محرم در زلزله یک طبل

هرچند امروز «سایدرام»، سازی که بر روی پوست سفیدش واژه یاماها نوشته شده، ساز کوبه‌ای معمول مراسم محرم در بسیاری از نقاط ایران ماست اما هنوز هم نقاطی هستند که از سازهای بومی خودشان دست کم در کنار سازهای جدید استفاده می کنند.

اَبرندآباد یا شاهدیه یزد،‌ یکی از این نقاط است. طبل زلزله که به دلیل ممنوعیت مراسم عزاداری عاشورا در ۱۳۲۰ به فراموشی سپرده شده بود به واسطه راهنمایی‌های یکی از خوانندگان نوحه محلی به نام میرزاعلی اکبر میرجلیلی، حدود یک قرن پیش احیا شد.

طبل زلزله از بزرگ‌ترین نمونه های سازهایی در نوع خود است که در ایران وجود دارد، طبلی که قطر دهانه و ارتفاعش بیش از یک متر است. طبل زلزله، استوانه ایست بسیار بزرگ که دو طرف آن را پوست کشیده اند و دو نوازنده هر یک از یک سو با گرز بر این پوست می کوبند. ضربه‌های گرز، نه تنها پوست، که زنگ‌های داخل طبل را به صدا درمی آورد و نتیجه، ترکیبی از صدای زیر زنگ‌ها در کنار صدای بم و تکان دهنده پوست طبل است.

انسان برای بیان خود و یا ارتباط با واقعیتی برتر، تمامی داشته‌های مادی و معنوی‌اش را به کار گرفته است. مراسم عزاداری که دهه محرم و عاشورا، آینه تمام نمای آن در فرهنگ ایرانی و اسلامی است یکی از تجلیات این موضوع است. موسیقی را در کنار ادبیات، مراسم آیینی، لباس‌ها و نذرها و دیگر داشته‌هایمان قرار می دهیم تا بتوانیم تمامی آنچه در درونمان می گذرد را به تصویر بکشیم. این، زمانی معنی دارتر خواهد بود که بدانیم طبل زلزله، سازی است که تنها در ماه محرم و مراسم عزاداری آن اجرا می شود.