برپا کردیم و پزشکان متخصص، مردم را به صورت رایگان مورد معاینه قرار دادند؛بنابراين برگزاری این‌گونه مراسم به این معناست که در هر جایگاهی که قرار داشته باشیم باید برای یاری همنوع به پاخیزیم؛ یعنی ترویج دین اسلام و آشنایی مردم با تمام هنجارها و ارزش‌های اسلامی و به همین منظور زیر تابلوی نذر فرهنگی نوشته‌ایم عقلانیت توام با عشق است. عقلايی گفته که طرح نذر فرهنگی بیشترین فعالیت خود را از سال ۸۹ آغاز کرده و در حال حاضر ستاد ساماندهی سازمان نیز فعال شده است و خواهان آن هستیم که تمامي استان‌ها و روستا‌ها به این فکرکنند که می‌خواهند با زمان و تخصصی که دارند، نذر کنند و با اجرای این امر به اقتصاد مقاومتی کمک می‌شود؛ یک فرد هنگامی که با زمان و تخصص خود نذرمی‌کند، هرکجا که باشد، چه در اتوبوس، چه در راه و چه در هواپیما، می‌تواند بگوید که من نذر کرده‌ام و در این مکان نیز خدمت می‌کنم.
نذري براي اعتلاي جامعه
در تهران ۳۵۴ سرای محله وجود دارد که فضای ادای نذر فرهنگی را تشکیل می‌دهند. بيشتر این سرای محله‌ها با این طرح همکاری لازم را دارند و همچنین امور بانوان محلات نیز دراجرای این طرح، کمک‌هاي بی‌شماری می‌کنند. به گفته‌عقلايي دراین طرح فضاهایی مانند مدارس جنوب شهر و جاهایی که نیازمند هستند را آماده می‌سازیم تا دراین مراکز به ترویج بهداشت به افراد بپردازند. افراد بدون هیچ چشم‌داشتی و گرفتن هزینه، بهداشت فردی و آموزش نه گفتن را به افراد ۱۳ساله آموزش می‌دهند، شاهنامه‌خوانی را به آن‌ها می‌آموزند و به بانوان ما می‌گویند، تو ای بانوی ایران زمین! و به آن‌ها وقار و قامت می‌دهند تا این افراد با یک حرف از پا در نیایند. عقلایی هدف نذرفرهنگی را تزریق مهربانی و اخلاق و گذشت درجامعه معرفی کرد. طرح نذر فرهنگی در ایام محرم امسال نیز با جدیت درمناطق مختلف تهران به اجرا درآمد. یکی از این مناطق، منطقه 18 تهران بود که نذرهای فرهنگی آن بر اساس بررسی‌های به عمل آمده توسط اداره بانوان معاونت اجتماعی وفرهنگی و باوجود معضلاتی نظیر فقر، طلاق ، اعتياد و سایر بزه‌های موجود که جوانان، نوجوانان و خانواده‌های این منطقه درگیر آن هستند، اجرا شد. در این راستا بهروز محمدزاده شهردار منطقه 18 اظهار داشت که اقداماتی نظیر تهیه تجهيزات، برگزاري نشست‌هاي تخصصي درسراي محله‌ها، اطلاع‌رساني درخصوص طرح مذكوربه زنان سرپرست خانوار،نيازسنجي بين زنان سرپرست خانوارجهت مشخص كردن موضوعات مشاوره، ثبت نام از افراد متقاضي مشاوره، احصاي مشكلات و دسته‌بندي موارد اعلام شده، از جمله مواردی است که نذرهای فرهنگی در راستای کاهش آن می تواند موفق عمل کند.
آشنايي با محتواي دين
نذر شعر و کتاب نيز این روزها بسیار مورد استقبال دوستداران نذر فرهنگي قرار گرفته است. نذر شعر در این سال ها در نمایشگاه های فرهنگ و هنر تهران به اجرا درآمده و با برنامه‌های متنوع و برپایی غرفه ویژه عرضه دستاوردها و محصولات خود، میزبان مسئولان ، مدیران و نخبگان فرهنگی و عموم شهروندان علاقه‌مند بوده است. جشنواره ادبی نذر شعر نیز توسط فرهنگسرای خاتم(ص) در سال 94 برگزار و آثار برتر آن در کتاب نذر شعر، شامل کتابی 130 صفحه ای گرد آوری شده، رونمایی شد. همچنین نذر کتاب، یکی از نذرهای فرهنگی است که در سال های اخیر طرفداران خود را پیدا کرده و به ویژه در ایام محرم از سوی اجرا کنندگان و دوستداران این طرح ،جای فرهنگ غذای نذری را گرفته است.
در این خصوص انتشارات های مشهور ایرانی نیز، همکاری می‌کنند و حتی خبر داده اند که در دوره‌های گذشته این طرح، ۸.۷ میلیارد ریال کتاب نذر شده است. رضا حاجی‌آبادی، مدیر انتشارات هزاره ققنوس و بانی طرح نذر کتاب، گفته که در پانزدهمین دوره‌ نذر کتاب در ایام محرم 96 حدود 25 ناشر فعالیت داشته اند. این طرح از آغاز محرم شروع ‌شده و تا پایان صفر ادامه دارد. در این مدت بیش از 100 عنوان کتاب با موضوع دین، عاشورا و سیره اباعبدا...(ع) در قالب نذر کتاب توزیع می‌شود. وی با بیان اینکه هدف از برگزاری این طرح، اطلاع‌رسانی درباره قیام کربلا و اهداف امام حسین(ع) از این قیام است، گفته که قیام امام حسین(ع) برای به دست آوردن منابع مادی نبود، ایشان حتی در روز عاشورا برای آگاهی دشمن سخنرانی کردند تا راه را به آن‌ها نشان دهند؛از این رو ما نیز قصد داریم تا با این نذر معنوی و فرهنگی، در زمینه اهداف قیام کربلا اطلاع‌رسانی کنیم. اما آداب این نذر این است که آش ریخته را نذر امام‌زاده نکنند؛ به این معنی که کتاب‌هایی که از نظر کیفیت پایین هستند یا از نظر محتوایی قابل قبول نیستند، وارد این نذر نشوند.

آرمان هیأت