آرمان هیأت - درباره جلال الدین همایی

دانشنامه شاعران عاشورایی , 10 شهريور 1388 ساعت 11:02

ادب - خیمه : استاد جلال‏الدّين همايى متخلّص به «سنا» يكى از نوابغ و مفاخر زبان و ادب فارسى فرزند طرب شيرازى به سال ۱۳۱۷ ه..ق. (۱۹ دى ۱۲۷۸ ش) در اصفهان به دنيا آمد. تحصيل را از كودكى نزد پدر و مادر خود آغاز كرد و بعد در مدارس «حقايق» و «قدسيه» ادامه داد. صرف و نحو و رياضيّات را در آن مدارس خواند و از سال ۱۳۲۸ تا ۱۳۴۸ ه..ق. در مدرسه‏ى علميه‏ى «نيم‏آورد»، در حجره‏اى كه به او داده بودند با جديّت به كسب علم پرداخت.

وى در آن مدت از محضر استادان بزرگى چون آيت‌اللّه‏ سيّد محمدباقر درچه‏اى، آقا شيخ على يزدى، حاج سيّد محمد كاظم كروندى اصفهانى و آقا شيخ محمد خراسانى معروف به حكيم و نيز آيه‏اللّه‏ العظمى حاج آقا رحيم ارباب اصفهانى بهره‏برد و در ادبيات، حكمت، فلسفه، فقه و هيأت تبحّر و استادى يافت و به تدريس ادبيات عرب در آن حوزه پرداخت.

استاد همايى در سال ۱۳۴۸ ه..ق. (۱۳۰۷ ه..ش.) به تهران منتقل شد و رسماً در خدمت وزارت معارف به تدريس در مدارس متوسطه پرداخت. بعد از آن در دانشگاههاى حقوق و ادبيات دانشگاه تهران تدريس را آغاز كرد و تا ۱۳۴۵ كه به درخواست خود از خدمت رسمى بازنشسته شد، در آن سمت‏دانشجويان بسيارى را از دانش خود بهره‏مند ساخت. پس از آن مرتبه استادىِ ممتاز به او داده شد و نيز چند دوره به تدريس تاريخ علوم و معارف اسلامى در دوره‏ى فوق‏ليسانس اشتغال داشت. او در سراسر زندگيش به كارى جز تدريس و تأليف و طبع كتب نپرداخت.

آثار استاد همايى بسيار است. برخى از آثار وى عبارتند از:«تاريخ ادبيات ايران» (دو جلد)، «نصيحه ‏الملوك» (تصحيح)، «مصباح الهداية» (تصحيح)، «التفهيم ابوريحان بيرونى» (تصحيح)، «دستور زبان فارسى»، «صناعات ادبى غزالى نامه»، «خيامى نامه»، «مولوى نامه» و... ديوان اشعارش تحت عنوان «ديوان سنا» به طبع رسيده است. استاد از چهار سالگى به منتخب «حديقه‏ سنايى»كه ۱۰۰۱ بيت بود علاقه‏ى شديد داشت و آن را حفظ كرد و تحت تأثير همين مطلب تخلص «سنا» اختيار كرد و نيز گاهى با كلمه‏ «همايى» تخلّص مى‏كرد. استاد علاقه خاصى به ديوان اشعارش داشت. ديوان توسط استاد و به خط خود او جمع‏آورى و تدوين شده از لحاظ ادبى ارزش بسيار دارد، چون اشعار آن را كسى سروده كه سالها صناعات ادبى و علم بلاغت تدريس مى‏كرد، و بر اكثر كتب نقد شعر حاشيه نوشته و در اين زمينه خود نيز تأليفات و عقايد بكر و تازه دارد. گذشته از جنبه‏ى ادبى و اخلاقى اشعار، ديوان استاد حاوى نكات تاريخى فراوان است به طورى كه جمع آنها آمارگونه‏اى از حوادث مهم و مختصر شرح حال رجال مشهور علمى و ادبى معاصر مملكت، شامل تاريخ و محل تولد و وفات، مناصب و مشاغل، آثار و احياناً خصوصيات بارز اخلاقى ايشان به دست مى‏دهد.

استاد طى خدمات دوره دانشگاهى دو سفر كوتاه به خارج رفته است: يكى براى تأسيس كرسى ادبيات فارسى در بيروت و ديگرى براى تأسيس كرسى ادبيات فارسى دانشگاه لاهور در پاكستان.
استاد همايى در ۲۸ تير ماه سال ۱۳۵۹ ه..ق. در اثر بيمارى برونشيت مزمن در تهران درگذشت. پيكرش‏به اصفهان منتقل شد و در تكيه لسان‏الغيب به خاك سپرده شد.

* بر گرفته از دانشنامه شاعران عاشورایی، مرضیه محمدزاده، ناشر سازمان چاپ و انتشارات، ۱۳۸۳ تهران