آرمان هیأت - زائران عراق و سوریه ناراضی‌اند

به دلیل برخوردهای نامناسب با ایرانیان در شهرهای زیارتی، زائران عراق و سوریه ناراضی‌اند.

مهدی خاکی‌فیروز: اواخر سال گذشته بود که حجت‌الاسلام ری‌شهری نماینده رهبر فرزانه انقلاب در امور حج از احتمال تحریم حج عمره از سوی ایران خبر داد؛ او دلیل این مسئله را برخورد نامناسب پلیس امر به معروف عربستان با حجاج ایرانی به ویژه زائران مقابر ائمه اطهار در قبرستان بقیع ذکر کرد.

اگرچه نخستین واکنش رسمی به بد رفتاری‌های اخیر پلیس عربستان با حاجیان ایرانی، توسط آیت‌الله مکارم شیرازی رخ داد؛ نکته جالب توجه در این زمینه سکوت وزارت خارجه ایران و بی‌اعتنایی ظاهری مسئولان آن به شرایط حجاج ایرانی بود.

به نظر می‌رسد مقام‌های عربستان سعودی، تهدید ایران را جدی گرفتند و رفتار بهتری با ایرانیان به نمایش گذاشته‌اند؛ این اتفاق باعث شد تا کاروان‌های حج عمره ایران در اسفند 87 و فروردین 88 با آرامش نسبی به عربستان اعزام شوند.

با این حال، رفتار نامناسب با زائران ایرانی در کشورهای مختلف عربی به ویژه عراق و سوریه در ماه‌های اخیر شدت بیشتری یافته است.

کاهش امنیت،‌ از عراق تا سوریه
با وجود آن‌که چند سالی از سرنگونی رژیم بعثی حاکم بر عراق و ایجاد حکومت جمهوری در این کشور می‌گذرد، اما همچنان درگیری‌های قومی دراین کشور فروکش نکرده است؛ این درگیری‌ها باعث شده برخی مسیرهای زیارتی به‌ویژه سامرا از امنیت لازم برخوردار نباشند.

سازمان حج و زیارت تدابیر مختلفی را برای حفظ امنیت زائران عتبات عالیات در عراق به کار می‌گیرد که مهمترین آنها، محدودیت تردد کاروان‌ها در برخی مسیرهاست. ناامنی زائران در عراق مسئله ناشناخته‌ای نیست و به همین دلیل کسانی که با روش‌های ماجراجویانه و غیرقانونی به این کشور می‌روند، در معرض مشکلات پیچیده و متنوع‌تری قرار دارند اما آنچه که در هفته‌های اخیر باعث تعجب مدیران کاروان‌های زیارتی شده، وقوع حوادث ناخوشایند برای زائران ایرانی سوریه است.

حسین. ب که هفته گذشته برای زیارت مرقد حضرت زینب به سوریه سفر کرده است، یکی از قربانیان حوادث اخیر است؛ او می‌گوید: «حوالی غروب در حومه دمشق در حال تردد بودم، یک گروه سوری که لباس‌های کثیفی بر تن داشتند، وقتی فهمیدند ایرانی هستم، مرا به خانه‌ای مخروبه کشاندند و به ضرب و شتم پرداختند؛ آنها ضمن دشنام دادن به ایرانی‌ها، پول نقد همراه من را به زور گرفتند.» به گفته وی، این مهاجمان با الفاظ رکیکی از رئیس جمهور کشورمان یاد می‌کردند.

حسین، تنها قربانی این نوع حوادث نیست؛ جواد شاد مسئول حراست دفتر سازمان حج و زیارت ایران در سوریه در این مورد می‌گوید: «متأسفانه اخیراً موارد متعدد کیف‌قاپی از زائران ایرانی در کشور سوریه مشاهده شده است و زائران ایرانی باید هنگام تردد در اماکن عمومی و خیابان‌ها، بیش از گذشته مراقب اموال خود باشند.»

سوریه یک کشور مذهبی است و اکثر زائران ایرانی با هدف زیارت اماکن مقدس به دمشق و سایر شهرهای این کشور سفر می‌کنند؛ با این وجود برخی از مسافران ایرانی در این کشور به مراکز سیاحتی غیرمذهبی نیز مراجعه می‌کنند که این مسأله هم باعث تشدید فضای منفی علیه زائران ایرانی در این کشور شده است؛ هرچند عملکرد ضعیف دستگاه دیپلماسی کشور نیز در ایجاد جو ضدایرانی در کشورهای عربی بی‌تأثیر نبوده است.

مراکز خطرناک
آن‌گونه که زائران سوریه روایت می‌کنند، در هفته‌های اخیر مشاهده شده در کشور سوریه، عده‌ای از اراذل و اوباش با طرح دوستی و کشاندن پای زائران ایرانی به محله‌ها و اماکن نامشروع به تهدید آن‌ها و اخاذی می‌پردازند.

رئیس حراست دفتر سازمان حج در سوریه ضمن تأیید این خبر می‌گوید: «اراذل و اوباش سوری با سوءاستفاده از ضعف اخلاقی برخی زائران ایرانی، آن‌ها را به نقاط ویژه‌ای کشانده و به اخاذی، سرقت اموال و گاهی ضرب و شتم آنها می‌پردازند؛ به همین دلیل هم ما مؤاکداً توصیه می‌کنیم زائران باید از هرگونه ارتباط با افراد ناشناس و حضور در محله‌های آنها اکیداً پرهیز کنند.»

بیماری‌های فراگیر عربی
گذشته از ناامنی، سطح بهداشتی برخی اماکن اقامتی سوریه هم به قدری پایین است که زائران ترجیح می‌دهند از اکثر خدمات این هتل‌ها استفاده نکنند؛ در ماه‌های اخیر غذاهای نیمه‌آماده ساخت کارخانه‌های ایران رواج زیادی در بین زائران ایرانی زینبیه و دمشق پیدا کرده است.

مصرف این غذاها، واکنشی آشکار به کیفیت نامطلوب غذا در اکثر رستوران‌ها و هتل‌های سوریه است؛ اکثر هتل‌های سوریه در زمینه خدماتی همچون کافه‌داری و سرویس بهداشتی فاقد استانداردهای حداقلی هستند که مشکلاتی را برای زائران ایرانی فراهم می‌کند.

سال گذشته دکتر محمدتقی حلی‌ساز رئیس مرکز پزشکی حج و زیارت اعلام کرد: «در صورت مشاهده تخلفات بهداشتی در هتل‌های سوری، قرارداد ایران با آن‌ها لغو می‌شود.»

این تهدید البته خیلی زود عملی شد و دفتر نمایندگی سازمان حج و زیارت در دمشق، با هدف آرامش خاطر زائران ایرانی، اقامت در برخی هتل‌های مشکل‌دار این شهر را ممنوع کرد؛ هتل‌های الشموع، عنسان الکبیر، بستان، هنانو، عباسین، و قصرالمولوکی در دمشق در لیست هتل‌های ممنوعه قرار دارند.

گفتنی است مشکلاتی که برای برخی زائران ایرانی به دلیل سکونت در این هتل‌ها ایجاد شده، علت این تصمیم‌گیری است. هرچند زائران سوریه وضعیت هتل‌های مورد تأیید سازمان حج و زیارت را نیز چندان رضایت‌بخش نمی‌دانند.

بار تجارت چمدانی روی دوش زائران
اکنون بیش از 1450 دفتر و شرکت زیارتی خصوصی در کشور فعال هستند که فقط 450 مورد آن در قالب دفاتر گردشگری با نظارت سازمان میراث فرهنگی و گردشگری یا سازمان هواپیمایی کشور فعالیت می‌کنند.

گزارش‌های رسمی، تخلف در برخی از این شرکت‌ها را تأیید می‌کند؛ البته تعداد زیادی از آژانس‌های زیر نظر سازمان حج و زیارت در این باره خوب عمل کرده‌اند.

به گفته رئیس هیأت مدیره شرکت مرکزی دفاتر خدمات زیارتی استان تهران (شمسا) گاهی از زائران ایرانی سوریه برای جابه‌جایی اجناس مورد نظر سوءاستفاده می‌شود.

اقامت زائران در هتل‌هایی نامطلوب‌تر از هتل وعده داده شده پیش از سفر، یکی از مهمترین مشکلات در این بخش است. چنین وضعیتی است که به گفته مدیر شمسا باعث می‌شود زائران حرم حضرت زینب (س) و حضرت رقیه (س) مغموم به کشور بازگردند.

تجمع اعتراض‌آمیز
بر اساس گزارش بعثه مقام معظم رهبری، 85 زائر ایرانی جمعه هفته گذشته با تجمع مقابل دفتر نمایندگی سازمان حج و زیارت در سوریه، اعتراض خود را به عدم انجام تعهدات و کوتاهی مسئولان کاروان مربوطه اعلام کردند؛ مدیران این کاروان زیارتی، ده‌‌ها نفر را با بلیت یکسره به کشور سوریه منتقل کرده و آنها را در این کشور رها کردند.

علی خیبری یکی از اعضای این کاروان می‌گوید: «در طول سفر امکانات بسیار ضعیفی از سوی هتل به زائران ارائه شد در حالی که در تهران به ما وعده هتل چهار ستاره داده بودند.»

از سوی دیگر تعداد قابل توجهی از زائران ایرانی به دلیل بی‌اطلاعی از وضعیت مجوز و اعتبار قانونی تورهای زیارتی، همراه آنها عازم کشور سوریه شده و با مشکلات و نارسایی‌های زیادی مواجه شده‌اند.

ضعف مدیریتی، کمبود امکانات و رسیدگی به زائران، نفع‌طلبی و گرفتن پول زیاد از زائران و همچنین سوءاستفاده از وضعیت زائر در یک کشور بیگانه از جمله مواردی است که زائران و خانواده‌های آن‌ها از آن گله دارند.

مریم دیریانی زائر 27 ساله تهرانی که به همراه همسر خود به کشور سوریه مشرف شده است، می‌گوید: «وضعیت بهداشتی اتاق‌های هتل ما اصلاً مناسب نیست و برخی از ملحفه‌ها و پتوهای اتاق کهنه و کثیف است.»

سهیلا مرتابی، زائر 53 ساله شیرازی نیز تصریح کرد: «وضعیت بهداشت در مراکز اقامتی دمشق و شام بسیار ضعیف است؛ در مجتمع اقامتی ما که نام هتل را یدک می‌کشید و بدتر از مسافرخانه‌های ایرانی بود، در هر طبقه یک حمام برای زائران در نظر گرفته شده و از نظر بهداشتی مشکلات زیادی وجود داشت.»

این زائر حرم مطهر حضرت زینب و حضرت رقیه(س) معتقد است هیچ‌کدام از همسفران ما از این سفر راضی نیستند و به نحوی در کار انجام شده قرار گرفته‌اند.

وی گفت: «گذرنامه‌ها و پول زائران در دست مسئول تور است و هر از گاهی که اعتراض‌ها بالا می‌گیرد، مورد تهدید مدیر کاروان قرار می‌گیرند و مدام با اعصاب و روان همسفران ما بازی می‌شود.»

انداختن گناه به گردن بخش خصوصی
مصطفی خاکسار قهرودی، رئیس سازمان حج و زیارت نیز در این خصوص می‌گوید: «همه فعالیت‌های سازمان حج و زیارت در عراق و سوریه توسط بخش خصوصی انجام می‌شود و ممکن است در این فرایند مشکلات و تخلفات احتمالی نیز توسط برخی از مسئولان و یا اعضای کاروان‌ها انجام شود.»

وی مشخص نکرد که بی‌احترامی ساکنان کشورهای عربی به زائران ایرانی، چه ارتباطی با خصوصی بودن فعالیت‌های اعزام زائر به سوریه دارد.

در سال جاری قریب به 20 هزار زائر نوروزی از ایران به کشور سوریه مسافرت کرده‌اند که حدود 60 درصد از زائران با استفاده از 275 دستگاه اتوبوس از راه زمینی و همچنین 38 درصد آنها از راه هوایی موفق شده‌اند به سوریه سفر کنند. حدود 2 درصد زائران نیز با استفاده از قطار تهران - دمشق به سوریه سفر کردند.