در سی‌امين نشست عاشوراپژوهی چهل منزل تا اربعين؛
جايگاه اشك و گريه در عزاداری امام حسين تشريح شد
13 آذر 1389 ساعت 9:40
سي‌امين نشست از دور دوم سلسله نشست‌هاي عاشوراپژوهي چهل منزل تا اربعين با موضوع «جايگاه اشك و گريه در عزاداري سيدالشهدا(ع) برگزار شد.
فرهنگ - مهدی جعفری: سی‌امين نشست از دور دوم سلسله نشست‌های عاشوراپژوهی چهل منزل تا اربعين با موضوع «جايگاه اشك و گريه در عزاداری سيدالشهدا(ع) با سخنرانی حجت‌الاسلام والمسلمين حامد منتظری‌مقدم پژوهشگر و عضو هيئت مديره انجمن تاريخ پژوهان حوزه علميه قم برگزار شد.
حجت‌الاسلام و المسلمین منتظری‌مقدم در این نشست كه به همت مركز مطالعات راهبردی خیمه در مركزانجمن‌های علمی حوزه برگزار شد، در سخنانی با بیان اینكه عزاداری امام حسین(ع) با شبهه افكنی‌ها و تهدید‌های جدی مواجه شده است، اظهار داشت: یكی از این شبهات این است كه چرا باید بعد از قرن‌ها از وقوع حادثه كربلا، جامه عزا بپوشیم، اشك بریزیم و عزاداری كنیم.
وی با بیان اینكه در مقابل این شبهه‌ها و پرسش‌ها ما باید فلسفه عزاداری را منطقی و عالمانه تبیین كنیم، تصریح كرد: عزاداری اباعبدالله الحسین(ع) همواره با گریه و اشك همراه بوده است و در روایات معصومین(ع) هم پاداش عظیمی برای این گریه ذكر شده است.
عضو هیئت مدیره انجمن تاریخ پژوهان حوزه علمیه قم در ادامه این نشست به تشریح چیستی عزاداری به معنای عام آن پرداخت و ابراز داشت: كلمه عزا به معنی صبر و شكیبایی كردن بر هر چیزی است كه انسان از دست می‌دهد؛ اما اصطلاح عزاداری در واقع مراسمی است كه برای آرامش بخشیدن و تسلی فرد و یا افراد داغدیده برگزار می‌شود. عزاداری‌ها معمولا به شكل جمعی و در چند مرحله زمانی برگزار می‌شود و تاثیر خیلی جدی در آرام كردن فرد داغدیده و عزادار دارد.
منتظری‌مقدم افزود: در كنار این مراسم عزاداری كه در گذر زمان و به صورت چندمرحله‌ای انجام می‌شود، توسط عنصر فراموشی و گذشت زمان كم‌كم فرد عزادار و داغدار از هیجانات ناشی از آن مصیبت رهایی پیدا می‌كند و بعد از اینكه این نتیجه حاصل شد معمولا عزاداری هم متوقف می‌شود و اگر بعد از آن چیزی اتفاق بیفتد مراسم یادبود است كه معمولا برای بزرگان برگزار می‌شود و این یادبود نیز باعث زنده شدن نام، یاد و آثار شخصی كه از دنیا رفته می‌شود و اثر فرهنگی فراوانی دارد.
وی با بیان اینكه مراسمی كه هر ساله برای امام حسین(ع) برگزار می‌شود هرگز از صنف مراسم یادبود نیست، تاكید كرد: مراسم یادبود، مراسم خشك و بی‌هیجانی است كه به هیچ وجه سوگواری امام حسین(ع) از این سنخ عزاداری نیست؛ زیرا كسانی كه در سوگواری امام حسین(ع) شركت می‌كنند خود را در این مراسم مصیبت‌زده و دغدار سیدالشهدا(ع) می‌بینند لذا شیون و گریه سر می‌دهند و گاهی حتی بی‌تاب می‌شوند.
این پژوهشگر حوزه تاریخ اسلام ادامه داد: این عزاداران با شركت در مراسم سوگواری امام حسین(ع)، نسبت به حادثه عاشورا تسلی پیدا می‌كنند و در ضمن این تسلی كه برای افراد دغدار و عزادار حسینی حاصل می‌شود؛ نهضت اباعبدالله(ع) نیز زنده و تازه می‌ماند.
وی تاکید کرد: پیام‌ها و آمیزه‌هایی كه در نهضت سیدالشهدا بوده است با همین مراسم عزاداری به واسطه حالت هیجانی و عاطفی شدیدی كه در این مراسم ایجاد می‌شود به عمق جان عزاداران منتقل می‌شود كه البته این مهم مبتنی بر دعوتی است كه معصومان(ع) از شیعیان و عموم مسلمانان مبنی بر انتقال سوگواری امام حسین كرده‌اند.
حجت‌الاسلام منتظری‌مقدم در ادامه این نشست به تبیین چیستی گریه و ماهیت گریه در رابطه با سیدالشهدا پرداخت و گفت: صرف نظر از اینكه گریه برای چه كسی است باید توجه داشت گریستن مانند خندیدن یك رفتار هیجانی مخصوص به انسان و از نشانه‌های تعادل روحی است و انسان‌هایی كه با گریه و خنده ناراحتی و شادی خود را بروز می‌دهند از سلامت روحی و روانی و نشاط و تحرك در زندگی برخوردار هستند.
وی با بیان اینكه گریه یك ظاهر دارد و یك باطن اظهارداشت: ظاهر گریه امری فیزیولوژیك است كه با تاثیرات روانی در مغز و اعصاب در نهایت به جاری شدن اشك می‌انجامد؛ اما باطن گریه بر می‌گردد به سنخ تاثیرات درونی و روانی كه برای شخص ایجاد می‌شود.
عضو هیئت مدیره انجمن تاریخ پژوهان حوزه علمیه قم، علاقه طبیعی انسان به خود و متعلقات خود را دسته اول عواملی نام برد كه باعث گریه می‌شود و اضافه كرد: گریه در زمان دردمندی در جسم انسان، گریه در غم و اندوه برای انسان و گریه در فقدان عزیزان جز این دسته از عوامل بروز گریه هستند.
وی با بیان اینكه گریه در فقدان و فراق عزیزان رفتاری كاملا طبیعی و از نشان‌های تعادل روحی است و باعث تخلیه روانی و هیجانی می‌شود، تصریح كرد: رسول اكرم(ع) نیز در داغ عزیزان خود می‌گریستند مثلا در فقدان از دست دادن نوزاد خود می‌گریستند و اشك بر محاسن مبارك ایشان جاری شد برخی كه خواستند جلوی ایشان را بگیرد حضرت فرمودند «چشم می‌گرید قلب اندوهناك می‌شود اما ما سخنی نمی‌گوییم كه ناسپاسی باشد و پروردگار را به خشم بیاورد».
حجت‌الاسلام منتظری‌مقدم افزود: همچنین رسول‌الله(ص) برای عموی‌شان حضرت حمزه نیز گریستند و دیگران را تشویق به گریه كردند و فرمودند عمویم حمزه گریه‌كن ندارد و دعوت كردند زنان یثرب آمدند و برای حضرت حمزه عزاداری كردند.
وی افزود: این اتفاقات كه در حیات حضرت رسول اكرم(ص) رخ داد باعث شد گریه برای عزیزان درگذشته به عنوان یك رسم تایید شده شرعی در فرهنگ اسلامی جا بگیرد و اساسا این شبهه‌ای كه وهابیت القا می‌كند كه گریه جایگاه شرعی ندارد شبهه بی‌اساسی است.
این پژوهشگر حوزه تاریخ اسلام، نوع دوستی و مهرورزی نسبت به دیگران را نوع دوم عوامل بروز گریه ذكر كرد و یادآور شد: با توجه به اینكه انسان به طور طبیعی موجودی مهروز و نوع دوست است اگر بداند برای نوع خود و نوع انسانی حوادث ناگوار مثل سیل و زلزله اتفاق افتاده است به شدت متاثر می‌شود كه اینجا شاید این قدر به هیجان بیاید كه گریه كند و بر اثر این هیجان كه گاهی با گریه همراه است تحریك می‌شود و به كمك انسان‌های مصیبت زده می‌شتابد.
وی گریه بر مظلوم را نیز ناشی از نوع‌دوستی و مهرورزی انسان دانست و بیان داشت: انسان‌ها از روی رافت و دلسوزی با مشاهده یا با آگاه شدند از ستمدیدگی همنوعان متاثر می‌شود و بسیاری از اوقات می‌گرید كه یك جنبه آشكار از گریه برای سیدالشهدا و اصحاب آن حضرت همین گریه برای مظلوم است كه ناشی از نوع‌دوستی و مهروزی است كه به صورت طبیعی در انسان وجود دارد.
حجت‌الاسلام منتظری‌مقدم نوع سوم گریه را گریه ناشی از عقیده و كمال‌خواهی ذكر كرد و گفت: در جهان‌بینی الهی آمیزه‌های خاصی مطرح است كه به گریه اعتقادی و كمال‌خواهی معنا می‌دهد به عنوان گریه ناشی از خوف خدا كه زمینه ساز قرب‌الهی نیز می‌شود كه در این زمینه روایاتی زیادی از ائمه نیز وارد شده است.
وی افزود: گریه از روی عقیده و كمال‌خواهی باعث می‌شود كه انسان در معرض رحمت خدا قرار بگیرد لذا انسان‌های مومن در درگاه الهی با سوز دل و اشك چشم از خداوند متعال آمرزش و رحمت می‌طلبند كه این امری رایج و عادی است كه عموم پیروان مكتب اهل بیت با این معنا آشنا هستند.
عضو هیئت مدیره انجمن تاریخ پژوهان حوزه علمیه قم در ادامه با طرح این سوال كه گریستن بر سیدالشهدا ناشی از كدام یك از انواع گریه است، تصریح كرد: باید توجه داشت عزاداران سیدالشهدا طیف وسیعی بودند، در واقع اولین و نزدیك ترین سوگوار سیدالشهدا حضرت زین‌العابدین بود، آن حضرت وقتی می‌گریست این گریه هم ناشی از نوع اول یعنی فقدان عزیزترین عزیزان بود، هم نوع دوم گریه یعنی گریه بر مظلومیت را در خود داشت و هم ناشی از نوع سوم گریه یعنی گریه بر فقدان برترین انسان‌ها در فضل، كمال و پاكی بود.
وی بیان داشت: حضرت سجاد كاملا این موارد را احساس می‌كرد لذا گریه‌های آن حضرت عمیق‌ترین و طولانی‌ترین گریه‌ها بر سیدالشهدا بود.
حجت‌الاسلام منتظری‌مقدم با اشاره گریه عاشقان اباعبدالله‌الحسین در مصیبت آن حضرت و یارانشان پس از قرن‌ها گفت: این نوع گریه هم بر مظلومیت است و هم از روی عقیده، عقیده به پاداش عظیمی كه معصومین برای حضور در این مراسم بیان كردند به علاوه مظلومیت امام حسین و شهدای كربلا عامل بسیار مهمی بود كه عزاداران هیجاناتشان برانگیخته شود و در عزاداری سیدالشهدا حضور پیدا كنند.
وی تصریح كرد: با این گریستن كه در عزاداری انجام می‌شود عشق و محبت نسبت به سیدالشهدا و یاران حضرت در عمق جان عزاداران چنان رسوخ پیدا می‌كند كه گاهی بدون ذكر مصیبت فقط با شنیدن نام سیدالشهدا و یاران آن حضرت اشك در چشمان عزاداران امام حسین حلقه می‌زند كه البته خود این موضوع یك مقام عالی است كه از یك ارتباط عاطفی و پیوند جانی با سیدالشهدا نشأت می‌گیرد.
این پژوهشگر حوزه تاریخ اسلام در بخش دیگری از این نشست به تشریح چرایی عزاداری و گریه برای امام حسین(ع) و كاركرد‌های آن پرداخت و گفت: عزاداران سیدالشهدا كه در مراسم عزاداری شركت می‌كنند و غمگین و گریان می‌شود، تاثیرات روانی بسیار مطلوبی از این عزاداری‌ها درك می‌كنند.
وی با بیان اینكه عزاداران حسینی با حضور در مراسم عزاداری آثار روانی و معنوی بسیار خوبی در خود احساس می‌كنند، تصریح كرد: شركت‌كنندگان در عزاداری امام حسین آرامش و لذت خاصی با حضور در این مراسم احساس می‌كنند و اگر غمی هم از آن عزاداری برایشان حاصل می‌شود این غم متفاوت است با غم و قصه‌های روزمره، این غم كه منشا حركت و عامل نشاط است.
حجت‌الاسلام منتظری‌مقدم افزود: لذا كسانی كه حضور در مراسم عزاداری امام حسین را تجربه كرده و در مجالس عزا حاضر شده و عزاداری امام حسین را تجربه كرده‌اند هرگز از تكرار و استمرار آن دلزده نمی‌شوند.
وی با بیان اینكه عزاداری امام حسین مراسم یادبود نیست، تاكید كرد: لذتی كه در مراسم سوگواری حسینی برای عزادار ایجاد می‌شود هرگز قابل مقایسه با حالتی كه در مراسم یادبود است، نیست.
عضو هیئت مدیره انجمن تاریخ پژوهان حوزه علمیه قم با طرح این سوال كه چرا عزاداری‌ها برای امام حسین اتفاق می‌افتد، اظهارداشت: ریشه این موضوع در مهر و محبت قلبی است كه سوگواران سیدالشهدا نسبت به آن حضرت دارند، زیرا در مراسم كسی حاضر می‌شود كه نسبت به او مهر و محبت داشته باشد و هر چه این مهر و محبت عمیق‌تر و ژرف‌تر باشد سوگواری هم شدید‌تر و ماندگارتر است.
وی با اشاره به فرموده پیامبر اكرم مبنی بر اینكه «برای شهادت امام حسین در دل‌های مومنان حرارتی است كه هرگز سرد و خاموش نمی‌شود»، تصریح كرد: بنابر‌این مهر و عاطفه مهم‌ترین پشتوانه عزاداری سیدالشهدا است زیرا این علاقه قلبی است كه این عزاداری‌ها را استمرار می‌بخشد و در این عزاداری‌ها فرصت‌های بسیار خوبی ایجاد می‌شود كه خطیبان و مرثیه‌سرایان افراد حاضر را با نهضت امام حسین، پیام‌های آن حضرت و معارف دینی آشنا كنند.
حجت‌الاسلام منتظری‌مقدم تاكید كرد: عزاداری سیدالشهدا صرفا این نیست كه افرادی بیایند جمع شوند و یك تخلیه هیجانی اتفاق بیفتند بلكه باید در كنار این تخلیه هیجانی نهضت سیدالشهدا، پیام‌های آن حضرت منتقل شود و چون با اشك و گریه همراه است در اعماق جان عزاداران نفوذ می‌كند و معارف دینی نیز منتقل می‌شود.
وی با بیان اینكه مجالس امام حسین تنها مجلس تخلیه عاطفه نیست ابراز داشت: بلكه این مجالس فرصت‌های بسیار خوبی را برای تداوم دین ایجاد می‌كند، بنابر این ما در عزاداری كاركرد‌های بسیار مهمی را می‌بینیم كه این كاركردها پاسخگوی چرایی عزاداری است.
این پژوهشگر تاریخ اسلام زنده نگه داشتن نهضت عاشورا و پیام‌های آن را مهم‌ترین كاركرد عزاداری سیدالشهدا ذكر كرد و گفت: این مراسم باعث می‌شود نام، یاد ونهضت عاشورا زنده و جاوید بماند و آموزه‌های نهضت عاشورا نه فقط به شیعیان بلكه به تمام بشریت منتقل شود و همه بشریت و همه انسان‌ها از رهگذر این عزاداری است كه ستم‌ستیزی، آزادگی، شهادت طلبی، ایثار و حقیقت‌جویی را می‌آموزند اینها آموزه‌های بسیار مقدسی است كه در عزاداری امام حسین به عزاداران منتقل می‌شود.
وی با بیان اینكه سوگواری برای امام حسین رفتار هیجانی و عاطفی هست اما در همان حال یك رفتار آگاهانه است، ابراز داشت: وقتی عزادار برای بزرگ‌مردی كه برای احیای دین و اجرای عدالت خودش را در سخت‌ترین شراط قرار داد و همه مصیبت‌ها و مظلومیت‌ها را به جان خرید، عزاداری می‌كند شخصیت خودش را به چنان شخصیت عظیمی پیوند می‌زند.
عضو هیئت مدیره انجمن تاریخ پژوهان حوزه علمیه قم افزود: در پیروزی انقلاب اسلامی و دفاع مقدس مردان حسینی با اقتدا به امام حسین به میدان عمل می‌آمدند و درمبارزات خود این درس‌آموزی‌ها از نهضت امام حسین را متجلی كردند.
وی مهم‌ترین كاركرد عزاداری سیدالشهدا را جاوید كردن نهضت عاشورا و انتقال پیام‌های آن را به كل بشریت دانست و یادآور شد: دومین كاركرد عزاداری اباعبدالله معرفی الگوهای راستین و ایجاد پیوند عمیق عاطفی با آنها است.
حجت‌الاسلام منتظری مقدم با بیان اینكه انسان برای پیشرفت و رسیدن به كمالات نیاز به الگو دارد، تاکید كرد: الگوهایی كه می‌توانند انسان را به كمال برسانند در عزاداری سیدالشهدا به عزاداران معرفی می‌شود، در این عزاداری‌ها انسان با وفاداری ابوالفضل و آزادگی حربن یزید ریاحی آشنا می‌شود و با این الگو‌ها و اسوه‌ها یك پیوند عمیق عاطفی ایجاد می‌كند، با یاد و نام آنها می‌گرید و بر سر و سینه می‌زند و این الگو كاملا در اعماق جان او رسوخ پیدا می‌كند.
وی تعلیم دین را از دیگر كاركرد‌های عزاداری برای امام حسین ذكر كرد و افزود: فرصت بسیار خوبی در عزاداری‌ها حاصل می‌شود كه خطیبان در این مراسم مردم را با معارف دین آشنا می‌كنند، اگر در محرم سال ۶۱ هجری امام حسین برای احیا دین قیام كرد، عزاداری او در طول تاریخ بستری برای احیا دین و تبیین معارف دین خدا شد.
این پژوهشگر حوزه تاریخ اسلام ایجاد معنویت در جامعه را از دیگر كاركرد‌های برپایی عزاداری حسینی ذكر كرد و گفت: در مجالس حسینی سخن از دیانت، حقیقت و مظلومیت است و وقتی این معارف عظیم با اشك‌چشم و سوزدل همراه می‌شود و جان‌های خسته عزاداران در این فضای خاص قرار می‌گیرد در پایان مراسم عزاداران به احساس آرامش پاكی، سبك‌بالی، لطافت و معنویت دست می‌یابند.
وی تاكید كرد: باید راهكارهایی پیدا كنیم كه این احساسات بسیار زیبا را كه در مجالس حسینی ایجاد می‌شود حفظ كنیم و در بیرون از مجالس عزاداری نیز این احساسات را بتوانیم امتداد بدهیم.
عضو هیئت مدیره انجمن تاریخ پژوهان حوزه علمیه قم با اشاره به كاركرد‌های مهم عزاداری سیدالشهدا تصریح كرد: این كاركردها سبب شده است معاندان از این عزاداری‌ها برنجند و مرتب نسبت به این عزاداری عناد بورزند و شبهه‌افكنی و تردید‌افكنی كنند و به نظر می‌رسد ریشه همه این عنادها و تردید افكنی‌ها و شبهه افكنی‌ها به اهمیتی كه عزاداری در احیای دین و در ایجاد فضای معنوی در جامعه و كاركرد‌های روانی ارزشمندی كه دارد بر می‌گردد.
کد مطلب: 14992
آدرس مطلب: https://www.armaneheyat.ir/gallery/14992/1/جايگاه-اشك-گريه-عزاداری-امام-حسين-تشريح