جهان-دشتگلی: القاعده یک تشکیلات تروریستی ایدئولوژیک است که در سال ۱۹۸۸ توسط اسامه بن لادن با هدف مبارزه با شوروی شکل گرفت و هم‌اکنون حوزه نفوذ و ترور خود را در سراسر جهان گسترش داده است.
القاعده (به عربی: القاعدة و یا تنظیم القاعدة (تشکیلات القاعده) به انگلیسی:Al-Qaeda)، نام تشکیلات بین‌المللی تروریستی بنیادگرایان اسلامی است که متشکل از شبکه‌های تروریستی مختلف است.
همگی این شبکه‌های تروریستی که زیر مجموعه القاعده هستند، مدعی هستند که در راستای کاهش تأثیرات و دخالت غیرمسلمانان بر دنیای اسلام و گسترش اسلام در جهان مبارزه می‌کنند.
گفته می‌شود، اکثریت اعضا شبکه القاعده پیرو مسلک سلفی (وهابیت) بوده و ضدیت آنها با شیعیان از همین مساله ریشه می‌گیرد.
تشکیلات القاعده در سال ۱۹۸۸ توسط اسامه بن لادن جهت مبارزه (یا به لفظ اسلامی: غزو) با اتحاد جماهیر شوروی در افغانستان تأسیس شد. با این حال توانست نفود خود را در بسیاری از کشورهای اسلامی گسترش دهد و هم‌اکنون عملیات‌های انتحاری و تروریستی زیادی را در
عراق، پاکستان، افغانستان، امریکا و حتی کشورهای اروپایی سازمان‌دهی می‌کند.
نفوذ القاعده در منطقه به‌گونه‌ای است که در عراق نیز، این تشکیلات توسط ابومصعب الزرقاوی شکل گرفت و پس از کشته شدن وی در سال ۲۰۰۶، به نقل از برخی منابع، رهبری این سازمان در اختیار ابوحمزه المهاجر قرار گرفت.
از سال ۱۹۹۵ نام این سازمان که رهبریت آن بر عهده اسامه بن لادن است؛ در فهرست سازمان‌های تروریستی قرار گرفته است.
گفته می‌شود این تشکیلات از حمایت و پشتیبانی دولت‌های اسلامی به ویژه پاکستان و همچنین ایالات متحده آمریکا برخوردار است. با این حال هنوز هیچ منبع موثقی نتوانسته است تأیید کند که درآمد این تشکیلات از کجا تأمین می‌شود. برخی منابع نیز از تأمین بخشی از هزینه‌های مالی این سازمان به وسیله کاشت کوکنار و قاچاق هروئین در افغانستان خبر داده‌اند.
در سال ۲۰۰۰ ایمن ظواهری سازمان جهاد اسلامی مصر را با سازمان القاعده ادغام نمود و به شخص دوم این تشکیلات تبدیل شد.
وجه نامگذاری سازمان القاعده برگرفته از توصیف این سازمان در یکی از متن‌های آن است که تشکیلات القاعده را «قاعدة الجهاد» (اساس و بنیان نبرد اسلامی) توصیف می‌کند. این در حالی است که خود اعضا این سازمان، آن را «جبهه بین‌المللی جهاد علیه یهودیان و صلیبیان» می‌نامند.
