آرمان هیأت - حج ۸۸، از آنفلوآنزا تا سیاست

مناسک-خیمه: هنوز اولین هواپیمای ایرانی از فرودگاه مهرآباد برنخواسته بود که نخستین زمزمه‌های سیاسی درباره مراسم حج امسال شدت و قوت گرفت.

روزنامه‌های عربی سخنان مقام معظم رهبری و ریاست جمهوری درباره مراسم حج و برخورد سعودی‌ها را منتشر کرده‌بودند و مقامات سعودی نیز موضع‌گیری کرده بودند. این در حالی است که پیش از این مسئله آنفلوآنزای نوع آ و شیوه برخورد با آن بر حج امسال سایه انداخته بود.

رابطه ایران و عربستان در سال‌های اخیر دستخوش ناملایمات و فراز و فرودهای بسیاری بوده است. از رقابت‌های دیپلماتیک برسر رویدادهای منطقه تا اختلافات مذهبی و محدودیت‌های سخت‌گیرانه پلیس عربستان در قبال زایران ایرانی و شیعه، طیف گسترده‌ای از این اختلافات را رقم زده‌است.

ادعای عجیب و تمام‌نشدنی امارات بر سر جزایر سه‌گانه و تاکید بر خلیج عربی و حمایت عربستان از چنی مواضعی از یک‌سو و تداوم برخورد با زایران شیعه در مدینه و مکه، بازرسی بدنی گاه و بیگاه برخی زایران ایرانی،‌ و حتی در یک مورد یک زایر زن، به نحوی توهین‌آمیز و دور از عرف جهانی، روابط طرفین را به سوی بی‌ثباتی و گلایه پیش برده است.

هشدار به عربستان
چهارم آبان‌ماه امسال مقام معظم رهبری در دیدار با کارگزاران حج با اشاره به مسئله مهم وحدت و تلاش برای حفظ آن در میان مسلمانان از حج به عنوان فرصتی یادکردند که ایرانیان می‌توانند از آن برای انتقال سخن و پیام خود به بدنه امت اسلامی استفاده کنند.

ایشان حضور بیگانگان در سرزمین‌های اسلامی را مهمترین عامل از میان رفتن وحدت و تداوم اختلاف و ناامنی در سرزمین‌های اسلامی دانستند و تاکید کردند: « حج بايد مظهر بروز اراده و عزم راسخ امت اسلامى عليه اين كارهائى باشد كه به وحدت امت آسيب مي‌زند، يا به پيشرفت امت آسيب مي‌زند، يا به پرچم برافراشته اسلام در ميان امت كه امروز بحمداللَّه جمهورى اسلامى اين پرچم را در دستان قوى خود دارد، مي‌خواهد ضربه‌اى وارد كند. بايد در مقابل اينها حساس بود.»

رهبری با اشاره به تعرض‌های گاه و بیگاه به زایران ایرانی و شیعی از سوی افرادی که هویت نامشخصی دارند افزود: «دولت سعودى وظيفه دارد؛ نگذارد كه زائر خانه‌ خدا، حاج بيت‌اللَّه‌الحرام، زائر مرقد مقدس پيامبر و ائمه (ع) مورد تعرض قرار بگيرد؛ يك نفر بيايد حركتى يا عليه زائر يا عليه روحانىِ شيعى يا عليه چه و چه انجام بدهد و آن مأمور سعودى هم بايستد تماشا كند يا احياناً به نفع او وارد ماجرا بشود.»

روز بعد نیز ریاست جمهوری تاکید کرد که اگر عزت و منزلت ایرانیان رعایت نشود ایران تصمیمات مقتضی را اتخاذ خواهد کرد. محمود احمدی‌نژاد در نشست شورای عالی حج، با تأکید بر اینکه حج فرصت بسیار استثنایی برای ترویج و دفاع از اسلام ناب است، اظهار داشت: حضور پرشور و شعور مسلمانان به ویژه ایرانیان در حج توطئه‌های دشمنان را خنثی و قلوب مسلمانان را به هم نزدیک می‌کند. وی تاکید کرد که باید به نحو احسن از همه ظرفیت‌های مراسم برائت از مشرکین به عنوان یک فرصت ویژه استفاده کرد.

برائت از مشرکان؛ یک خاطره مشترک و تلخ
برگزاری مراسم برائت از مشرکان از سال ۱۳۵۸ در جریان حج انجام می‌شد و با برخورد سطحی و موردی دولت سعودی نیز همراه بود، اما حج سال ۱۳۶۶ با حوادث ناگوارتری همراه بود. در نهم مردادماه ۱۳۶۶ راهپیمایی آرام و همراه با شعارهای ضدآمریکایی و عراقی حجاج غالبا ایرانی با برخورد شدید پلیس عربستان و افراطیون وهابی روبرو شد.

بنابر عددهای اعلام شده دست‌کم ۲۷۵ زایر ایرانی در این حادثه جان باختند و اعزام حجاح ایرانی به حج برای مدتی متوقف و روابط ایران و عربستان تیره شد. مراسم برائت از مشرکين نیز پس از توقف در سال‌هاي ۱۳۶۷تا ۱۳۶۹ و عليرغم تضييقات و تحريم‌ها، از ۱۳۷۰ هجري شمسي مجدداً، در مکه انجام شد؛

در ۱۳۷۰در روز ششم ذيحجه ۱۴۱۱، در مقابل بعثه مقام معظم رهبري؛ در سال ۱۳۷۱برابر با‌، ششم ذيحجه ۱۴۱۲ در اطراف بعثه رهبر معظم انقلاب و از سال ۱۳۷۲به بعد، به رغم توافق سال ۱۳۷۰ با دولت سعودي براي برگزاري مراسم برائت، به علت تضييقات و اجتناب از خونريزي، در مني و عرفات همه ساله در زير چادرها برگزار گرديده ولی هنوز از حساسیت دولت سعودی از آن کاسته نشده است.

به نظر می‌رسد به همین دلیل سخنان رهبری در مورد وحدت مسلمین و سخنان احمدی‌نژاد در مورد عزت ایرانیان سبب نگرانی مقامات سعودی و مفتی اعظم عربستان شده باشد.

حج سیاسی یا غیر سیاسی؟
روزنامه الوطن، پاسخ وزیر حج عربستان به مقامات ایران را تیتر اول شماره روز چهارشنبه گذشته خود کرده بود. وزیر حج عربستان سعودی در واکنش به اظهارات اخیر مقامات ارشد جمهوری اسلامی ایرانخواستار این شده بود که حج سیاسی نشود.

فؤاد عبدالسلام الفارسی، وزیر حج عربستان گفته بود ایران نباید از مراسم حج برای اغراض سیاسی و اهداف خود استفاده کند.

او وعده داده بود که مقامات کشورش تمام تلاش خود را برای فراهم آوردن تسهیلات لازم برای همه حجاجی که از بیش از ۸۵ کشور به عربستان سفر می‌کنند، به کار می‌گیرند. شاید اشاره به او انتقاد مقام معظم رهبری از بی‌عملی پلیس سعودی نسبت به چالش‌هایی است که شیعیان در عربستان با وهابیون و پلیس عربستان دارند.

مفتی عربستان سعودی نیز در ادعایی دیگر برائت از مشرکان را «بدعت» خوانده است. البته ادعاهای او و وزیر حج عربستان بدون پاسخ نماند. مدير ارتباطات و اطلاع‌رساني بعثه‌ي مقام معظم رهبري ادعا درباره برنامه خاص و جدیدی از سوی ایرنا را كذب محض خواند و اعلام كرد اين مطلب يک «پيش‌گويي فتنه‌انگيزانه و جريان‌يافته» از سوي دشمنان اسلام است.

غلامحسين اسلامي‌فرد گفته است که بعثه مقام معظم رهبري امسال برنامه‌ جديدي به‌جز برنامه‌هاي سال گذشته نخواهد داشت و مشي و روش همه‌ زائران ايراني در حج براساس توصيه و رهنمود رهبر معظم انقلاب، تقويت وحدت و هم‌دلي ميان مسلمانان است.

اشاره اصلی اسلامی‌فرد به ادعای روزنامه القدس بودکه نوشته بود زائران ايراني قصد دارند، در حج امسال عليه آمريکا و اسراييل تظاهرات کنند.

...و اما آنفلوآنزا
مسایل سیاسی حج تمام نشده، مسئله مهم آنفلوآنزا نیز به آن افزوده شده است. خبر همه‌گیری جهانی آنفلوآنزا از ماه‌های پیش محافل مذهبی مسلمانان را دغدغه‌دار کرده است. این دغدغه‌ها به مسئله سلامتی خیلی عظیم حجاجی که در دوره انجام اعمال حج واجب در عربستان به سر می‌بردند،‌ اینقدر جدی شد که حتی گاه زمزمه تعطیلی مراسم حج از گوشه و کنار شنیده شود.

اما به هر حال و با اقدام‌های پیگیرانه در عربستان و کشورهای دیگر اسلامی، مسلمانان به استقبال حج امسال بروند. در ایران از یک‌سو آموزش حجاج و از سوی دیگر اقدامات پیشگیرانه مثل اجباری شدن واکسن آنفلوآنزای فصلی برای حجاج در دستور کار قرار گرفت. از سوی دیگر عربستان نیز علاوه بر آمادگی بهداشتی مقررات ورودی سخت‌گیرانه‌ای را اتخاذ کرده است.

به حجاج ایرانی گفته شده در صورتی که مبتلا به سرماخوردگی خفیف هم باشند این احتمال وجود دارد که از سوی دولت عربستان بازگردانده شوند. به نظر می‌رسید سایه آنفلوآنزا بر سر حج امسال آنقدر پررنگ باشد که اظهارات مقام‌های سیاسی کمی تلطیف شود اما عکس‌العمل تند عربستان نسبت به تاکید بر وحدت علیه حضور نظامیان غربی در کشورهای اسلامی، و همچنین جدی شدن دوباره برائت از مشرکان برای وهابیون و دولت عربستان همچنان اختلافات سیاسی را پررنگ‌تر از آنفلوآنزا نگاه داشته باشد.