آرمان هیأت - مهره بلاگردان و طلب باران در کرمان

مناسک-مهرداد امامی:هر دینی دربرگیرنده باورها و مناسک خاص خود است. باورها، تصورات جمعی گروه معینی است که موجب ایمان مشترک میان افراد می شود. مناسک نیز قواعد رفتاری معینی هستند که در راستای باورها، موجب تداوم و پیوستگی بیشتر ِحیات دینی نزد گروه‌ها می‌شود. توسل به شخصی خاص یا شیئی مقدس یا انواع دعاها و نذرها از جمله راه‌حل‌هایی است که در باورهای مومنان ادیان مختلف وجود دارد، باوری که با مناسک خاصی همراه است.

یکی از رایج‌ترین این مناسک در کشور ما‌، دعا برای طلب نعمتی خاص است‌: باران‌. مراسم طلب باران به دلیل قرار گرفتن جغرافیای سرزمین ایران در آب و هوایی نسبتا خشک، کاربرد زیادی دارد و در مناطق مختلف به شیوه‌های متنوعی برگزاری می‌شود. از آن جمله است برگزاری این مناسک در روستای «سرتک زر» شهرستان کهنوج از توابع استان کرمان.

ده نفر از بچه‌های روستا جمع می‌شوند و اشعاری به زبان محلی خود می‌خوانند. سپس به کپرهای مردم رفته و از صاحبان آنها مقداری آرد طلب می‌کنند. یکی از بچه‌ها مقداری آب روی هر کپر ریخته و به سمت سایر آنها می‌رود. بعد از جمع‌آوری مقدار زیادی آرد از بین کپرهای روستاییان، زنان آنها را خمیر کرده و نان می‌پزند. در بین خمیرها یک مهره قرار داده و بعد از پخت، نان‌ها را به قسمت‌هایی تقسیم می‌کنند و به افراد حاضر می‌دهند.

مهره ذکر شده، نصیب هر کس شود، او را گرفته و به داخل رودخانه (حتی اگر کمی آب هم داشته باشد) می‌برند و با استفاده از لُنگ، وی را آنقدر می‌زنند تا باران ببارد. مجری این مراسم بیشتر جوانان و میان‌سالان هستند . در میان عشایر شاهسون نیز طلب باران تقریبا به همین شکل صورت می‌گیرد. به اعتقاد اهالی، اغلب در همان روز و یا در چند روز آینده، دعای آنها درگیر شده و باران می‌بارد.

این مناسک آیینی می‌تواند اشاره به آن باور قدیمی داشته باشد که معصیت و گناه، رحمت و نعمت الهی را دور کرده و عذاب خدا و خشم طبیعت را به دنبال می‌آورد. از طرف دیگر، در باورهای دینی ما به کرات، جامعه به کشتی و اعضای آن به سرنشینان کشتی تشبیه شده‌اند که رفتار هر شخص می‌تواند بر سرنوشت نهایی همه تاثیر بگذارد و بنابراین، هرکس علاوه بر رفتار خود، نسبت به رفتار غلط دیگران نیز مسئول است و نباید ساکت بماند.

درنتیجه، گناه یکی از اعضای جامعه و سکوت دیگران در برابر آن، می‌تواند نزول بلا را نزدیک کرده و کلیت زندگی اعضای آن جامعه را به خطر بیندازد. این رسم می‌تواند به گونه‌ای نمادین، اشاره به همین باورها داشته باشد. درحقیقت اهالی سعی دارند با نسبت دادن بلا (خشکی و فقدان باران) به گناه یکی از اهالی و تنبیه آن، وظیفه اجتماعی و دین شرعی خود را انجام داده و جلوی نزول بلا را بگیرند.

منبع : رضایی ، ناصر ، ۱۳۸۶، پایان‌نامه : بررسی مردم‌شناختی روستای سرتک زر در شهرستان کهنوج