نوحه‌خواني فرنگي؛ فاجعۀ فرهنگي
قدس , 21 دی 1387 ساعت 17:46
بعضي‌ها فكر مي‌كنند اگر روز عاشورا مردم را خوب بگريانند، بار ثوابشان را سنگين كرده‌اند، فارغ از اينكه بخواهند فكر كنند به چه بهايي، عزاداران را بگريانند؟!
تمام عشقمان در ماه محرم همين اشكهايي است كه قلبمان را پاك مي كند و بار گناهانمان را سبك. تمام عشقمان در محرم ها، زمزمه هاي عاشقانه اي است كه با مولايمان داريم.
در همين عشق‌هايمان اما... بعضي‌ها فكر مي‌كنند اگر روز عاشورا مردم را خوب بگريانند، بار ثوابشان را سنگين كرده اند، فارغ از اينكه بخواهند فكر كنند به چه بهايي، عزاداران را بگريانند؟!
بعضي‌ها هم از هر روشي براي مجلس گرم كني خودشان استفاده مي‌كنند تا نامشان سر زبانها بچرخد كه فلان آقاي نوحه‌خوان چه كرد با مجلسيان حسيني! بعضي هم متأسفانه پا را فراتر نهاده و جيب‌هاي خودشان را پر مي كنند.
بماند از هزينه‌هاي يك ميليون تا شش ميليون توماني كه شنيده مي‌شود براي دو ساعت مجلس امام حسين(ع) خرج مي‌كنند. خيلي‌ها هم بدون مجوز مجموعه نوحه‌خواني خودشان را با سبك‌هاي جديد راهي بازار مي‌كنند و طرفداران پر و پا قرصي به‌ويژه از گروه جوانان را دور خود جمع مي كنند.
دلمان تركيد از هر آوازي كه نام مطهر ائمه(ع) را پس و پيش، قافيه و رديف مي دهند به متن و با ضرب آهنگ سينه و زنجير عزاداران، ريتم طبل خود را مي‌سازند. مگر نه اينكه ماتم بامعرفت براي حضرت، گناه را از روح مي زدايد. باورتان مي‌شود كه سرمان رفت از بوق ماشين و نفس‌مان گرفت از هواي آلوده شهر و نامردمي‌هاي آن، عاشورا را براي تنفس روحاني روح مي‌خواهيم.
دلمان تنگ شده براي ظهرهاي عاشورا و نوحه‌خواني‌ها و سينه‌زني‌هايش. دلمان تنگ شده براي نوحه‌هاي سوزناكي كه دمي روح آدم را از شلوغي شهر جدا مي‌كرد.
كمين غرب پشت تارهاي صوتي
پژوهشگر موسيقي آييني كشور، در خصوص آسيب‌هايي كه به‌تازگي با ورود آهنگ‌هاي پاپ، نواهاي آييني و اصيل عاشورايي را تهديد مي‌كند، گفت: «متأسفانه برخي از شوق قلبي جوانان، در جهت صدمه زدن به باورهاي اصيل ما بهره‌هاي فرهنگي مي برند.»
هوشنگ جاويدبا ابراز تأسف از فراموشي سنت‌هاي مقتل خواني و مناقب خواني، خاطرنشان کرد: «نواها و نغمه‌هاي آييني با روح ملت ما پيوند خورده است، زيباترين و مؤثرترين مداحي‌ها با عنوان «طوفان البكاء» در خراسان وجود داشته است.
در گذشته مداحان مي‌دانستند در كجاي متن سوز بيشتري را به صداي خود بدهند و مردم را به گريه مثبت تشويق كنند، نه اينكه امروز با خواندن هر قطعه غيرمستندي بر اساس تصورات خود، مجلس گرم‌كني كنند.»
وي ادامه داد: «هر كسي صداي خوشي دارد، فكر مي‌كند مي‌تواند نوحه‌خوان و مديحه‌سرا شود، در حالي كه اينها فعاليت‌هاي مقدسي است كه براي ورود به آنها بايد معرفت و صفاي دل داشت.»
جاويد با تأكيد بر نظارت متوليان توليد و نشر محصولات فرهنگي در خصوص توزيع غيرمجاز لوح‌هاي فشرده مداحي در بازار تصريح کرد: «در اين وادي هر كه صداي خوش دارد، مجموعه‌اي را به بازار مي‌دهد، بدون اينكه از چرخه نظارتي عبور كند. اين موارد آسيب‌ها را بيشتر مي‌كند.»
اين پژوهشگر موسيقي يادآور شد: «در حال حاضر در ساختمان راديوي كشور بخشي را به هنرهاي آييني اختصاص داده و آنها كنترل‌هايي بر نوحه‌هاي مؤثر و درخور از رسانه‌ها انجام داده اند، اما باز هم اين فعاليت نيم بند است.»
جاويد افزود: «هر چند بسياري از تهيه‌كنندگان فقط مي‌خواهند كاري در مورد ائمه بدهند و برايشان مهم نيست كه كار فاخر است يا نه.»
وي خاطرنشان کرد: «اينكه هر چيزي و در هر غالب موسيقايي براي ائمه(ع) خوانده شود، كار درستي نيست. بايد آموزش‌ها به طور صحيح و در سطح آموزش عالي داده شود و نظارت هم دقيق صورت گيرد. در غير اين صورت، نمي‌توان مانع رشد ترانه هايي با آهنگ‌هاي لس‌آنجلسي و منتسب به ائمه اطهار(ع) در جامعه شد.»
كجايند امروز آن نواهاي انساني؟!
هوشنگ جاوید ادامه داد: «به اعتقاد من بحث ارادت به ائمه اطهار(ع) بايد معرفتي و عميق باشد و بي‌سوادي در اين ارادت، بدترين ضربه را به باورهاي مردمي وارد خواهد كرد.»
او گفت: «شك نداشته باشيد كه بعضي‌ها در اين معركه بازاري براي خود باز كرده‌اند ارادت يك امر دروني است، نه اينكه عده‌اي جوان را دور هم جمع كنيم و با ضرب سينه‌زني آنها ريتم آهنگ طبل درام موسيقي خودمان را بسازيم و نامش را بگذاريم نوآوري! آيا اين درست است كه فكر جوانان را از ريتم‌هاي فرنگي پر كنيم؟!»
جاويد عنوان کرد: «خراسان پايگاه زيباترين نواهاي آييني بود، اما كجايند امروز آن نواهاي انساني؟! شايد برخي از نوحه‌هاي اصيل و قديمي مانده باشد، اما نوحه‌خوانش نيست. خيلي ها براي كسب منافع شخصي‌شان به سوي موسيقي فرنگي رو آورده اند و از نحوه ترانه خواننده لس‌آنجلسي براي به اصطلاح نوحه‌هايشان بهره مي‌برند.»
او با اشاره به صدمه هاي جبران ناپذير اين آهنگ‌ها گفت: «گوش چه كساني به اين حرف‌ها و هشدارها بدهكار است؟ متأسفانه صدمه‌هاي زباني بسياري هم در نوحه‌خواني‌ها ديده مي‌شود، نوحه‌خواني با زبان شكسته و لهجه تهراني بيشترين ضربه را زده، نوحه‌هاي بسياري به زبانهاي بومي از مرثيه‌سرايي‌هاي لري گرفته تا كردي و تركي از گذشتگان به ارث رسيده كه عميقاً تأثيرگذار است. براي مثال، نوحه «سحاب الدموع» (ابر خون) از منابع محكم نوحه‌خواني در شمال خراسان است.»
وي هشدار داد: «نسخه‌هاي نوحه‌خواني‌هاي اصيل در حال از بين رفتن است و بايد براي احياي آن چاره‌اي جدي انديشيد.»
جاويد خاطرنشان کرد: «بسياري از كتاب‌هاي چاپ سنگي دارد از بين مي رود. من حدود 60 نسخه از نوحه‌هاي اصيل عاشورايي را از مناطق مختلف ايران جمع آوري كرده‌ام كه براي گردآوري آن بسيار سختي كشيدم.»
به بيراهه نرويم
وي با اشاره به بيراهه رفتن نواها و نغمه هاي عاشورايي، تصريح کرد: «متأسفانه در حال حاضر تنها در برخي شهرستانها از الحان موسيقي اصيل در نوحه‌خواني بهره گرفته مي‌شود و تعداد اندكي از مرثيه‌خوانان در شهرهاي بزرگ بر شيوه درست قدما مانده‌اند. مابقي نوحه خوانان با كمال تاسف از موسيقي هندي، تركي و غربي تقليد مي‌كنند كه بسيار مخرب است.»
اين پژوهشگر موسيقي گفت: «در گذشته، مرثيه‌خوانان و نوحه‌خوانان ما سعي مي‌كردند از هنرهاي آوازي كشورمان براي رساندن پيام عاشورا به مردم به بهترين شكل بهره ببرند. اما متأسفانه در حال حاضر، هر كسي با اين عنوان كه صداي خوبي دارد، اسمش را نوحه خوان مي گذارد و هرچه دلش مي خواهد، مي خواند. با اين كه براي اشخاص فرهنگي و روحانيون هم مشخص شده كه اين شكل نوحه خواني و مرثيه‌خواني، آسيب زننده است، باز هم اين جريان غلط ادامه پيدا مي‌كند.»
حمايت نكردن متوليان فرهنگي از نواهاي عاشورايي
وي در پاسخ به اين پرسش كه «چگونه مي شود اين جريان را دوباره در مسير درست قرار داد و آن را اصلاح كرد؟»، عنوان کرد: «در اين راستا بايد حركت و كار پژوهشي و آموزشي جدي و پايدار انجام شود، متوليان فرهنگي و مراكز مذهبي بايد نسبت به حفظ پيشينه غني مرثيه خواني و نوحه خواني در ايران همت كنند. زماني كه همه نسبت به حفظ ميراث معنوي ما در حوزه موسيقي مذهبي اين قدر حساسيت دارند، تمام نهادهاي مرتبط بايد خود را موظف بدانند تا آن را پاس دارند.»
او ادامه داد: «متأسفانه در كشور ما به تنها چيزي كه اهميت داده نمي شود، پژوهش است. طرح تأسيس پژوهشگاه موسيقي آييني را سالها پيش به ارشاد داديم، در عرصه حرف از آن حمايت و تشويق كردند، اما وقتي وارد مرحله اجرا و اختصاص بودجه شد، همه پا پس كشيدند. حمايت نكردن از كساني كه دغدغه حفظ اصالت نوا و نغمه عاشورايي دارند، موجب مي شود آنها هم دغدغه‌هايشان را براي خودشان نگه دارند و به گوشه خلوت بروند.»
جاويد در خصوص اهميت بار كلامي و موسيقي در مداحي‌ها گفت: «در حوزه مداحي و مرثيه‌خواني تنها موسيقي مطرح نيست، بلكه بار كلامي آن هم اهميت دارد و هردو را بايد در نظر گرفت. قديم‌ترها، كساني اشعار نوحه‌ها و مرثيه‌ها را مي سرودند كه شاعر بودند. شما براي نمونه به ترجيع بند محتشم كاشاني توجه كنيد. حال اگر هركسي فكر كند كه شاعر است و حتي تنها از سر ارادت شعري بگويد كه ضعيف باشد، خواندن آن نتيجه منفي خواهد داشت. اگر به اين شكل باشد، خود كلام هم به سمت انحراف مي‌رود و بدتر مي‌شود.»
ضرورت وجود متولي موسيقي آئيني
اين پژوهشگر موسيقي آئيني تاكيدکرد: «نواها و نغمه‌هاي مذهبي بايد متولي داشته باشد. در اين زمينه، نهادهاي مذهبي و فرهنگي مي توانند در كنار هم سياستگذاري و مديريت كنند. نبايد بگذاريم موسيقي مذهبي ما به حال خودش رها و خداي ناكرده در طول زمان دچار انحراف شود.»
جاويد در خصوص راهكار رهايي ازاين آسيب، گفت: «بايد سيماي اين موسيقي را از بدعتها و كژيها زدود و نگذاريم آنچه به عنوان مدرنيسم به خورد ما مي دهند، باعث انحراف اين موسيقي شود. اگر بگذاريم به اسم موسيقي پاپ، هر نوا و آواي بيگانه و بي ريشه وارد مداحي و مرثيه‌خواني ما شود، چند وقت ديگر شنونده آن الحان و دستگاه هاي معنوي ايراني نخواهيم بود.»
ورود ناآگاهانه واژه هاي بي ادبانه در مداحي
رضا انصاريان از مداحان اهل بيت عصمت و طهارت(ع) در خصوص آسيب‌هاي اخيري كه به حوزه مديحه سرايي كشور به لحاظ محتوايي و آوايي وارد شده است، گفت: «اين دردي است كه در چند سال اخير دغدغه بسياري شده و به دنبال درمان آن هستيم.»
وي با بيان اينكه در محتواي اشعاري كه توسط مداحان خوانده مي‌شود بايد بازنگري جدي انجام شده و در شان امام حسين(ع) و ياران پاكش مديحه‌سرايي شود، افزود: «متأسفانه برخي ها ناآگاهانه وارد اين حوزه مي‌شوند با آهنگ و ريتم‌هايي كه پيشينه ناپسند آن را نمي‌دانند، با نام مبارك ائمه اطهار(ع)، ترانه مي‌خوانند.»
انصاريان با اشاره به ريشه‌هاي استعماري و غربي در برخي مداحي‌هاي ناشايست در شأن ائمه اطهار(ع)، صدمات ادامه اين روند را در جامعه مداحان و به تبع تأثير آن مردم جبران ناپذير دانسته و گفت: «برخي از واژه‌هاي غيرمحترمانه و بي‌ادبانه به ساحت مقدس ائمه اطهار(ع) است كه به‌ويژه در ماه محرم و مديحه سرايي براي امام حسين(ع) نمايان مي‌شود. آنان از كلمات و واژه‌هاي دم دستي استفاده مي‌كنند كه ريتم آهنگ را جذاب تر كنند، اما آيا درست است كه ساحت و جايگاه مقدس بزرگان و رهبران دين را اين گونه تنزل دهيم؟»
خدا نگذرد از ...
اين مداح اهل بيت عصمت و طهارت(ع) خاطرنشان کرد: «مداحان اصيل به هيچ عنوان به ساحت بزرگان بي احترامي نمي‌كنند و آن دسته‌اي كه اين واژه ها و ريتم‌هاي دم دستي و بي‌ادبانه را به كار مي‌برند، اغلب كساني هستند كه آگاهانه يا ناآگاهانه براي كسب شهرت چنين مي‌كنند.»
او گفت: «حضرت رضا(ع) حديثي دارند كه مضمون آن اين است: خدا نگذرد از كسي كه ما (اهل بيت(ع)) را وسيله معاش خود قرار دهد.»
انصاريان به پيوند قلبي بين مداحان و مردم اشاره کرد و يادآورشد: «نكند مداحي با نام اهل بيت(ع) بخواهد به هر بهايي حتي انحراف و تنزل اعتقادات و باورهاي اصيل عاشورايي مردم، جيب خودش را پر كند.»
وی در پایان گفت: «همه بايد بدانند كه مداحي عشق است نه شغل و حرفه. مداح بايد معرفت داشته باشد تا به درجه اخلاص و عشق برسد، آن وقت به تنها چيزي كه فكر نمي كند، پر كردن جيبهايش و شهرت است.»
آموزش مداحان بايد به باورتبديل شود
مسؤول آموزش مداحان كشور، در خصوص ساماندهي مداحان گفت: «در سال 1386 طرح نظام مندي مداحان در شوراي عالي انقلاب فرهنگي به تصويب رسيد.»
قاسم رضايي افزود : «در دور اول آموزش مداحان كشور، 135 مداح از 13 استان به مدت 305 ساعت ازسوي مؤسسه هنروادبيات آييني عاشورا كه شاكله آن را روحانيون و مداحان تشكيل مي دهند، به صورت شبانه‌روزي آموزش مداحي را فرا گرفتند.»
وي با بيان اينكه چند سالي است موجی انحرافی گريبانگير مداحان بخصوص در قشر جوان و نوجوان شده، تصريح کرد: «مسؤول هياتهاي مداحان نيز بايد كارشناس دين، دلسوز و امين باشد و در مقابل هرسؤال و شبهه اي پاسخگو بوده و آموزش مداحان هم بايد به يك باورتبديل شود.»
رضايي ادامه داد: «اين مداحان در قسمت‌هاي مختلف از جمله عرفان، قرآن، صرف و نحو، ادبيات فارسي، بصيرت سياسي، دشمن شناسي، آداب مداحي و دعا آموزش ديده‌اند.»
صدور گواهي رسمي مداحي
وي عنوان کرد: «براي مداحان بعد از آموزش و با كسب معدل بالاي 14، گواهي رسمي مداحي به عنوان يك مداح شاخص كه برعلوم مداحي اشراف دارد صادر و به دستگاه هاي مرتبط معرفي مي شود.»
مسؤول آموزش مداحان كشور، يادآور شد: «در حال حاضر400 مداح سازمان يافته در كشور وجود دارند كه درنظر داريم اين رقم را به پنج هزار نفر برسانيم.»
او با تأكيد بر اينكه يك مداح بايد به علوم ديني واقف باشد، گفت: «حفظ ارزش‌هاي اسلامي از وظايف اصلي مداحان است. آنچه ملت را سرپا نگه مي‌دارد، مجالس امام حسين(ع) است.»
وي در خصوص آسيب‌هايي كه به حوزه مداحي با عنوان سبك جديد به وجود آمده، با اشاره به اينكه تشيع، مكتب عبادت و عقلانيت است، خاطرنشان کرد: «ما مخالف سبك‌هاي مختلف در مداحي نيستيم، بلكه بايد سبك‌ها به جاي حركت بدن، عقل را به تفكر وادارد و روح و قلب را بارور كند.»
تا عاشوراي بعد...
عاشوراي امسال هم با همه عشقمان مي‌گذرد، اما مسئولان، متوليان و اربابان فرهنگي كشورمان يادشان باشد، دغدغه از چند سال پيش مثل خوره دارد روح دلسوزان و پاسداران فرهنگ اصيل ايراني و اسلامي را ذره ذره مي‌كند و نبايد باورهاي آييني اصيل مردم با نشانه اشتباه تير كمان فرهنگي نابود شود.
گزارش از زهره كهندل
کد مطلب: 4442
آدرس مطلب: https://www.armaneheyat.ir/article/4442/نوحه-خواني-فرنگي-فاجعۀ-فرهنگي