آرمان هیأت - درباره آیت الله حسینی روحانی

فرهنگ-خیمه:سيد محمد صادق حسينى روحانى در محرم الحرام سال ۱۳۴۵ هـجری قمری، ۱۳۰۵ هـجری شمسی، در شهر قم در خاندانى ‏حسينى تبار، با پيشينه‏اى از علم و تقوا ديده به جهان گشود.

خانواده
پدرش مرحوم آيت‌‌اللَّه آقاى حاج ميرزا محمود روحانى از علماي حوزه علميه قم است كه در سال ۱۳۰۷ (هـجری قمری) در قم بدنيا آمد.

مادرش از سادات حسنى و فرزند آيت‌اللَّه آقاى حاج سيد احمد طباطبايى ‏قمى است كه ايشان نیز ساليان متمادى در صحن حضرت معصومه(س) اقامه نماز جماعت داشتند.

تحصیلات ابتدایی
سيد محمد صادق دروس پايه ادبيات عرب را در قم نزد پدر بزرگوارش فراگرفت. سپس در سن ۱۰سالگى به همراه برادر بزرگترش براى استفاده از اساتيد بزرگ و نام آور حوزه علميهِ نجف‏اشرف، از قم هجرت کرد.

هوش ‏و استعداد سيد محمد صادق به او كمك كرد تا دوره چند ساله دروس «سطح» را در مدت يك‌سال به پايان رساند و به امتحان و توصيه آيت‌اللَّه‌العظمى خويى در سن يازده سالگى وارد درس خارج فقه و اصول شد.

تحصیل خارج
آيت‌اللَّه‌زاده ميلانى نقل مى‏كند كه آيت‌اللَّه‌العظمى خويى به پدرم آيت اللَّه‏العظمى ميلانى فرمودند: افتخار مى‏كنم به حوزه‏اى كه در آن نوجوان يازده ساله‏ در كنار شاگردان بزرگسال و علماى بزرگ و همراه با آنان «مكاسب» را مى‏خواند ومطالب مكاسب را بهتر از ديگران مى‏فهمد و تحليل مى‏كند.

آيت الله روحاني به دليل علاقه و پشتكار فراوانشان هر روز در چندين درس مراجع و بزرگان حوزه علميه شركت مى‏كردند و از محضر علمايي چون آيت‌اللَّه‌العظمى آقاى حاج شيخ كاظم شيرازى، آيت‌اللَّه‌العظمى آقاى حاج شيخ محمد حسين اصفهانى معروف به‏كمپانى، آيت‌اللَّه‌العظمى آقاى حاج شيخ محمد على كاظمينى، آيت‌اللَّه العظمى آقاى حاج سيد ابوالحسن اصفهانى، آيت‌اللَّه‌العظمى آقاى حاج شيخ محمدرضا آل ياسين، آيت‌اللَّه‌العظمى آقاى حاج سيد ابوالقاسم خويى و آيت‌اللَّه العظمى آقاى سيد محمد حسين طباطبايى بروجردى استفاده مي‌بردند.

آغاز تدریس
آيت الله روحاني تدريس دوره‏هاى مختلف علوم اسلامى را در همان ايام نوجوانى‏ در صحن حرم مطهر حضرت اميرالمؤمنين على (ع) در نجف اشرف آغاز كردند. تقرير دروس حوزه توسط اين نوجوان براى طلاب بزرگسال وميانسال، براى همگان حيرت آور و قابل تقدير بود.

حضرت آيت اللَّه العظمى خويى در سال ۱۳۶۰ (هـ. ق) هنگامى كه آيت‌اللَّه‏ روحانى پانزده سال بيشتر نداشتند، طى نامه‏اى عظمت‏علمى، قدرت و استنباط قوى، هوش و ذكاوت ايشان را تأييد كردند.

ايشان به تأييد و مكتوب مهم مراجع و استادان بزرگوارشان در سن ۱۴ سالگى به درجه اجتهاد نائل آمدند.

بازگشت به قم
آيت‌‌الله روحاني در اواخر سال ۱۳۲۹ (هـ. ش) دوباره به قم بازگشتند و در اوايل سال ۱۳۳۰(هـ. ش) به تدريس دروس خارج فقه و اصول در صحن مطهر حضرت‏معصومه (س) پرداختند. بيش از نيم قرن است كه ايشان به تدريس علوم ديني و تربيت هزاران طلبه فاضل مى‏پردازند.

ايشان به محض ورود به حوزه علميه قم و احساس نياز جامعه حوزوى و اسلامى، هم‌زمان با تدريس درس خارج فقه و اصول در سنين جوانى، دست‏به تأليف دايرة المعارف فقه اسلامى ‏زنند. اين كتاب با نام فقه الصادق در بيست و شش جلد منتشر شد.

آيت اللَّه العظمى بروجردى(ره) دوبار كتاب فقه الصادق را همراه ‏خود به جلسه تدريس‏شان بردند و به عنوان سند از آن نقل قول و به آن ‏استناد كردند. آيت اللَّه العظمى خويى(ره) طى نامه‌اى مرقوم فرمودند كه من كتاب فقه الصادق را شخصا براى آيت‌اللَّه كاشف الغطا بردم و گفتم ببيند من چه‏ خدمت بزرگى به عالم اسلام و فقاهت نموده‏‌ام و چنين عالم محققى را تربيت‏ كرده‌‏ام. رييس وقت دانشگاه الازهر نيز طى‏نامه‏اى كتاب فقه الصادق را ستايش كرده است.

انتشار توضیح‌المسایل
با توجه به نگارش كتاب عظيم فقه الصادق، بعداز فوت آيت‌اللَّه‌العظمى بروجردى (ره) به پيشنهاد علما، فضلا و مدرسين ‏حوزه علميه قم، رساله عمليه ايشان منتشر شد. طبق آنچه در كتابخانه ملى ايران‏ موجود است، اولين چاپ رساله توضيح المسائل ايشان مربوط به سال ۱۳۴۰(هـ. ش) است.

دیگر تالیفات
از آيت الله سيد محمد صادق روحاني بيش از بيست و پنج عنوان كتاب به چاپ رسيده است. زبدة الاصول، دوره كامل شش جلدي علم اصول فقه است كه به صورت بحث استدلالى ارائه شده است. منهاج الفقاهه نيز در شش جلد، حاشيه‌ايى بر«مكاسب» شيخ انصارى است. المسائل المستحدثه در مورد مسائل جديد با ذكر مسايل فقهى و روايى است. تعليق بر منهاج الصالحين در دو جلد، تعليق بر عروة الوثقى در دو جلد، تعليق بر وسيلة النجاة، رساله در لباس مشكوك، رساله در قاعده لاضرر، نظام حكومت در اسلام (به‌زبان‌های فارسى و تركى و اردو) و استفتائات قوه قضائيه و مؤسسه حقوقى وكلاى بين الملل از جمله اين كتاب‌هاست.