آرمان هیأت - محرم در زلزله یک طبل

دائره المعارف سازهای ایران، جلد دوم , 28 تير 1388 ساعت 12:44

جامعه-خیمه:از میان صدای نوحه خوانان و نوازندگان، آنچه بیش از همه شنیده می شود سرضرب هایی است که تمامی آنچه در اطراف هست را به لرزه می آورد. هر بار که دستان نوازنده، گرز را بر پوست می کوبد این صدا نه تنها پرده گوش، بلکه تمامی پوست بدن تو را هم می لرزاند و این لرزش تا اعماق درونت نفوذ می کند. این صدای «طبل زلزله» است.

هرچند امروز «سایدرام»، سازی که بر روی پوست سفیدش واژه یاماها نوشته شده، ساز کوبه‌ای معمول مراسم محرم در بسیاری از نقاط ایران ماست اما هنوز هم نقاطی هستند که از سازهای بومی خودشان دست کم در کنار سازهای جدید استفاده می کنند.

اَبرندآباد یا شاهدیه یزد،‌ یکی از این نقاط است. طبل زلزله که به دلیل ممنوعیت مراسم عزاداری عاشورا در ۱۳۲۰ به فراموشی سپرده شده بود به واسطه راهنمایی‌های یکی از خوانندگان نوحه محلی به نام میرزاعلی اکبر میرجلیلی، حدود یک قرن پیش احیا شد.

طبل زلزله از بزرگ‌ترین نمونه های سازهایی در نوع خود است که در ایران وجود دارد، طبلی که قطر دهانه و ارتفاعش بیش از یک متر است. طبل زلزله، استوانه ایست بسیار بزرگ که دو طرف آن را پوست کشیده اند و دو نوازنده هر یک از یک سو با گرز بر این پوست می کوبند. ضربه‌های گرز، نه تنها پوست، که زنگ‌های داخل طبل را به صدا درمی آورد و نتیجه، ترکیبی از صدای زیر زنگ‌ها در کنار صدای بم و تکان دهنده پوست طبل است.