کد مطلب : ۴۶۲۷
آيا تعزيه سال 2010 ثبت جهاني مي‌شود؟
در شرايطي قرار است پرونده تعزيه در اربعين حسيني به ثبت ملي برسد كه پيش از اين در سال 84 كشورمان با ارسال پرونده تعزيه به يونسكو اقدام به ثبت جهاني آن نمود، اما به دلايل و نواقصي پرونده به كشورمان بازگشت و از آن زمان تا امروز در خصوص ثبت ملي و جهاني آن هيچ اقدامي نشد.
داوود فتحعلي بيگي، كارگردان تئاتر و از اعضاي دفتر تئاتر آييني سنتي ايران كه در تهيه پرونده ثبتي و حفظ اين آيين نمايشي، تلاش‌هاي بسياري كرده است، با تأييد خبر ثبت ملي در اين‌باره گفت:«با توجه به صحبت‌هاي انجام شده، سازمان ميراث فرهنگي گفته است ثبت ملي تعزيه در اربعين حسيني صورت مي‌گيرد.»
تعزيه، قديمي‌ترين گونه نمايشي ايران است كه قالب‌هاي تئاتر سنتي و پايه‌هاي تئاتر ملي در دل آن شكل گرفته است. اين هنر با توجه به اهميت تاريخي كه داشت، به عنوان نخستين پرونده ميراث معنوي ايران همراه پرونده فرامنطقه‌اي نوروز براي ثبت به سومين اجلاس ثبت ميراث معنوي سازمان يونسكو در سال 2005 ارسال شد.
اما پرونده تعزيه كه از سوي اداره‌كل هنرهاي نمايشي تهيه شده بود، با استانداردهاي يونسكو تطابق نداشت و براي رفع نواقص به ايران بازگردانده و متأسفانه به دليل عدم اصلاح پرونده در مهلت يك ماهه مقرر، ارائه دوباره آن به دو سال بعد موكول شد. مهمترين مشكل اين پرونده، فيلم مستندي بود كه طبق ضوابط بايد 10 دقيقه‌اي باشد كه اين‌گونه نبود!
مسئول تكميل و رفع نقايص پرونده ثبت تعزيه در فهرست جهاني گفت: «در سال 84 پرونده به صورت ناقص به يونسكو ارسال شد و در همان سال به دليل تغيير معيارهاي يونسكو در ثبت نه تنها پرونده تعزيه كه تمامي پرونده‌ها به كشورهايشان بازگردانده شد.»
لاله تقیان تصريح كرد: «همراه با پرونده تعزيه، فيلمي به كارگرداني ناصر تقوايي ارسال شد كه يونسكو پس از ديدن آن از كشورمان خواست فيلم براساس استانداردها و خواسته‌هاي يونسكو تهيه شود، در حالي كه جناب تقوايي بدون توجه به اين مسأله فيلم خودشان را ساخته بودند.»
وي با بيان اينكه «پرونده‌اي تازه براي ثبت جهاني تعزيه تهيه خواهد شد»، ادامه داد: «پرونده‌اي كه پيش از اين براي تعزيه تهيه و براي ثبت جهاني آن ارسال شده بود، بر اساس همان دستورالعمل پيشين يونسكو آماده شده بود، در حالي كه براساس معيارهاي جديد هر پرونده پيش از ثبت جهاني بايد ثبت ملي شود و در حال حاضر مهمترين مشكل ما ثبت نشدن ملي پرونده تعزيه است.»
مديركل دفتر ثبت آثار تاريخي، طبيعي و فرهنگي سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري گفت: «با توجه به آنكه تعزيه يكي از مراسم سنتي- مذهبي ايرانيان بوده است و حتي اين مراسم در كشورهاي مختلف همسايه مانند تركيه برگزار مي شود، ثبت ملي اين مراسم به عنوان اثري معنوي ضروري است.»
حسينعلي وكيل علي آبادي افزود: «براساس پژوهش‌ها و تحقيقات انجام شده در حدود 60 نوع مراسم مختلف تعزيه در نواحي مختلف ايران برگزار مي‌شود كه احتمالاً تا روز اربعين با توجه به قراردادهاي منعقد شده، 7 تا 8 پرونده تعزيه آماده شده و اين پرونده‌ها ثبت ملي خواهد شد.»
به گفته وكيل، قراردادهاي منعقد شده از سوي سازمان ميراث فرهنگي با كارشناسان تعزيه است كه البته برخي از اين كارشناسان در كميته تهيه پرونده تعزيه كه در مركز هنرهاي نمايشي وزارت ارشاد تشكيل شده است، عضو هستند و اين موضوع مي تواند مانع از موازي كاريهاي بسياري شود.
مديركل دفتر ثبت آثار تاريخي، طبيعي و فرهنگي درباره اقدام‌هاي اين دفتر براي ثبت جهاني تعزيه و تكميل پرونده تعزيه بیان کرد: «به واقع ثبت ملي تعزيه بيشتر به همين منظور صورت مي‌گيرد و تهيه پرونده ثبت ملي پايه و مقدمه‌اي براي تكميل پرونده ثبت جهاني تعزيه است.»
يك كارشناس دفتر ثبت آثار تاريخي، طبيعي و فرهنگي نيز تصریح کرد: «تا پايان محرم هر دو پرونده آماده خواهد شد و در مراسمي در اربعين امسال ثبت ملي تعزيه صورت خواهد گرفت.»
نصرآبادي افزود: «در تكميل پرونده تعزيه براي ثبت ملي كار تحقيق و پژوهش بين 7 الي 8 نفر تقسيم شده است.»
مسئول تكميل و رفع نقايص پرونده ثبت تعزيه نيز بیان کرد: «تا زماني كه تعزيه ثبت ملي نشود ما نمي‌توانيم هيچ‌گونه اقدامي در زمينه ثبت جهاني كنيم. »
لاله تقيان تصريح كرد: «در صورتي كه تعزيه در اربعين امسال ثبت ملي شود، دو سال زمان مي‌برد كه پرونده آن براي ثبت جهاني مورد بررسي قرار بگيرد، زيرا يونسكو هر دو سال يك بار جلسات بررسي ثبت آثار معنوي را برگزار مي‌كند و جلسه امسال آنها در آبان ماه برگزار شده است.»
وي افزود: «با ثبت ملي تعزيه، راه براي ثبت جهاني آن باز مي‌شود و اميدواريم پس از ثبت ملي وضعيت بودجه‌هاي تهيه پرونده از سوي وزارت ارشاد يا سازمان ميراث فرهنگي مشخص شود.»
به هر حال تمام اين اتفاق‌ها در حالي است كه اگر همچنان بحث بررسي دو سال يك بار پرونده‌هاي ميراث شفاهي از سوي يونسكو در ميان باشد، در اين صورت اولين فرصت ايران مربوط به سال2010 است و اگر در اين زمان اقدامي انجام نشود، دوباره تاريخ ثبت جهاني تعزيه به دو سال بعد موكول مي شود.
نكته ديگر در اين است كه چند سال پيش تركيه همزمان با ايران، درخواست ثبت پرونده تعزيه را مطرح كرده بود كه با اعتراض مسؤولان نسبت به اين مسأله جلوي كار گرفته شد و درحال حاضر سازمان يونسكو پرونده تعزيه را به نام ايران بازگذاشته است؛ ولي با اين وجود بايد در ثبت ملي و جهاني اين پرونده تعجيل كرد، زيرا اين خطر در ارتباط با كوتاهي ثبت چنين پرونده اي هر لحظه ايران را تهديد مي كند.
گزارش از سیدحبیب قاآنی
داوود فتحعلي بيگي، كارگردان تئاتر و از اعضاي دفتر تئاتر آييني سنتي ايران كه در تهيه پرونده ثبتي و حفظ اين آيين نمايشي، تلاش‌هاي بسياري كرده است، با تأييد خبر ثبت ملي در اين‌باره گفت:«با توجه به صحبت‌هاي انجام شده، سازمان ميراث فرهنگي گفته است ثبت ملي تعزيه در اربعين حسيني صورت مي‌گيرد.»
تعزيه، قديمي‌ترين گونه نمايشي ايران است كه قالب‌هاي تئاتر سنتي و پايه‌هاي تئاتر ملي در دل آن شكل گرفته است. اين هنر با توجه به اهميت تاريخي كه داشت، به عنوان نخستين پرونده ميراث معنوي ايران همراه پرونده فرامنطقه‌اي نوروز براي ثبت به سومين اجلاس ثبت ميراث معنوي سازمان يونسكو در سال 2005 ارسال شد.
اما پرونده تعزيه كه از سوي اداره‌كل هنرهاي نمايشي تهيه شده بود، با استانداردهاي يونسكو تطابق نداشت و براي رفع نواقص به ايران بازگردانده و متأسفانه به دليل عدم اصلاح پرونده در مهلت يك ماهه مقرر، ارائه دوباره آن به دو سال بعد موكول شد. مهمترين مشكل اين پرونده، فيلم مستندي بود كه طبق ضوابط بايد 10 دقيقه‌اي باشد كه اين‌گونه نبود!
مسئول تكميل و رفع نقايص پرونده ثبت تعزيه در فهرست جهاني گفت: «در سال 84 پرونده به صورت ناقص به يونسكو ارسال شد و در همان سال به دليل تغيير معيارهاي يونسكو در ثبت نه تنها پرونده تعزيه كه تمامي پرونده‌ها به كشورهايشان بازگردانده شد.»
لاله تقیان تصريح كرد: «همراه با پرونده تعزيه، فيلمي به كارگرداني ناصر تقوايي ارسال شد كه يونسكو پس از ديدن آن از كشورمان خواست فيلم براساس استانداردها و خواسته‌هاي يونسكو تهيه شود، در حالي كه جناب تقوايي بدون توجه به اين مسأله فيلم خودشان را ساخته بودند.»
وي با بيان اينكه «پرونده‌اي تازه براي ثبت جهاني تعزيه تهيه خواهد شد»، ادامه داد: «پرونده‌اي كه پيش از اين براي تعزيه تهيه و براي ثبت جهاني آن ارسال شده بود، بر اساس همان دستورالعمل پيشين يونسكو آماده شده بود، در حالي كه براساس معيارهاي جديد هر پرونده پيش از ثبت جهاني بايد ثبت ملي شود و در حال حاضر مهمترين مشكل ما ثبت نشدن ملي پرونده تعزيه است.»
مديركل دفتر ثبت آثار تاريخي، طبيعي و فرهنگي سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري گفت: «با توجه به آنكه تعزيه يكي از مراسم سنتي- مذهبي ايرانيان بوده است و حتي اين مراسم در كشورهاي مختلف همسايه مانند تركيه برگزار مي شود، ثبت ملي اين مراسم به عنوان اثري معنوي ضروري است.»
حسينعلي وكيل علي آبادي افزود: «براساس پژوهش‌ها و تحقيقات انجام شده در حدود 60 نوع مراسم مختلف تعزيه در نواحي مختلف ايران برگزار مي‌شود كه احتمالاً تا روز اربعين با توجه به قراردادهاي منعقد شده، 7 تا 8 پرونده تعزيه آماده شده و اين پرونده‌ها ثبت ملي خواهد شد.»
به گفته وكيل، قراردادهاي منعقد شده از سوي سازمان ميراث فرهنگي با كارشناسان تعزيه است كه البته برخي از اين كارشناسان در كميته تهيه پرونده تعزيه كه در مركز هنرهاي نمايشي وزارت ارشاد تشكيل شده است، عضو هستند و اين موضوع مي تواند مانع از موازي كاريهاي بسياري شود.
مديركل دفتر ثبت آثار تاريخي، طبيعي و فرهنگي درباره اقدام‌هاي اين دفتر براي ثبت جهاني تعزيه و تكميل پرونده تعزيه بیان کرد: «به واقع ثبت ملي تعزيه بيشتر به همين منظور صورت مي‌گيرد و تهيه پرونده ثبت ملي پايه و مقدمه‌اي براي تكميل پرونده ثبت جهاني تعزيه است.»
يك كارشناس دفتر ثبت آثار تاريخي، طبيعي و فرهنگي نيز تصریح کرد: «تا پايان محرم هر دو پرونده آماده خواهد شد و در مراسمي در اربعين امسال ثبت ملي تعزيه صورت خواهد گرفت.»
نصرآبادي افزود: «در تكميل پرونده تعزيه براي ثبت ملي كار تحقيق و پژوهش بين 7 الي 8 نفر تقسيم شده است.»
مسئول تكميل و رفع نقايص پرونده ثبت تعزيه نيز بیان کرد: «تا زماني كه تعزيه ثبت ملي نشود ما نمي‌توانيم هيچ‌گونه اقدامي در زمينه ثبت جهاني كنيم. »
لاله تقيان تصريح كرد: «در صورتي كه تعزيه در اربعين امسال ثبت ملي شود، دو سال زمان مي‌برد كه پرونده آن براي ثبت جهاني مورد بررسي قرار بگيرد، زيرا يونسكو هر دو سال يك بار جلسات بررسي ثبت آثار معنوي را برگزار مي‌كند و جلسه امسال آنها در آبان ماه برگزار شده است.»
وي افزود: «با ثبت ملي تعزيه، راه براي ثبت جهاني آن باز مي‌شود و اميدواريم پس از ثبت ملي وضعيت بودجه‌هاي تهيه پرونده از سوي وزارت ارشاد يا سازمان ميراث فرهنگي مشخص شود.»
به هر حال تمام اين اتفاق‌ها در حالي است كه اگر همچنان بحث بررسي دو سال يك بار پرونده‌هاي ميراث شفاهي از سوي يونسكو در ميان باشد، در اين صورت اولين فرصت ايران مربوط به سال2010 است و اگر در اين زمان اقدامي انجام نشود، دوباره تاريخ ثبت جهاني تعزيه به دو سال بعد موكول مي شود.
نكته ديگر در اين است كه چند سال پيش تركيه همزمان با ايران، درخواست ثبت پرونده تعزيه را مطرح كرده بود كه با اعتراض مسؤولان نسبت به اين مسأله جلوي كار گرفته شد و درحال حاضر سازمان يونسكو پرونده تعزيه را به نام ايران بازگذاشته است؛ ولي با اين وجود بايد در ثبت ملي و جهاني اين پرونده تعجيل كرد، زيرا اين خطر در ارتباط با كوتاهي ثبت چنين پرونده اي هر لحظه ايران را تهديد مي كند.
گزارش از سیدحبیب قاآنی
