آرمان هیأت - درباره جنبش آزادی بخش فلسطین جنبش فتح

خاورمیانه- خیمه: نبش فتح (مخفف معکوس «حرکة التحریر الوطنی الفلسطینی» و به معنای جنبش ملی آزادی بخش فلسطین) از نظر سیاسی یکی از دو حزب بزرگ فلسطین و بزرگترین حزب عضو کنفدراسیون احزاب فلسطین(سازمان آزادی بخش فلسطین(Palestine Liberation Organization (PLO)) است که از منظر عقیدتی نیز در طیف چپ تقسیم می‌شود.

اساس تشکیل فتح بر ملی‌گرایی فلسطینی(ناسیونالیسم) و تا حدودی هم سوسیالیسم بوده است. این حزب که از مجموع چند گروه شبه نظامی سر بر آورده است، مهمترین شاخه نظامی آن که همچنان به فعالیت ادامه می‌دهد، «العاصفة» است.

فتح در انتخاب پارلمانی ۲۵ژانویه ۲۰۰۶ جایگاه اکثریت خود در پارلمان را به رقیب دیرینه‌اش واگذار کرد و درنتیجه تمام موقعیت‌های کابینه در اختیار حماس قرار گرفت. از آن زمان به بعد، فتح به جای جایگاه مدیریتی فلسطین در جایگاه بزرگترین اپوزیسیون و مخالف دولت قرار گرفت.

این جنبش در سال ۱۹۵۴ از سوی تعدادی از دانشجویان ملی‌گرای مشغول به تحصیل در دانشگاه‌های بیروت و قاهره تشکیل شد. یاسر عرفات دانشجوی حقوق دانشگاه قاهره، اصلی‌ترین مؤسس حزب، در همان زمان اتحادیه کل دانشجویان فلسطینی(GPUS ۱۹۵۲-۱۹۵۶) را تأسیس کرده بود.

نخستین عملیات پارتیزانی فتح، انفجار خط لوله اصلی آب اسرائیل در سوم ژنویه ۱۹۶۵ بود. این خط لوله در همان سال راه‌اندازی شده و آب اسرائیل را از رود اردن تأمین می‌کرد. این حرکت از سوی نیروهای امنیتی اسرائیل کشف و خنثی شد.

بعد از جنگ شش روزه، فتح به عنوان قدرت برتر سیاسی فلسطین شناخته شد. فتح بنیان‌گذار حرکت‌های بعث عرب برپایه ناسیونالیسم عربی بود. در ۱۹۶۷ فتح به عضویت سازمان آزادی بخش فلسطین(PLO) درآمد و دو سال بعد ۳۳کرسی از ۱۰۵ کرسی مجمع عمومی این سازمان را در اختیار گرفت. به طوری که در انتخابات همان سال یاسر عرفات به عنوان دبیرکل PLO انتخاب شد. این سال(۱۹۶۹) سالی بود که فتح دوهزار و ۴۳۲ حرکت پارتیزانی علیه اسرائیل انجام داده بود.

نبرد کرامه
در سال ۱۹۶۸ نیروهای دفاع از اسرائیل(IDF) کمپ آوارگان فلسطینی در اردن به نام الکرامه را که مقر اصلی فرماندهان نظامی فتح و چند سازمان نظامی دیگر فلسطین به نام‌های «جبهه خلق برای آزادی فلسطین» و «جبهه دموکراتیک برای آزادی فلسطین» بود، را هدف گرفته بودند. عرفات از دوستان خود در دولت اردن از ماجرا مطلع شد. به همین دلیل به طرح نقشه‌ای برای عملیات دفاع با همکاری دیگر گروه‌های فلسطینی اقدام کرده و سرپرستی عملیات را خود بر عهده گرفت.

شب ۲۱ مارس نیروهای اسرائیلیIDF با تسلیحات پیشرفته و سنگین به کرامه و با هدف دستگیری و نابودی گروه‌های شبه نظامی فلسطینی حمله کردند که با مقاومت شدید فلسطینی‌ها روبرو و غافلگیر شدند.

در این حمله ۱۰۵ نفر از نیروهای فتح و از آن طرف نیز ۲۰ نفر از سربازان اردنی که به کمک اسرائیلی‌ها آمده بودند و ۲۸ نفر از سربازان اسرائیلی کشته شدند. با این حال فتح از آن نبرد همواره با افتخار و پیروزی یاد می‌کند؛ چراکه که سبب عقب‌نشینی اسرائیل از کرامه و وارد آمدن ضربات مهلک به ارتش اسرائیل شدند.

سپتامبر سیاه
در اواخر دهه ۱۹۶۰ کشمکش‌های میان دولت اردن با فتح و دیگر گروه‌های فلسطینی بالا گرفت. به خصوص بعد از نبرد کرامه این فلسطینی‌ها بودند که بر بیش ازنیمی از کور اردن که عندتا از مواضع حساس و مهم اردن بود، تسلط یافته بودند.

حضور فتح در این بخش از خاک اردن سبب مشکلاتی با مردم و دولت این کشور شده بود. در ۲۵ سپتامبر دولت اردن حکومت نظامی اعلام کرد و وتا دو روز بعد تمام سرزمین‌های اردن را از وجود نظامیان فلسطینی زدود. به گونه‌ای که عرفات با ملک حسین پادشاه اردن توافق کرد که از خاک این کشور خارج شوند. مقصد بعدی سوریه بود و این بار مقر فرماندهی نیروهای فلسطینی و نیز خود نیروهای شبه نظامی به سوریه و نزدیک مرزهای این کشور با لبنان منتقل شد.

در دهه ۱۹۷۰ فتح به فکر گسترش نیروهای خود به خارج از سرزمین‌های فلسطینی و عربی بود. به همین دلیل آنها گروه‌هایی را در کشورهای اروپای، خاورمیانه و آفریقا فراهم کردند. همچنین با برخی کشورهای کمونیستی مانند کشورهای عضو بلوک شرق و چین برای تهیه تسلیحات وارد مذاکره شدند که عمدتا موفقیت آمیز بود.

لبنان
در ۱۵ آوریل ۱۹۷۵ فالانژیست‌ها (مسیحیان متعصب و تندرو)ی لبنان که از حضور فلسطینی‌ها و مسلمانان در لبنان دل خوشی نداشتند، یک اتوبوس حامل ۲۵ عضو شاخص فتح را در لبنان منفجر کرده و به هلاکت رساندند. از سوی دیگر نیز عرفات که از حمایت نکردن لبنان از فتح ناخشنود بود به دنبال طرحی بود تا ضربه‌ای متقابل وارد کند. همچنین حافظ اسد رئیس جمهور سوریه با قدرت گرفتن احزاب و طوایف به خصوص فالانژها از نفوذش در لبنان کاسته می‌شد که بالطبع این مسئله برای او خوشایند نبود.

عرفات که همزمان با دبیرکلی فتح، دبیرکلی سازمان آزادی بخش فلسطین(PLO) را هم بر عهده داشت، از طریق گروه‌های کوچک عضو این سازمان، «جنبش ملی کمونیستی لبنان؛ هواخواه جمال عبدالناصر» را که یک گروه کوچک بود، تجهیز کرد. «اسد» هم از طریق ارتش سوریه گروهی به نام الصاعقه را در خاک لبنان تشکیل داد و «جبهه خلق برای آزادی فسطین» به فرماندهی «احمد جبرئیل»را نیز تجهیز کرد. همگی منتظر بهانه‌ای برای آغاز درگیری‌ها بودند که انفجار اتوبوس حامل اعضای فتح جرقه این جنگ داخلی ۱۵ساله بود.

در همان سال و کمی بعد، فتح و جبهه خلق به شهر دامور مقر اصلی فالانژها و مارونی ها حمله کردند که در اثر این حملات، بیش از ۳۳۰نفر از نظامیان و غیرنظامیان مارونی و فالانژها را کشتند.

انتخابات پارلمانی
در انتخابات پارلمانی آوریل ۱۹۹۶ فتح توانست ۵۵ کرسی از ۸۸ کرسی مجلس فلسطین را به دست آورد. با توجه به اکثریت داشتن فتح، دولت و کابینه فلسطین را این جنبش در دست گرفت؛ ولی در همین دوره بود که فتح اعتراف کرد که اسرائیل را اگر تا مرزهای ۱۹۶۷ عقب بنشیند، به رسمیت خواهد شناخت. این موضع گیری فتح خشم دیگر گروه‌های فلسطینی را برانگیخت. بنابراین در انتخابات ۲۵ آوریل ۲۰۰۶ از حماس که موضعش همچنان ادامه مقاومت بود، شکست سختی خورد.

انشعابات از فتح
در سال ۱۹۷۴ صبری البنا نماینده فتح در عراق اعلام استقلال کرد و جنبشی به نام «مجلس انقلابی جنبش فتح» را تأسیس کرد.
در سال ۱۹۸۰ تعدادی از اعضا به رهبری عبدالکریم حمدی(أبوسائد) از فتح جدا شده و جنبشی به نام «جنبش اصلاحی فتح» را راه اندازی کرد.
در می ۱۹۸۳ «نیروهای آزادسازی بیروت» که شاخه لبنان فتح بودند جنبش جداگانه ای با نام «جنبش انتفاضه فتح» را تأسیس کردند.