سازمان کنفرانس اسلامی

سازمان كنفرانس اسلامي با ۵۷ كشور عضو در چهار قاره جهان، دومین سازمان دولتی بین‌المللی پس از سازمان ملل متحد شمار مي‌رود.

۵۷ عضو سازمان كنفرانس اسلامي (OIC)‌ در ۴ قاره جهان پراكنده‌اند. به جز آلباني كه كشوري اروپايي محسوب می‌شود و نیز تركيه كه خود را كشوري اروپايي به حساب مي‌آورد و سورينام كه عضو آمريكايي سازمان است، ديگر اعضاي سازمان از قاره آسيا يا آفريقا هستند. همچنين، اعضاء براساس نوعي تقسيم‌بندي رسمي، به سه گروه عرب، آفريقايي و آسيايي تعلق دارند. گروه عرب و به ويژه كشورهاي عرب عضو شوراي همكاري خليج فارس، كانون اصلي قدرت در سازمان به شمار مي‌آيند.

سازمان كنفرانس اسلامي از زمان نخستين اجلاس سران در سال ۱۹۶۹ (رباط - مغرب) تاكنون ۱۰ اجلاس در سطح سران و ۳۴ اجلاس عادي در سطح وزيران خارجه برگزار كرده است. اجلاس وزيران خارجه، هر سال و اجلاس سران، هر سه سال يك بار، برگزار مي‌شود. ميزباني هر كشور بايد از سوي اجلاس رسمي مورد تأييد قرار گيرد.

كشور ميزبان براي يك دوره زماني كه تا برگزاري اجلاس بعدي به طول خواهد انجاميد، رياست سازمان را برعهده خواهد داشت. در اجلاس وزيران خارجه و سران، موارد موجود در دستور كار سازمان كه شامل امور سياسي، اقتصادي، فرهنگي، اداري و مالي است، مورد بررسي قرار مي‌گيرد و تصميمات سازمان درباره آنها طي قطعنامه‌هايي منتشر مي‌گردد. تعداد كل قطعنامه‌هاي اجلاس‌هاي عادي، بيش از ۱۰۰ مورد است.

همچنين در پايان اجلاس سران يا وزيران خارجه، بيانيه‌اي مشتمل بر نكات اصلي طرح شده در اجلاس و خلاصه تصميمات انتشار مي‌يابد. اجلاس سران عاليترين مرجع تصميم‌گيري در سازمان است اما اجلاس وزيران خارجه، عملا مركز عمده تصميم‌گيري به شمار مي‌آيد.

اهداف سازمان

اهداف سازمان كنفرانس اسلامي هفت مورد است كه به ترتيب زير در منشور آن مشخص شده است:
۱ - ارتقاء همبستگي اسلامي ميان كشورهاي عضو.
۲ - حمايت از همكاري ميان كشورهاي عضو در زمينه‌هاي اقتصادي، اجتماعي، فرهنگي، علمي و ديگر موارد اساسي و مشورت ميان كشورهاي عضو در سازمان هاي بين‌المللي.
۳ - تلاش در جهت محو تبعيض نژادي و خاتمه بخشيدن به استعمار در تمام اشكال آن.
۴ - اتخاذ تدابير لازم براي پشتيباني از صلح و امنيت بين‌المللي مبتني بر عدالت.
۵ - هماهنگ كردن تلاش‌ها به منظور حفاظت از اماكن مقدس و آزادسازي آنها و پشتيباني از مبارزه ملت فلسطين و كمك به اين ملت درجهت بازپس گرفتن حقوق [خود] و آزادنمودن سرزمينش.
۶ - پشتيباني از مبارزه تمام ملل اسلامي در راه حفاظت از كرامت، استقلال و حقوق ملي‌شان.
۷ - ايجاد جوي به منظور ارتقاء همكاري و تفاهم ميان كشورهاي اسلامي و ديگر كشورها.
آئين نامه‌اي نيز درمورد شيوه جريان امور و تصميم‌گيري در جلسات رسمي سازمان تهيه شده است كه تصميم‌گيري در سازمان بر پايه آن صورت مي‌گيرد. همچنين تصميم‌گيري در سازمان، براساس رأی‌گیری اكثريت است اما در عمل، تصميمات سازمان طي جلسات رسمي، با اجماع اتخاذ می‌شود.

ريشه‌هاي فكري سازمان كنفرانس اسلامي

گستره عضويت سازمان كنفرانس اسلامي عموما شامل كشورهايي است كه از يك رشته وجوه مشترك يا نزديك هاي تاريخي، جغرافيايي، فرهنگي و... برخوردارند. محور رسمي تجمع آنها، نقطه اشتراكي است كه در اعتقادات ديني دارند. تاريخ اسلامي نيز منع الهام انديشمندان مسلمان و مايه حركت در ميان نيروهاي سياسي جوامع اسلامي است. درواقع، بر مبناي مقايسه‌اي ساده ميان اوضاع وخيم مسلمانان در عصر حاضر و اقتدار و عظمت آنان در طول نزديك به ۱۳ قرن، نظري واحد در جوامع اسلامي پديد آمده است كه علت ضعف كنوني كشورهاي اسلامي را در تفرقه و پراكندگي آنها مي‌داند و راه اساسي رهايي از نابساماني‌هاي فعلي را در تمسك به «اتحاد اسلامي» و رشد فرايند «همبستگي اسلامي» مي‌بيند. اعتقاد به «اتحاد» كه از زمان ظهور اسلام در جزيرةالعرب به عنوان يك انديشه بر جوامع اسلامي حاكم بود، از ارزش‌هاي سياسي ريشه مي‌گيرد كه پايه‌اي ديني دارد. در واقع، قرآن كريم، يگانه راهنماي جاودانه مسلمانان، شامل اشارات و تصريحاتي است كه ارزش‌هاي سياسي خاص را در اين زمينه منعكس مي‌سازد.

تاريخچه تشكيل سازمان كنفرانس اسلامي

با شروع جنگ جهاني دوم، دوره پي‌گيري افكار پان اسلاميست كه در آنها احياي خلاقيت اسلامي نيز مورد توجه بود، به پايان رسيد و جهان اسلام، وارد دوره جديدي از حيات سياسي خود شد. واقعيات اين دوره، اثرات عميقي بر افكار سياسي مسلمانان برجاي گذاشت. اهم اين واقعيت‌ها عبارت بودند از:
- شكست مسلمانان در جنگ ۱۹۴۸ در فلسطين و تأسيس دولت صهيونيستي؛
- تأسيس كشور اسلامي پاكستان در بخش‌هاي مسلمان نشين هند؛
- آغاز عصر استعمارزدايي و استقلال تدريجي كشورهاي اسلامي در منطقه؛
- ظهور ناسيوناليسم به عنوان يك نيروي مهم سياسي؛

بر اين اساس، نيروهاي اسلام‌گرا در جهان اسلام خواهان تشكيل جبهه‌اي متحد از كشورهاي اسلامي، در نظام موجود بين‌المللي بودند. حضور اين نيرو، با تشكيل سازمان كنفرانس اسلامي، به نتيجه مشخص و ملموسي انجاميد اما تلاش‌هاي معاصر جهت تحقق اين هدف، به دهه ۱۹۵۰ بازمي‌گردد. تشكيل «كنفرانس عمومي اسلامي» كه با كوشش مصر، عربستان و پاكستان در ۱۹۵۲ صورت پذيرفت، يكي از اولين اقدامات كشورهاي اسلامي در اين رابطه بود.

شكست ۱۹۶۷ ميلادي اعراب از اسرائيل و نيز هم زمان با آن، آتش سوزي در مسجدالاقصي (در ۲۱ اوت ۱۹۶۹)، زمينه را براي عملي ساختن طرح برپايي كنفرانس سران اسلامي فراهم ساخت و موجي از خشم و بدبيني نسبت به يهوديان در جهان اسلام پديد آورد.

با برپايي اين كنفرانس در رباط (مغرب) بود كه اين حركت صورت عملي به خود گرفت. در پايان اين كنفرانس، اعلاميه‌اي منتشر شد كه در آن آمده بود كه «دولت‌ها و ملت‌هاي آنها مصمم‌اند هرگونه راه حلي درمورد مسئله فلسطين را كه متضمن بازگشت قدس به وضع پيش از ژوئن ۱۹۶۷ نباشد، رد كنند» و نيز اجلاس‌هاي بعدي را تنظيم كردند كه در اجلاس سوم وزيران خارجه كه (مارس ۱۹۷۲) در جده برگزار شد، منشور سازمان مورد تصويب قرار گرفت و به اين ترتيب سازمان كنفرانس اسلامي، رسما موجوديت يافت.

آرمان هیأت