آرمان هیأت - درباره اخوان المسلمین

جهان- ترجمه برهان محمودی: اخوان المسلمین گروهی است که خود را «یک جنبش اصلاحی در همه زمینه‌ها» توصیف می‌کند. «حسن البنا» مؤسس اخوان المسلمین در مصر در سال ۱۹۲۸ میلادی است. اندیشه‌های این جنبش اسلامی آنقدر سریع در تمام دنیا منتشر شد که در حال حاضر ۷۲ گروه در کشورهای عربی، اسلامی و غیراسلامی در قاره‌های دیگر با الهام از اهداف و اندیشه‌های اخوان المسلمین خود را وابسته به آن می‌دانند.

اهداف گروه و شعائر آن

بنابر اسناد و مکتوبات گروه، جماعت اخوان المسلمین هدف از تأسیس خود را اصلاح در زمینه‌های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی بر مبنای تعالیم اسلامی در مصر و برخی کشورهای عربی که اخوان المسلمین در آنها حضور فعال دارد، (مانند کویت، اردن و فلسطین) قرار داده است. این گروه نقش مهمی در ادامه مبارزات علیه کشورهای بیگانه و استعمارگر در جهان عرب و جهان اسلام ایفا کرده است. از آن جمله جنبش حماس در فلسطین، حماس العراق در عراق و قوات فجر(نیروهای فجر) در لبنان. جماعت اخوان المسلمین راه اصلاح را در اساسنامه خود این‌گونه بیان کرده است: «اول اصلاح فرد مسلمان، سپس خانواده اسلامی، بعد جامعه اسلامی، پس از آن حکومت‌های اسلامی و در نهایت جهان».

شعار جماعت اخوان المسلمین «الله غایتنا، الرسول(ص) زعیمنا، الجهاد سبیلنا و الموت فی سبیل الله أسمی أنانینا»؛ «هدف نهایی‌مان، خداوند؛ رهبرمان، پیامبر اکرم(ص)؛ قانون اساسی ما، قرآن؛راهمان، جهاد و مرگ در راه خدا افتخار ماست».

سلسله مراتب تشکیلاتی گروه

در اساسنامه گروه، لایحه و قوانین عضویت پیش‌بینی شده که از مقام «رهبرکل (المرشد العام)» تا عضویت اعضای عادی در آن وجود دارد. بنابر ماده ۹ اساسنامه داخلی إخوان مصوب ۱۹۴۸ میلادی برای نخستین‌بار مقام رهبری‌کل (المرشد العام) به عنوان رئیس گروه منظور شده است. همچنین دو قوه اداره کننده گروه، یکی «هیئت ‌رئیسه(مکتب الارشاد العام)» و دیگری «مجمع عمومی(مجلس الشوری العام)» نیز از بالاترین مراجع تصمیم‌گیری در جماعت هستند.

رهبرکل(المرشد العام)

رهبرکل از طریق مجمع عمومی انتخاب می‌شود. کسی که به این سمت انتخاب می‌شود، نباید مدت عضویت فعالش از پنج سال قمری کمتر باشد. بعد از انتخاب رهبرکل اعضای گروه هزینه‌های زندگی او را تکفل می کنند. بنابراین رهبرکل نباید به هیچ کار و شغل دیگری به جز مشاغل علمی ، ادبی و فرهنگی آن هم با موافقت هیئت‌رئیسه اشتغال داشته باشد.

رهبرکل به مدت شش سال زمام امور را به دست می‌گیرد که پس از انقضای مدت تنها یک بار دیگر می تواند مجددا برای این سمت کاندیدا شود. رهبرکل می‌تواند از میان اعضای هیئت‌رئیسه یک یا چند نفر را به نیابت از خود انتخاب کند. نایب اول رهبرکل در هنگام فوت یا ناتوانی رهبرکل تا انتخاب رئیس جدید توسط مجمع عمومی فوق‌العاده اداره امور را در دست می‌گیرد. همچنین در صورتی که رهبرکل از انجام وظایفش کوتاهی کند، مجمع عمومی می‌تواند او را عزل کند.

در حال حاضر دیگر مجمع عمومی به دلیل مسائل امنیتی تشکیل نشده و هیئت‌رئیسه رهبرکل را انتخاب می‌کند. در سال ۱۹۹۵م نیروهای امنیتی مصر به جلسه مجمع عمومی وارد شده و تقریبا تمامی شرکت‌کنندگان در جلسه را بازداشت و به دادگاه نظامی تحویل دادند. بیشتر آنها به ۳ تا ۵ سال زندان محکوم شدند.

هیئت رئیسه(مکتب الإرشاد العام)

این هیئت بالاترین مرجع تصمیم‌گیری بعد از مجمع عمومی در إخوان المسلمین است که بر تمامی سیاست‌ها و امور اداری آن اشراف کامل دارد. اعضای هیئت‌رئیسه برای مدت مدت چهار سال انتخاب می‌شوند. هیئت‌رئیسه غیر از رهبرکل شانزده عضو دارد که به ترتیب ذیل انتخاب می‌شوند:

الف- هشت عضو آن را مجمع عمومی از میان اعضای شاخه‌ای که رهبرکل از آن انتخاب شده است، برمی‌گزیند.
ب- پنج عضو دیگر آن را مجمع عمومی از اعضای شاخه‌های دیگر انتخاب می‌کند.
ج- دو عضو دیگر هیئت‌رئیسه از طرف رهبرکل برای پست‌های بازرسی و مدیرمالی انتخاب می‌شوند.
تبصره- چنانچه هر یک از اعضای هیئت‌رئیسه که انتخاب می‌شوند، رئیس یکی از شاخه‌های جماعت باشند، اعضای آن شاخه باید فرد دیگری را از میان خود به عنوان نایب او برگزینند تا کارهای شاخه را اداره کند.

مجمع عمومی

مجمع عمومی یا هیئت مؤسس، دفتر قانونگذاری جماعت اخوان المسلمین است که کلیه مصوبات آن لازم الإجراست؛ مجمع عمومی در هر چهار سال قمری تشکیل جلسه عادی می دهد. مهمترین وظیفه آن انتخاب رهبرکل و نظارت کامل بر فعالیتهای کلان جماعت است. اعضای مجمع عمومی متشکل از حداقل سی نفر از اعضای رده بالا و مسئولان شاخه‌ها، شعب و مناطق و همینطور مدیران شعب دیگر کشورهای عربی و اسلامی است. در اساسنامه، امکان ورود اعضای معمولی اخوان به مجمع با تأیید هیئت رئیسه وجود دارد.

روابط رهبران‌کل با رهبران مناطق

بنابر اساسنامه اخوان المسلمین مصوب ۱۹۸۲م مدیران شاخه‌ها باید کاملا از دستورات و مصوبات رهبرکل، هیئت‌رئیسه و مجمع عمومی تبعیت کنند. این مدیران که بر اساس انتخابات داخلی اعضای همان شاخه انتخاب می‌شوند، باید برای انجام تصمیمات مهم سیاسی خود، از دفتر رهبرکل کسب تکلیف کنند؛ ولی درامور معمولی نیازی به این تشریفات نیست. یکی از وظایف مدیران شاخه‌ها موضع‌گیری درمورد مسائل محلی همان شاخه است به گونه‌ای که تأثیری بر اوضاع شاخه‌های دیگر یا حتی دفتر رهبرکل نداشته باشد.

دفاتر اداری

هر شاخه به چندین دفتر اداری تقسیم می‌شود که هر استان برای خود یک دفتر اداری جداگانه دارد. رئیس هر دفتر اداری باید ساکن همان استان باشد. بر امور دفتر اداری شورای همان استان نظارت می‌کند. رؤسای دفاتر استانی را یا شورای استان انتخاب می‌کند یا از طرف دفتر رهبرکل به این سمت منصوب می‌شوند. هیئت‌رئیسه هر دفتر متشکل از نماینده آن دفتر، بازرس و دبیر به همراه رئیس آن دفتر اداری است. به فعالیت‌های دفاتر اداری هر شاخه، مجمع عمومی همان شاخه نظارت دارد. هر دفتر اداری حداقل از سه منطقه تشکیل می شود.

منطقه

دفتر اداری به مناطق مختلف تقسیم می‌شود که هر منطقه نیز خود از حداقل سه شعبه یا حداکثر ده شعبه تشکیل می‌شود. یکی از این شعب، شعبه مرکزی آن منطقه است که سایر شعب تحت امر آن شعبه مرکزی اداره می‌شوند. درواقع رئیس «منطقه»، همان رئیس شعبه مرکزی است. مناطق نیز مانند دفاتر اداری، بازرس، دبیر صندوق و نماینده منطقه دارند که به همراه رئیس منطقه هیئت‌رئیسه همان منطقه را تشکیل می دهند.

شعبه

شعبه کوچکترین واحد اداری تشکیلات سازمانی جماعت اخوان الملسمین است. اعضای معمولی اخوان، در جلسات همان شعبه پوشش‌دهنده محل سکونت خود شرکت کرده و رئیس، نایب رئیس، نماینده، بازرس و دبیر صندوق را از میان خود برمی‌گزینند. حداقل اعضای هر شعبه پنج و حداکثر ۴۵ نفر است.

خانواده

در هر شعبه ممکن است اعضا به گروه‌های کوچکتر تقسیم شده که به آنها خانواده می‌گویند. اعضای خانواده از میان خود یک نفر را به عنوان مسئول گروه انتخاب می‌کنند.
ماهانه از اعضای اخوان مبلغی پول(۳۰۰ لیره مصری) دریافت می شود. اما نویسندگان، دانشجویان و خانواده‌های کم‌بضاعت از آن مستثنی هستند.

آراء و اندیشه‌های اخوان
۱- درک اخوان از اسلام
حسن البنا مؤسس اخوان در پنجمین همایش سالانه اخوان در سخنرانی‌ای تحت عنوان «اسلام الاخوان المسلمین» گفته بود: «همانا اسلام ، عقیده و عبادت، وطن و هویت، مادیات و معنویات و قرآن و شمشیر است.» البنا در جایی دیگر نیز گفته است: « اندیشه اخوان المسلمین نتیجه فهم کلی از اسلام و شامل اصلاح همه جنبه‌های امت اسلامی است.

این جنبه ها برای ما شامل اندیشه‌های سلفی، راه و روش اهل‌سنت، حقایق معنوی طریقه صوفی‌گری، یک گروه سیاسی، انجمن ورزشی، مجامع علمی و فرهنگی، شرکت تجاری و یک گروه اجتماعی است.» حسن البنا دستورالعمل مشهوری دارد که به «رسالة التعالیم» مشهور است. در آن ده عنصر اصلی اخوان را این‌چنین ذکر کرده است: «درک، اخلاص، عمل، جهاد، تزکیه، عبادت، ثبات رأی، عدم وابستگی به غیر، برادری و اعتماد».

این ده عنصر که به اصول ده‌گانه (اصول العشرین) مشهور است، نتیجه درک و فهم اخوان از اسلام است. تمامی جنبش‌های الهام‌گرفته از اخوان در سراسر دنیا هم باید این اصول را رعایت کنند. یوسف القرضاوی و شیخ جمعه امین و چند تن دیگر از متفکرین اخوان کتاب‌هایی دارند که این اصول را شرح داده است.

۲- نظر اخوان درباره زن
همان زمان که حسن البنا جماعت اخوان را تأسیس کرد، بخش اخوات المسلمات(شاخه زنان اخوان) نیز تأسیس شد. نخستین رئیس آن نیز خانم «لبیبه احمد» بود. جلسات أخوات المسلمات در مقبره أمهات المؤمنین (همسران پیامبر(ص)) در شهر اسماعیلیه برگزار می‌شود. تاکنون چندین زن نیز در هیئت‌رئیسه اخوان حضور داشته‌اند. مانند دکتر «مکارم الدیری» و «جیهات الحلفاوی» در مصر «أم‌نضال» و «مریم صالح» در فلسطین و دکتر «حیاة المسیمی» در اردن. به طور کلی نظر اخوان درباره زنان عدم صلاحیت آنان برای ریاست‌جمهوری است؛ ولی در سایر مناصب مانند وزارت یا حتی نخست‌وزیری هم می‌توانند وارد شوند.

۳- اخوان المسلمین و غرب
اخوان می‌‌گویند آنها هیچ گفت‌وگویی با مؤسسات رسمی غربی انجام نمی‌دهند مگر با هماهنگی کامل با وزارت خارجه مصر. با این حال اخوان با بسیاری از مؤسسات سیاسی، فرهنگی و حقوقی غربی گفت‌وگوهای زیادی داشته است. از آن جمله می‌توان به گفت‌وگوهای اخوان با مؤسسه «صلح جهانی کارنگی»، مجله «سیاست خارجی(foreign policy)»، مؤسسه «گفت‌وگو با جنبش‌های اعتقادی» و همچنین مباحثات دو متفکر اسلامی-غربی یعنی «مارک لینچ» و «عمرو حمزاوی» اشاره کرد.

۴- پایگاه اینترنتی «اخوان‌وب» و گفت‌وگو با غرب
پایگاه «اخوان‌وب» پایگاه رسمی اخوان المسلمین به زبان انگلیسی است که در آن اخبار اخوان و آراء و اندیشه‌های آن را در معرض جهانی قرار می‌دهد. این پایگاه دفاتری در آمریکا، انگلیس، آلمان و ترکیه دارد که از طریق آنها با شهروندان این کشورها گفت‌وگو می‌کند. اخوان از طریق پایگاه خود(اخوان‌وب) نظرات اندیشمندان اسلامی درباره اسلام و نیز نظرات خود اخوان درباره «دموکراسی»، «حقوق بشر» و «انسان و جهان غرب» را منتشر می‌کند.

۵- نظر اخوان درباره اسرائیل
اخوان المسلمین همواره از به رسمیت شناختن اسرائیل پرهیز می‌کند. «محمد مهدی عاکف» رهبرکل اخوان المسلمین همواره در این باره می‌گوید: «این مسأله از مسائل ثابت در نظر اخوان است و هیچ‌گاه جایی برای خدشه درآن نیست.» این سخن اشاره دارد به موضع همیشگی اخوان درباره اسرائیل: «اسرائیل از نظر اخوان المسلمین علاوه بر آنکه ماهیتی صهیونیستی دارد، غاصب سرزمین‌های مقدس عربی و اسلامی است. این رژیم بر اجساد و خون‌های اعراب و مسلمانان بنا شده است. ما همواره برای نابودی‌شان هر چقدر هم که طول بکشد، تلاش می‌کنیم.»

تاریخ اخوان المسلمین

فعالیت اخوان المسلمین در مصر به عنوان یک جنبش اصلاحی در زمینه‌های سیاسی و اجتماعی در سال ۱۹۲۸ آغاز شد. مؤسس آن حسن البنا آن را در شهر اسماعیلیه بنا نهاد. اما طولی نکشید که به قاهره منتقل شد. این جنبش که در دهه سوم قرن بیستم پایه‌گذاری شد، دیری نپایید که به یکی از مهمترین جنبش‌های سیاسی – اجتماعی همان قرن تبدیل شد.

در سال ۱۹۴۲م در خلال جنگ جهانی دوم، اخوان به نشر اندیشه‌های خود در شرق اردن و فلسطین همت گمارد. اما نخستین شعبه خارجی آن در دمشق(سوریه) در سال ۱۹۴۴م افتتاح شد. بعد از جنگ دوم جهانی در جنگ ۱۹۴۸ اعضای اخوان به گردان‌هایی که از طرف مصر و برای آزادی فلسطین اعزام می‌شدند، پیوستند.

رهبران گردان‌های مصری، «محمود لبیب»، «محمد فرغلی» و «سعید رمضان» بودند. گردان‌های سوری به رهبری «مصظفی السباعی»، گردان‌های اردنی به رهبری «عبداللطیف ابوقورة» و «کامل الشریف» و گردان‌های عراقی نیز به رهبری «محمد محمود الصواف» که همگی از اعضای عربی اخوان بودند، عازم فلسطین شدند. گردان‌های فلسطینی اخوان نیز با شدت زیاد در این جنگ حضور داشتند.

نخستین جرقه‌های مخالفت دولت مصر با اخوان در همین جنگ زده شد. نخست‌وزیر مصر «محمود فهمی النقراشی» به اخوان تهمت زد که اعزام نیرو از سوی اخوان المسلمین فعالیت علیه امنیت ملی مصر است. بعد از این انتقاد النقراشی، یکی از اعضای اخوان او را ترور کرد. بلافاصله حسن البنا رهبرکل اخوان با بیان خطبه مشهورش که «کسی که ترور می کند نه از اخوان است و نه مسلمان» با این سخن و سپس محکومیت ترور النقراشی، اخوان را از مظان اتهام دست داشتن در ترور، تبرئه کرد.

کسی که النقراشی را ترور کرده بود، «عبدالمجید حسن» دانشجوی پزشکی دانشگاه «فؤاد اول» قاهره بود. او با پوشیدن لباس محافظان وزارت کشور مصر، وارد وزارت‌خانه می شود و با ورود النقراشی به ساختمان، او را به رگبار می‌بندد. «حسن» بلافاصله دستگیر شده و به زندان می‌افتد. تنها چند ماه پس از ترور النقراشی، حسن البنا نیز در عصر شنبه ۱۲ فوری ۱۹۴۹ ترور می شود.

اخوان المسلمین و فعالیت سیاسی

از آغاز تأسیس جماعت و زمانی که حسن البنا آن را بنا نهاد، اخوان تنها یک گروه اعتقادی – تبلیغی اسلامی نبود. آنها درنتیجه فهم کامل از اسلام، فعالیت‌های سیاسی را نیز در دستور کار خود داشتند. لیکن مشارکت سیاسی آنها بر مشی و منش اصلاح در میان امت اسلامی و تطبیق دستورات و احکام اسلام در جامعه استوار بود.

رهبری کل جماعت
۱- حسن البنا اولین رهبرکل و مؤسس جماعت ۱۹۲۸ – ۱۹۴۹م
۲- حسن المضیبی دومین رهبرکل ۱۹۴۹ – ۱۹۷۳م
۳- عمر التلمانی سومین رهبرکل ۱۹۷۳ – ۱۹۸۶م
۴- محمد حامد ابونصر چهارمین رهبرکل ۱۹۸۶ – ۱۹۹۶م
۵- مصطفی مشهور پنجمین رهبرکل ۱۹۹۶ – ۲۰۰۲م
۶- مأمون الهضیبی ششمین رهبرکل ۲۰۰۲ – ۲۰۰۴م
۷- محمد مهدی عاکف رهبرکل فعلی ۲۰۰۴م تا به حال

اعضای هیئت رئیسه فعلی
۱- محمد مهدی عاکف: رهبرکل جماعت
۲- استاد دکتر محمد حبیب نایب اول رهبرکل: استاد زمین شناسی دانشکده علوم دانشگاه "أسیوط" قاهره
۳- مهندس خیرت الشاطر نایب دوم رهبرکل: مهندس عمران و مدیر طرح و برنامه جمعیت؛ او یک تاجر بزرگ در مصر است که حکومت مصر اموال او را به دلایل امنیتی مصادره کرده است. در سال ۲۰۰۶م نیز دادگاه نظامی او را به جرم عضویت در اخوان المسلمین و فعالیت نظامی علیه حکومت، به ۷ سال زندان محکوم کرد.
۴- دکتر حسن هویة: سوری‌الاصل و مقیم لندن، نایب رهبرکل در شعب خارجی؛ او پیش‌تر دبیرکل اخوان در سوریه بوده است. او پزشک و متخصص داخلی است.
۵- ابراهیم منیر: اصالتا مصری و مقیم لندن؛ نماینده اخوان در اروپا و سردبیر وب‌سایت اخوان است.
۶- استاد دکتر محمود عزت: دبیرکل جماعت و مدیر گروه ویروس شناسی دانشکده پزشکی دانشگاه «الزقازیق» قاهره
۷- استاد دکتر محمد علی بشر: استادیار مهندسی برق دانشکده فنی دانشگاه «المنوفیة»؛ دبیرکل جامعه مهندسان مصر از سال ۱۹۹۲ تا سال ۱۹۹۷م؛ دبیرکل اتحادیه انجمن‌های مهندسان کشورهای اسلامی از سال ۱۹۹۸ تا ۲۰۰۶م؛ در دسامبر ۲۰۰۹ به اتهام عضویت در اخوان المسلمین به ۳ سال زندان محکوم شد.
۸- شیخ محمد عبدالله الخطیب: مفتی حماعت و مبلغ اسلامی
۹- استاد دکتر محمد بدیع: استاد پاتولوژی دانشکده پزشکی «البیطری» دانشگاه «بنی سویف»؛ یکی از ۱۰۰ دانشمند بزرگ غرب به انتخاب دانشنامه علمی عرب در سال ۱۹۹۹م.
۱۰- دکتر جمعه امین: یکی از مهمترین متفکران جماعت و صاحب کتب و تألیفات گوناگون در زمینه‌های سیاسی، تاریخی و اعتقادی؛ دو کتاب «شرح اصول ۱۰ گانه» و «تاریخ جماعت اخوان المسلمین» از مهمترین کتب او و جماعت است.
۱۱- استاد دکتر محمد مرسی: استاد مهندسی مواد دانشگاه الزقازیق؛ عضو پارلمان مصر و سخنگوی فراکسیون نمایندگان عضو اخوان المسلمین در پارلمان از سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۵م
۱۲- استاد دکتر رشاد بیومی: مسئول بخش دانشجویی جماعت و استاد زمین‌شناسی دانشکده علوم دانشگاه قاهره
۱۳- استاد دکتر محمود غزلان: دبیرکل سابق جماعت و استاد دانشکده کشاورزی دانشگاه الزقازیق
۱۴- دکتر عبدالمنعم ابوالفتوح: دبیرکل اتحادیه پزشکان عرب؛ رابط جماعت اخوان و دولت مصر؛ میهمان همیشگی رسانه های عربی و غیرعربی برای نشر و توضیح اندیشه‌های اخوان؛ دوست صمیمی «انور السادات»
۱۵- استاد دکتر محمود حسین: استاد دانشکده فنی دانشگاه «أسیوط»
۱۶- استاد محمد هلال: پس از وفات مأمون الهضیبی رهبرکل سابق تا انتخاب محمد مهدی عاکف، او امور اخوان را اداره می کرد؛ معاون دانشگاه امام محمد بن سعود در ریاض عربستان
۱۷- استاد لاشین ابوشنب: استاد ادبیات عرب در دانشکده دارالعلوم دانشکاه قاهره، دانشگاه کویت و دانشگاه امام محمد بن سعود ریاض عربستان
۱۸- صبری عرفه

به دلیل بیماری یا زندانی شدن برخی از اعضای هیئت‌رئیسه، مجمع عمومی و هیئت‌رئیسه تصمیم گرفتند اعضای جدیدی را به هیئت رئیسه بیافزایند:
۱- دکتر محمد سعد الکتانی: رئیس فراکسیون اخوان المسلمین در پارلمان مصر(۲۰۰۵ – ۲۰۱۰م)؛ عضو سازمان عفو بین الملل؛ استاد گیاه شناسی دانشکده علوم دانشگاه «المنیا»
۲- استاد دکتر أسامه نصرالدین: رئیس بخش اداری جماعت و رئیس سابق دفتر اداری اخوان در استان اسکندریه مصر؛ استاد میکروبیولوژی دانشگاه اسکندریه
۳- دکتر محی حامد: از اعضای دفتر دبیرکل جماعت و عضو دفتر اداری اخوان در استان الشرقیة مصر؛ متخصص گوش و حلق و بینی
۴- دکتر محمد عبدالرحمن: نایب رئیس دفتر اداری استان الدقهلیة؛ پزشک
۵- مهمدس سعد عصمت الحسینی: عضو دفتر سیاسی جماعت؛ مهندس عمران و شهرسازی؛ نماینده پارلمان(۲۰۰۵ – ۲۰۱۰م)؛ نایب سخنگوی فراکسیون اخوان المسلمین در پارلمان مصر

مشهورترین اعضای جماعت
۱- معاصران
- قاضی«فیصل مولوی»: دبیرکل جماعت اسلامی لبنان و نایب رئیس شورای صدور فتوای مسلمانان اروپا
- یوسف ندا: سیاستمدار مصری – ایتالیایی و رئیس بانک التقوی در رم
- خالد مشعل: رئیس دفتر سیاسی حماس(حرکة المقاومة الإسلامیة) و مسئول جنبش در سوریه
- اسماعیل هنیه: نخست وزیر قانونی فلسطین در دولت دهم؛ نماینده مجلس قانون‌گذاری فلسطین و از رهبران حماس
- دکتر عصام العریان: دبیرکل انجمن پزشکان مصر؛ از رهبران سیاسی و رسانه‌ای اخوان و مسئول بخش سیاسی جماعت

۲- گذشتگان و اندیشمندان معاصر
- حسن البنا و مشهور به «إمام الشهید» در میان اعضا؛ مؤسس جماعت و نویسنده چند کتاب اعتقادی اسلامی
- قاضی و فقیه «عبدالقادر عوده»: فقیه و حقوق‌دان و استاد دانشگاه‌های مصر؛ در دوره جمال عبدالناصر اعدام شد.
- سید قطب: اندیشمند ومنتقد ادبی معاصر؛ تحصیل‌کرده در ایالات متحده؛ پس از بازگشت از آمریکا به اخوان المسلمین پیوست. چندین کتاب و تألیف دارد که مشهورترین آنها «در سایه قرآن»، «نقاشی‌های هنری در قرآن» و «عدالت اجتماعی در اسلام» است. او نیز در دوره رئیس‌جمهور جمال عبدالناصر اعدام شد.
- دکتر مصطفی السباعی: مؤسس جنبش اخوان المسلمین در سوریه و نخستین دبیرکل جماعت در سوریه و لبنان؛ بنیان‌گذار دانشکده الهیئت دانشگاه قاهره
- محمد محمود الصواف: مؤسس اخوان المسلمین در عراق و نخستین دبیرکل آن؛ عضو هیئت مؤسس «مجمع تقریب جهان اسلام»
- شیخ سعید حوی: دبیرکل سابق جماعت در سوریه و از متفکران بزرگ مسلمان
- زینب الغزالی: زن مبلغ اسلام در مصر؛ به دستور جمال عبدالناصر بازداشت و به ۶ سال زندان محکوم شد. او در زندان کتاب پرفروش و مشهور «روزهایی از زندگانی‌ام» را نوشت.
- شیخ محمد الغزالی: مجتهد و اندیشمند معاصر؛ صاحب تألیفات و کتب اسلامی در زمینه‌های سیاسی، اعتقادی و فقهی؛ «مقابله اسلام با استبداد سیاسی»، «اسلام و قضایای عصر حاضر» و «سنت نبوی میان متکلمان و محدثان» از مشهورترین کتب اوست.
- شیخ سید سابق: از علمای الأزهر و صاحب کتاب معروف «فقه السنة»؛ از مهمترین مراجع فقهی معاصر
- شیخ عبدالله عزام: مشهور به «إمام المجاهدین العرب» در افغانستان و رهبر جهادگران افغان با ارتش سرخ شوروی
- شیخ مجاهد «احمد یاسین»: مؤسس جنبش مقاومت اسلامی فلسطین(حماس)؛ رهبر انتفاضه و پدر معنوی مقاوت در فلسطین
- شیخ دکتر یوسف القرضاوی: از علمای اسلامی عصر حاضر و رئیس «اتحادیه جهانی علمای اسلام». او در شبکه ماهواره‌ای الجزیره برنامه ثابت هفتگی دارد.
- دکتر زغلول النجار: اندیشمند اسلامی و زمین‌شناس؛ قرآن‌پژوه و مؤلف کتاب مشهور"اعجاز علمی قرآن»

تعداد اعضای جماعت
به نوشته روزنامه مصری الیوم در تارخ ۲۷ می ۲۰۰۸م و براساس آخرین آمار، تعداد اعضای اخوان المسلمین در جهان متجاوز از «یکصد میلیون» نفر است. این رقم را شبکه الجزیره در برنامه «بدون مرز» خود در سال ۲۰۰۷ نیز ذکر کرده بود. همچنین تعداد کشورهایی که اخوان المسلمین در آن عضو دارد، بر اساس آمار اخوان المسلمین، ۷۲ کشور و بر اساس آمار منابع آمریکایی، ۷۰ کشور است.
انتقاداتی که اخوان المسلمین با آنها مواجه است.

۱- حکومت مصر، اخوان المسلمین را گروه تروریستی می‌خواند. رئیس‌جمهور حسنی مبارک در دسامبر ۲۰۰۴ و در گفت‌وگو با هفته‌نامه آلمانی اشپیگل گفته بود: «جماعت اخوان المسلمین از ابتدای تأسیسش هم بنا را بر ترور و ارهاب گذاشته بود؛ آنها یکی از نخست‌وزیران پیش از انقلاب مصر را صرفا به دلیل اختلاف نظر در مسایل سیاسی ترور کرده بودند. در سال ۱۹۴۵ نیز رئیس‌جمهور جمال عبدالناصر را به قتل رساندند. پس از آن هم بارها و بارها افراد زیادی را ترور کردند. به نظر من احزاب دینی و اسلامی تهدیدی برای امنیت اجتماعی هستند.» البته اخوان المسلمین بارها و بارها این اتهامات را رد و سخنان مبارک را نفی و تکذیب کرده است.

۲- برخی از اعضای جماعت و مدیران رده‌های میانی آن به نشانه اعتراض به سیاست‌های یک‌جانبه رؤسای جماعت، آن را ترک کرده‌اند؛ بارزترین آنها مهندس ابوالعلا ماضی است. برخی دیگر هم چون «مختار نوح» و «ثروت الحزیاوی» به او پیوستند. جماعت این اتهامات را رد می‌کند و می‌گوید: «تمامی تصمیمات گروه در مجمع و هیئت‌رئیسه به تصویب می‌رسد. البته بدیهی است که عده‌ای اختلاف نظر داشته باشند؛ اما همانطور که در تمام احزاب سراغ داریم، همه اعضا باید تابع نظرات اکثریت باشند.» در یک نظرسنجی از سوی مرکز افکارسنجی آمریکا، بیش از دو سوم مصریها(۶۹ درصد) معتقدند که اخوان المسلمین به اصول دموکراسی پای‌بند است.

۳- در یک تحقیق میدانی از سوی خلیل النعمانی محقق در زمینه جنبش‌های اسلامی که دو سال و نیم به درازا انجامید، و نتایج آن در کتاب «اخوان المسلمین پیرتر از زمان خود» در سال ۲۰۰۷ منتشر شد، آمده است که شکاف عمیقی در میان اعضای جماعت در فهم و درک صحیح از دموکراسی وجود دارد. به نظر العنانی اخوانی‌ها فقط ادای دموکراسی درمی‌آورند و پای‌بندی قلبی به آن ندارند. درست است که در تظاهرات قانونی و یا انتخابات پارلمانی شرکت می‌کنند، اما ایمانی به اصول دموکراسی و «برابری، آزادی و عدالت» ندارند.

۴- مؤسسه «تلاش برای صلح جهانی دل کارنگی» آمریکا در تحقیقی که اخیرا آن را منتشر کرده است، آورده که جماعت اخوان المسلمین مصر چهار اشکال عمده و اساسی دارد: عدم احترام و اعتقاد به دموکراسی، زن، پیروان ادیان غیراسلام و رابطه با غرب

۵- حکومت مصر و برخی تحلیلگران سیاسی عربی و غربی، اخوان المسلمین را به سوءاستفاده از دین جهت دست‌یابی به اهداف سیاسی خود متهم می‌کنند. به همین دلیل مصر در مارس ۲۰۰۷ در خلال اصلاح قانون اساسی، ماده‌ای گنجانده که طی آن هرگونه سوءاستفاده از دین جهت اغراض سیاسی را ممنوع کرده است.

۶- اخوان المسلمین را به دست داشتن در عملیات ترور چند تن از مسئولان و شهروندان مصری در طول تاریخ فعالیتش متهم می‌کنند. از آن جمله ترور احمد ماهر پاشا نخست‌وزیر مصر در سالهای ۱۹۴۴ تا ۱۹۴۵م، محمود فهمی النقراشی نخست‌وزیر مصر طی سالهای ۱۹۴۵ تا ۱۹۴۸م و قاضی«احمد الخازندار» قاضی مصری که تعدادی از اعضای اخوان المسلمین را به زندان محکوم کرد.همچنین انفجار چند مقر و مرکز پلیس مصر در سال ۱۹۴۶م را به آنها نسبت می‌دهند.

۷- کشورهای آمریکا و روسیه جماعت اخوان المسلمین را در لیست سازمان‌های تروریستی گنجانده‌اند.