آرمان هیأت - درباره آیت‌الله ابراهیم جناتی

آيت‌اللّه محمّد ابراهيم جنّاتى، سال ١٣١١ هجرى شمسى در شاهرود ديده به جهان گشودند. در شش سالگى به اشاره پدر به فراگيرى قرآن مجيد و ادبيات فارسى پرداخته و در يازده سالگى وارد مدرسه علميه شاهرود گرديده و در مدت چهار سال موفق به اتمام مقدمات و مقدارى از سطح عالى شدند.

هنوز هيجده بهار از عمر ايشان نگذشته بود كه سطوح عاليه فقه و اصول را به ضميمه منظومه سبزوارى به پايان رسانده و به منظور گذراندن مراحل بعدى به مشهد هجرت كرده و از درس‌هاى اساتيد آن حوزه علمى بهره فراوان بردند.

پس از مدتى به قم رفته و با شركت در درس خارج فقه آيت‌اللّه بروجردى و خارج اصول امام خمينى به تحصيل ادامه دادند. سپس به نجف اشرف مهاجرت نموده و بيست و پنج سال در آن مركز علمى اقامت گزيدند، كه بيشتر آن صرف استفاده از محضر پرفيض استادان آن حوزه علميه مانند آيات عظام شاهرودى، حكيم، شيرازى، حلّى، زنجانى و خويى گرديد.

به موازات تحصيل به تدريس رسائل و شرح لمعه و نيز تأليف روى آوردند. يازده سال در جامعة النجف كتاب‌هاى سطح عالى حوزه (رسائل، مكاسب و كفايه) را جمعاً در سه دوره تدريس كردند و همچنين در سال‌هاى آخر اقامت در نجف اشرف، در مدرسه بزرگ مرحوم آخوند خراسانى، خارج اصول تدريس مى‌كردند.

در نجف كتاب‌هاى بسيارى به رشته تحرير درآوردند، از جمله تقريرات درس خارج فقه مرحوم آيت‌اللّه العظمى شاهرودى را به صورت مجموعه‌اى پنج جلدى‌، به تشنگان معارف فقهى عرضه كردند.

در سال ١٣٥٨ هجرى شمسى با مراجعت به ايران و اقامت در شهر قم‌، همچنان كار تدريس و تأليف كتب و مقالات علمى را پى گرفتند. خارج فقه و اصول بگونه متداول در حوزه و نيز فقه، اصول، علوم قرآن و علوم حديث بگونه تطبيقى، جملگى موضوعاتى بوده‌اند كه همواره به تدريس آنها در قم اشتغال داشته و دارند.

آيت اللّه جنّاتى تاكنون در بسيارى از همايش‌ها و كنگره‌ها ، در ايران و خارج از ايران‌، به ايراد سخنرانى پرداخته‌اند. انجام مصاحبه با تعداد زيادى از روزنامه‌ها و مجلات داخلى و خارجى‌، از ديگر فعاليت‌هاى علمى و فرهنگى ایشان است، كه در اين سخنرانى‌ها و مصاحبه‌ها مفصل و مشروح ، آراء و نظرات و فتاواى خويش را طرح کرده است.

به عنوان نمونه، گذشته از شهرها و دانشگاه‌هاى ايران، در دانشگاه بيرمنگام (همايش جايگاه عقل در متون مقدس)، دانشگاه استانبول (سمپوزيوم شناخت شيعه در گذشته و امروز)، دانشگاه دمشق (همايش فقه تطبيقى و شيوه‌هاى اجتهادى)، مكه و مدينه (كنگره مذاهب اسلامى و كنگره حج) و قماطيه (همايش بحث‌هاى اسلامى)، به ايراد سخنرانى و ارائه مقاله علمى پرداخته‌اند.

ايشان تاكنون مسائل مستحدثه (مسائل جديد) بسيارى را مورد پژوهش مستمر قرار داده و آنها را با توجه به شرايط زمان ، مكان ، عرف و نياز جامعه و بر اساس مبانى فقه اجتهادى و عناصر اصلى استنباط به بحث گرفته و در محافل علمى و مراكز فرهنگى و مطبوعات مطرح ساخته اند . همين امر ايشان را چه در نجف و چه در قم در زمره مجتهدان برجسته اى جاى داد كه با نظريات عميق خود راهگشاى پژوهشگران عرصه فقاهت بوده و هستند.

آراء و نظرات نوينى چون نقش زمان و مكان در اجتهاد، جواز تصدى منصب قضاوت توسط زنان، جواز تصدى مقام مرجعيت و همه وظايف سياسى اجتماعى توسط زنان، طهارت ذاتى مطلق انسان ، حليت ذبايح اهل كتاب ، جواز ميقات از ادنى الحل ، جواز مجسمه سازى به عنوان فن و هنر، معين نبودن سن خاص در بلوغ دختران (تنها نشانه بلوغ دختران عادت ماهانه است) و نيز نظرات جديد ايشان در باره مسائلى چون موسيقى ، هنر، حجاب و . . . از جمله آثار ايشان است.

ايشان در رساله توضيح المسائل خويش كه حاوى بيش از ٣٠٠٠ مسأله است، كليه احتياطات رايج در رساله‌ها را كه بيش از صد مورد است، با شيوه اجتهادى خويش و بر اساس عناصر اصلى استنباط تبديل به فتواى صريح كرده و در مورد هر مسأله نظر قطعى و مشخصى ارائه كرده است و مناسك حج ايشان نيز با بيش از ١٤٠٠ مسأله بزرگترين و كامل ترين مناسك حج چاپ شده تاكنون است.