آرمان هیأت - آواها و نواهاي بيدارسازی در رمضان -۵

مناسک: ايرانيان براي به موقع بيدار كردن مومنين از خواب، درگذشته تمهيدات گوناگون و زيبايي انديشيده بودند كه مهمترين وظيفه و زيباترين شكل آن، بهره‌گيري از تنوع موسيقيايي بود، در هر منطقه بسته به باورهاي خاص قومي قبيله‌اي و عرفي، بيدارسازي به شكلي زيبا صورت مي‌پذيرفت كه به عنوان‌هاي زير نامبرده شده و معرفي مي‌شوند.

جاركشيدن
در مناطقي كه نوازنده ساز بادي وجود نداشت و يا خوش‌صدايي هم پيدا نمي‌شد، عده‌اي از جوانان داوطلب مي‌شدند و هر شب يكي دو ساعتي به اذان مانده، به کوچه و محله‌ها آمده در يك ظرف از جنس روي يا حلب، دو تكه سنگ كوچك انداخته و با تكان دادن، آن را به صدا درمي‌آوردند و هر چند لحظه يك بار، به صورت فرياد جمعي كه نوعي جار موسيقايي بود، مومنين را بيدار مي‌ساختند، به ذكر نوعي از اين جارها كه در گلستان، سيستان و خراسان اجرا مي‌شد بسنده مي‌كنم:

سحره، سحر مسلمين بيدار
سحره، سحر شفاي بيمار
سحره،سحر دشمنان ناچار
مومنين – بيدار شويد – براي سحر – سحره سحر

اين نوع از بيدارسازي ديگر حتي نمونه‌اي اجرايي نيز از آن بازنمانده كه بشود ارايه داد و يا روي آن مطالعه كرد، كه جاي بسي تاسف است.

* برگرفته از کتاب «موسیقی رمضان در ایران» به کوشش هوشنگ جاوید،‌ انتشارات سوره مهر،‌۱۳۸۳