نگاهی عمیق به موسیقی ایرانی، این نکته را ثابت می‌کند که موسیقی ایران ریشه در موسیقی مذهبی دارد. بسیاری از پژوهشگران بر این باورند که در مقاطعی از تاریخ، این مذهب بوده که موسیقی ایران را از نابودی نجات داده است.
شنبه 21 مهر 1397، مصادف با سوم صفر 1440، ارکستر ملی ایران ثابت کرد در ماه‌های محرم و صفر هم می‌شود روی صحنه رفت و موسیقی مناسب این ایام را برای مردم اجرا کرد. ارکستر ملی ایران به رهبری فریدون شهبازیان و به خوانندگی محمد اصفهانی، کنسرتشان را با عنوان «حدیث سرفرازی» اجرا کردند. اجرایی که با استقبال علاقه‌مندان موسیقی مواجه شده و تالار وحدت در میان خاموشی‌های ماه محرم و صفر، به یکباره شبی خوبی را تجربه کرد. ارکستر ملی در این اجرا قطعه‌های «سرفرازی» از حمید شاهنگیان، «سوگ و معصومیت» از فریدون شهبازیان، «غنچه افسرده»، «فریاد تنهایی» و «فرصت بدرود» از محمد اصفهانی، «شور آفرین» از حسین دهلوی، «دو نغمه بختیاری» از روح‌ا... خالقی، «چنگ و نی» از محمد بیگلرپور و «دیده بگشا» از علی کهن‌دیری را اجرا می‌کند. تقریبا تمام این قطعه ها، آثاری مناسبتی بودند که برای همین ایام ساخته شده‌اند.

جای خالی موسیقی مذهبی
این اجرا ثابت کرد جای خالی چنین اجراهایی در ماه‌های محرم و صفر واقعا خالی است. ارگان‌های مختلف فرهنگی به جای دست روی دست گذاشتن در ماه‌های محرم و صفر بهتر است در ترویج و تولید آثار هنری فاخر و مناسب این ماه بکوشند.
شاید بهترین راه برای این منظور، سفارش ساخت آهنگ‌های مناسب این ایام است. بی شک آنچه ما امروز کم داریم، آثاری است که بتوان آنها را در ماه‌های محرم و صفر روی صحنه برد.
آهنگسازان موسیقی ایرانی اشتیاق بسیاری برای ساخت و اجرای آثار مذهبی و مناسبتی دارند، اما تامین هزینه‌های چنین کاری و البته ایجاد انگیزه برای به سرانجام رساندنشان، وظیفه ارگان‌های فرهنگی و هنری است. البته در سال‌های گذشته برخی ارگان‌ها، این کارها را کرده‌اند، اما متاسفانه از آنجا که در انتخابِ آهنگسازان بشدت دچار اشتباه شده‌اند، نتیجه کارشان هرگز میان مردم شنیده نشده است.
در سال‌های گذشته سمفونی‌های بسیاری با عنوان‌های مذهبی مختلف ساخته شده است، اما اجرایشان هیچ مخاطبی را به خود جذب نمی‌کند.

همه محرمی‌هایی که هستند و نیستند
از میان پرطرفدارترین آثار عاشورایی در موسیقی ایران می‌توان به آثاری اشاره کرد که علیرضا قربانی آنها را خوانده است.
قربانی در سال‌های گذشته، کنسرتی را با عنوان «شب دهم» در ماه محرم و صفر برگزار می‌کرد که همیشه هم با استقبال مخاطبان مواجه می‌شد. البته امسال و تا کنون خبری از این اجرا نیست و گویی این آثار هم قرار نیست دیگر روی صحنه بروند. اجراهای دیگری هم در ماه‌های محرم روی صحنه می‌رفت که البته امسال همه را تعطیل کرده‌اند. در این میان تنها ارکستر ملی ایران توانست چراغ موسیقی مذهبی را روشن نگه‌دارد. میرزمانی هم اثری به نام «وداع» دارد که سال‌های گذشته و به خوانندگی حسام الدین سراج در ماه محرم و صفر اجرا می‌شد. تا هفته پیش که خبری از حضور دوباره اش روی صحنه اعلام نشده بود، تصور بر این بود که وداع امسال تعطیل است. اما خبر خوش بعدی این بود که ارکستر ملی این اجرا را هم با خوانندگی سراج و تنظیم‌های میرزمانی 7 آبان روی صحنه می‌برد.
اجرای شب گذشته ارکستر البته خالی از ایراد و اشکال نبود و ناهماهنگی‌هایی میان ارکستر و خواننده به چشم می‌خورد، اما در نهایت کیفیت کار مناسب بود و مخاطبان هم با رضایت، تالار وحدت را ترک کردند.
از زمانی که فریدون شهبازیان رهبری ارکستر ملی ایران را به عهده گرفته، ثبات و آرامش به ارکستر بازگشته و برنامه‌های منظمی هم برای ارکستر برنامه‌ریزی شده است.
از سوی دیگر محمد اصفهانی هم از خوانندگان خوشنام موسیقی ایران است که همواره در خواندن آثار مذهبی پیشقدم بوده است. انتخاب او برای خواندن در کنار ارکستر، انتخابی هوشمندانه بود؛ چرا که او هم سابقه خوبی در خواندن کنار ارکستر دارد و هم این‌که هواداران بسیاری مشتاق دیدن اجراهایش هستند.

چراغی که روشن شد
ارکستر ملی ایران، چراغ اجراهای مناسبتی امسال را روشن کرد تا شاید دیگر ارگان‌های فرهنگی و هنری هم به فکر روشن نگه داشتنِ این چراغ باشند. خوشبختانه ارکستر ملی ایران نزدیک به دو سال است فعالیت مستمر دارد و دیگر خبری از تعطیلی‌های گاه و بی گاه نیست. هنوز فراموش نکرده‌ایم تا همین چند سال پیش، ارکستر ملی و ارکستر سمفونیک در تعطیلی کامل بودند. هنوز فراموش نکرده‌ایم برای همین اجراهای مناسبتی در سال‌های گذشته، مدیران به تکاپو می‌افتادند تا نوازندگان ارکستر را تنها برای یک اجرا دور هم جمع کنند.
اما اکنون ارکسترهای بنیاد رودکی، فعالیتی مستمر دارند و در طول سال اجراهای بسیاری را روی صحنه می‌برند. شاید زمان آن فرارسیده که ارگان‌های دیگر هم آستین‌ها را بالا بزنند و به جای دست روی دست گذاشتن یا دادن سفارش هایشان به آهنگسازان تاریخ مصرف گذشته؛ سفارش‌های ساخت آثار مذهبی و مناسبتی را به آهنگسازان مجرب واگذار کنند تا در مناسبت‌های مذهبی و ماه‌های حرام، شاهد رونق موسیقی مذهبی باشیم.

معایب یک اتفاق خوب
هــــر چنـــــــد اجرای ارکستـــــر مــــــلی به رهبری شهبازیان در ماه صفر و اجرای موسیقی مذهبی اتفاق خوبی بود، اما به این نکته مهم هم می‌توان توجه کرد که تنظیم‌ها و آهنگسازی باید کیفیت مطلوبی داشته باشد.
چــــــه‌بســــــا پله‌ای بالاتر رفت و گفت کیفیت خیلی خوبی داشته و کاری درخور ارائه شود. این در حالی است که اجرای اخیر ارکستر ملی با ضعف تنظیم و آهنگسازی روبه رو بود و هر چند نوازندگان حرفه‌ای ارکستر همه تلاش خود را کردند، اما نتیجه‌ای که باید حاصل نشد. باز هم تاکید می‌کنیم نفس عمل خوب بود و اتفاق خوبی را هم رقم زد؛ اتفاقی که می‌تواند شروعی باشد برای برنامه‌ریزی بهتر و فاخرتر برای ماه‌هایی چون محرم و صفر یا رمضان و شعبان که مناسبت‌های مذهبی مهمی را در خود جای داده‌اند.

جای خالی رهبران جوان
چند وقت پیش هم در روزنامه به همین موضوع پرداختیم و این سوال را مطرح کردیم چرا صحنه برای رهبر ارکسترهای جوان جایی ندارد و به آنها که پیش از این هم در معدود فرصت‌های به دست آمده توانایی خود را نشان داده‌اند داده نمی‌شود.
حالا هم باز به همین موضوع ارجاع می‌دهیم و استناد می‌کنیم به اجرای نی نوای حسین علیزاده توسط مهدی وجدانی، رهبر ارکستر جوانی که با حاشیه‌ها و نقدهای فراوان پا روی صحنه گذاشت، اما درخشید. هم نوازندگان از نتیجه کار راضی بودند و سرخورده و ناراحت صحنه را ترک نکردند و هم حاضران در سالن از اهالی رسانه گرفته تا موزیسین‌ها توانایی او را تایید کردند. چرا نباید به جوانان اعتماد کرد و صحنه را به آنها سپرد، آن هم حالا که مدیران بازنشسته قرار است بروند و جا را برای جوان‌ترها باز کنند؟ کاش در عرصه فرهنگ و هنر هم این اتفاق بیفتد.
 

آرمان هیأت