آرمان هیأت - آوازهای نيمه ماه رمضان

مناسک: اعتقاد اين بود كه در شب نيمه ماه مبارك رمضان، امام حسن(ع) و امام حسين (ع) به در خانه جد بزرگوارشان رفته و سوره نود و يكم قرآن را با صدا و آهنگي خوش قرائت فرموده و بعد از خواندن سوره، جد و پدر گرامي‌شان و تمامي مسلمانان را دعا فرمودند.

آنگاه پيامبر(ص) و اميرالمومنين علي (ع) براي خوشحالي و تشويق ايشان، هدايايي به صورت خوراكي به آنها مي‌دادند، اين آئين به عنوان نشانه‌اي از هم‌سويي با رفتار حسنين انجام مي‌شد، در برخي مناطق، اين آئين فقط به خاطر شكستن كمرماه و فرا رسيدن روز ولادت امام حسن(ع) و به شاديانه اين وقت عزيز صورت مي‌پذيرفت.

عده‌اي از نوجوانان هفت تا چهارده ساله، به همراه دو نفر بزرگتر كه اغلب از معتمدين محل بودند، پس از مراسم افطار در محلي گرد آمده، يكي از آنها فانوس‌كشي مي‌كرد و راهنمايي را به عهده داشت و آن ديگري كيسه‌گرداني را انجام مي‌داد.

نوجوانان براساس اعتقاد مردمي و به خاطره يمن اين شب و هديه گرفتن از مردم،در كوچه و محله به راه افتاده و آوازهاي شاد‌جمعي، با مضمون طلب انفاق و بخشايش از سوي مومنين، مي‌خواندند و هر كس در حد توان خود آنان را ياري مي‌داد.

حال چه با پول، چه با خشكبار و خواربار و يا كالايي ديگر. پس از دريافت هديه، گروه او را دعا مي‌گفتند و به سوي خانه بعدي به راه مي‌افتادند، در برخي نقاط كه به صورت كوچرو و چادرنشين مي‌زيستند يك نفر سوار بر چارپايي يا پياده در ايل خود به راه مي‌افتاد و آوازها را مي‌خواند، عده‌اي هم به دنبال او راه افتاده هم‌سرائي ميك‌ردند، پس از انجام مراسم، اجناس و پول‌هاي جمع‌شده را به معتمدين سپرده تا آن را بين يتيمان، مستمندان و زنان بي‌سرپرست تقسيم كنند، اجناس و اموالي كه به وسيله هنرمندان جوان بي‌ادعا، از راه حلال بدست مي‌آمد و شادي را در دل‌ها پديد مي‌آورد، از يك سو مومنين شاد مي‌شدند كه با اين پيام‌هاي ذكر و دعا نيمه‌اي از ماه ميهماني خدا را موفق پشت سر گذاشته‌اند.

ضمن آنكه انفاق نيز كرده از سوي ديگر مومنيني كه دست و سفره تهي داشتند، با جيفه اندكي كه به دستشان مي‌رسيد، شادمان مي‌شدند و اين حاصل هنر جمعي جوانان مومن ايراني بود، كه امروزه فقط رنگهايي از آن را فقط در پاره‌اي از روستاهاي كشورمان شاهد هستيم، اين آوازها به صورت هوموفونيك يا هتروفونيك – مونوفونيك، اغلب در نوارهاي برانگيزاننده‌اي نزديك به «ماهور»، خوانده مي‌شد.

برايم جالب توجه بود اينكه در استان يزد و توابع آن، اين مراسم در شب بيست و هفتم ماه رمضان اجرا مي‌شد و معتقد بودند كه در اين روز ابن‌ملجم به سزاي خود رسيده است. پس به همين سبب به شكرانه شادي شيعيان بايد اين رسم برگزار شود، به نمونه‌اي از آوازها در منطقه كوير ايران اشاره مي‌كنم.

نوش‌آباد كوير:
آر خالق خطايي (ختايي) جمع: هوربابا، هوربابا
بپوش بپوش نچايي جمع: هوربابا، هوربابا
آقاي ما شمايي جمع: هوربابا، هوربابا

از خونه در نيايي جمع: هوربابا، هوربابا
مردم شمار مي‌بينن جمع: هوربابا، هوربابا
از حسرتت مي‌ميرن جمع: هوربابا، هوربابا
ده تومني‌هاي درازيه جمع: هوربابا، هوربابا
تو بشقاباي نطنريه جمع: هوربابا، هوربابا
يكي شادرآرو خرده كن جمع: هوربابا، هوربابا
نذر بچه‌هاي در خونه كن جمع: هوربابا، هوربابا

يزد:
جمع: دوست الله، دوست يا الله (تكرار چند باره و ضربي شش هشتم)
جمع: يا اَردِه به تاسُم كو، يا بكشو خلاصم كو
دوست الله، دوست يا الله
اين خونه شربت قنده
امام حسين (ع) درشو نبنده

نيز قابل ذكر است كه اگر خانه‌اي به آنها چيزي نمي‌داد و يا صاحبخانه با تمهيداتي مثل آب پاشيدن بر روي جمع از بالاي بام سعي در دور نمودن آنها مي‌كرد، بچه‌ها نفرين‌نامه آهنگيني نثار طرف كرده و به سوي خانه بعدي به راه ميافتادند.