کد مطلب : ۱۱۳۶۱
عزاداري بر سیدالشهداء(ع) در جمهوری آذربایجان
عزاداری پیش از استقلال
از جمله برنامه هايي که در دوران تسلط کمونیستها بر آذربايجان اجرا مي‌گرديد اين بود که روسها تلاش مي‌نمودند همانگونه که آذربايجان را از لحاظ جغرافيايي ازايران جدا کرده بودند؛ مردمان آن را ازلحاظ هويتي و ديني نيز از ايران و اسلام جدا نمايند، چرا که به خوبي مي‌دانستند تا زماني که مردم آذربايجان (آران) خود را ايراني وشيعه بدانند نخواهند توانست سياستهاي خود را پيش ببرند.
در زمان تسلط تزارها برآران به دليل مراودات فراوان مردم آن منطقه با وطن اصلي خويشـايرانـ و نيز به دليل سياست محتاطانه تزارها در برخورد با شيعيان؛ عزاداري ماه محرم همچون گذشته و به سبک موجود در ايران با رونق قابل توجه ادامه داشت ليکن با روي کار آمدن کمونيست ها و ايجاد اتحاد جماهير شوروي مرزهاي آهنين بين مردم دو سوي ارس جدايي افکند و مردم آن سوي ارس با فشارهاي بي امان کمونيستها از انجام مراسم و آئين هاي ديني و مذهبي منع شدند و مساجد، حسينيه ها و تکايا تعطيل گشتند.
در اين دوره با وجود تمام فشارهاي دولت که حتي با شکنجه، حبس، تبعيد و اعدام همراه بود عاشقان امام حسين(ع) به صورت مخفيانه عشق و ارادت خود را ابراز مي‌کردند.در زمان شوروي سابق در برخي مناطق جمهوري آذربايجان از جمله در مناطق همجوار با ايران و برخي محلات حومه شهر باکو آيين‌هاي اسلامي و به ويژه عزاداري محرم به طورمخفيانه در منازل افراد متدين برگزار مي‌شد که نقش مهمي در حفظ ارزشهاي اسلامي ومذهبي در ميان مردم اين کشور داشت.
عزاداري ماه محرم در جمهوري آذربايجان بعد از استقلال
با فرو پاشي اتحاد جماهير شوروي و استقلال جمهوري آذربايجان در سال ۱۹۹۱م؛ مردم جمهوري آذربايجان دوره نويني را شروع کردند و آناني که سالهاي متمادي در کنج خانه ها و بصورت مخفيانه عشق خود را به امام حسين(ع) و ساير شهداي کربلا ابرازمي نمودند توانستند با حضور دوباره درمساجد و حسينيه‌ها علاقه قلبي خود را به خاندان رسالت نشان دهند.
دوران پس از فرو پاشي اتحاد جماهير شوروي را مي‌توان دوران حيات مجدد اسلام در بين مردم جمهوري آذربايجان دانست که البته هنوز به سان طفلي تازه پا گرفته در مراحل نخستين بازيابي جايگاه واقعي خويش مي‌باشد.
بعد از استقلال جمهوري آذربايجان به دليل سياستهاي فرهنگي گذشته و باتوجه به عدم همخواني منافع شخصي وحزبي سران اين کشوربا دين اسلام و مذهب تشيع و نيز به دليل فشارقدرتهاي خارجي مخصوصا آمريکا؛ بدون توجه به مذهب اکثريت مردم اين جمهوري؛قانون اساسي اين کشور بر اساس دو اصل لائيسم (دنيوي بودن) و سکولاريسم (جدايي دين از سياست) وضع گرديد.
عليرغم خواست قلبي نمي توانند به نحو دلخواه خود مراسم ماه محرم را برگزار نمايند.امروزه بندهاي ۳ و ۴ ماده اخيرالذکر به دستاويز دولت باکو براي برخورد با مراسم عزاداري ماه محرم در سطح خيابانها تبديل شده است.
در شهر باکو پايتخت جمهوري آذربايجان آئين‌هاي عزاداري در مساجد تازه‌پير، حاجي‌سلطان‌علي، گوي مسجد، مشهدي داداش، نارداران و نيز در اکثر حسينيه‌ها با شرکت جمعي از شيعيان و دوستداران اهل‌بيت(ع) بويژه جوانان مومن آذري برپا مي‌گردد.
از ديگر شهرهاي جمهوري آذربايجان که مراسم عزاداري ماه محرم در آنجا به صورت ويژه‌اي برگزار مي‌گردد شهر گنجه است؛ هنوز در گنجه آداب و سنن ايراني ـ اسلامي و اعتقادات مذهبي کم و بيش به چشم ديده مي‌شود. در گنجه مانند ايران از اول ماه محرم مراسم عزاداري شروع مي‌شود و مردان و زنان در قالب دسته هاي عزاداري در امامزاده شهر عزاداري مي‌نمايند در روزعاشورا محوطه امامزاده شهر گنجه مملو از جمعيت مي‌شود و مردم نذرهاي خود را در اين محل ادا مي‌کنند.
علاوه بر شهرهاي مختلف جمهوري آذربايجان از قبيل باکو و گنجه؛ جمهوري خودمختار نخجوان نيز از جمله مناطقي است که مردم آن در حد وسع و توان عاشورا را از هر لحاظ بزرگ مي‌دارند؛ نوحه خواني مرثيه سرايي، زنجير زني، سينه زني، کشتن قرباني، گستردن سفره احسان، پخش خرما و نذورات ديگر، نمايش صحنه قتال در کربلا و استمداد مظلومانه امام حسين(ع)؛ مراسم شاخسي، گريه بر مصائب اهل‌بيت(ع) و تعطيل کردن محل کار و کوشش و بازار و...از جمله برنامه هايي است که در اين جمهوري در ماه محرم صورت مي‌گيرد.
در سالهاي قبل مراسم قمه زني در جمهوري نخجوان صورت مي‌گرفت که پس از فتواي رهبر انقلاب اسلامي ايران در خصوص حرمت موضوع فوق در حال حاضر در روز عاشورا به جاي اين مراسم برنامه اهداي خوان از سوي عزاداران انجام مي‌گيرد.
نوحه ها و مرثيه هايي که در اين جمهوري مورد استفاده مداحان و ذاکرين قرار مي‌گيرد عموما از اشعار مرحوم قمري دربندي، دخيل مراغه اي، راجي تبريزي، قاسم بيک ذاکر و حاج سيد عظيم شيرواني است.البته اخيرا از نوارهاي مداحي مداحان تبريزي و اردبيلي نيز در برنامه هاي عزاداري استفاده مي‌شود.
روز عاشورا درپايتخت جمهوري خود مختار نخجوان بدون اينکه از طرف دولت مرکزي اعلام شود تعطيل مي‌گردد و سيماي شهر در غم و اندو ه فرو مي‌رود.
از جمله برنامه هايي که در دوران تسلط کمونیستها بر آذربايجان اجرا مي‌گرديد اين بود که روسها تلاش مي‌نمودند همانگونه که آذربايجان را از لحاظ جغرافيايي ازايران جدا کرده بودند؛ مردمان آن را ازلحاظ هويتي و ديني نيز از ايران و اسلام جدا نمايند، چرا که به خوبي مي‌دانستند تا زماني که مردم آذربايجان (آران) خود را ايراني وشيعه بدانند نخواهند توانست سياستهاي خود را پيش ببرند.
در زمان تسلط تزارها برآران به دليل مراودات فراوان مردم آن منطقه با وطن اصلي خويشـايرانـ و نيز به دليل سياست محتاطانه تزارها در برخورد با شيعيان؛ عزاداري ماه محرم همچون گذشته و به سبک موجود در ايران با رونق قابل توجه ادامه داشت ليکن با روي کار آمدن کمونيست ها و ايجاد اتحاد جماهير شوروي مرزهاي آهنين بين مردم دو سوي ارس جدايي افکند و مردم آن سوي ارس با فشارهاي بي امان کمونيستها از انجام مراسم و آئين هاي ديني و مذهبي منع شدند و مساجد، حسينيه ها و تکايا تعطيل گشتند.
در اين دوره با وجود تمام فشارهاي دولت که حتي با شکنجه، حبس، تبعيد و اعدام همراه بود عاشقان امام حسين(ع) به صورت مخفيانه عشق و ارادت خود را ابراز مي‌کردند.در زمان شوروي سابق در برخي مناطق جمهوري آذربايجان از جمله در مناطق همجوار با ايران و برخي محلات حومه شهر باکو آيين‌هاي اسلامي و به ويژه عزاداري محرم به طورمخفيانه در منازل افراد متدين برگزار مي‌شد که نقش مهمي در حفظ ارزشهاي اسلامي ومذهبي در ميان مردم اين کشور داشت.
عزاداري ماه محرم در جمهوري آذربايجان بعد از استقلال
با فرو پاشي اتحاد جماهير شوروي و استقلال جمهوري آذربايجان در سال ۱۹۹۱م؛ مردم جمهوري آذربايجان دوره نويني را شروع کردند و آناني که سالهاي متمادي در کنج خانه ها و بصورت مخفيانه عشق خود را به امام حسين(ع) و ساير شهداي کربلا ابرازمي نمودند توانستند با حضور دوباره درمساجد و حسينيه‌ها علاقه قلبي خود را به خاندان رسالت نشان دهند.
دوران پس از فرو پاشي اتحاد جماهير شوروي را مي‌توان دوران حيات مجدد اسلام در بين مردم جمهوري آذربايجان دانست که البته هنوز به سان طفلي تازه پا گرفته در مراحل نخستين بازيابي جايگاه واقعي خويش مي‌باشد.
بعد از استقلال جمهوري آذربايجان به دليل سياستهاي فرهنگي گذشته و باتوجه به عدم همخواني منافع شخصي وحزبي سران اين کشوربا دين اسلام و مذهب تشيع و نيز به دليل فشارقدرتهاي خارجي مخصوصا آمريکا؛ بدون توجه به مذهب اکثريت مردم اين جمهوري؛قانون اساسي اين کشور بر اساس دو اصل لائيسم (دنيوي بودن) و سکولاريسم (جدايي دين از سياست) وضع گرديد.
عليرغم خواست قلبي نمي توانند به نحو دلخواه خود مراسم ماه محرم را برگزار نمايند.امروزه بندهاي ۳ و ۴ ماده اخيرالذکر به دستاويز دولت باکو براي برخورد با مراسم عزاداري ماه محرم در سطح خيابانها تبديل شده است.
در شهر باکو پايتخت جمهوري آذربايجان آئين‌هاي عزاداري در مساجد تازه‌پير، حاجي‌سلطان‌علي، گوي مسجد، مشهدي داداش، نارداران و نيز در اکثر حسينيه‌ها با شرکت جمعي از شيعيان و دوستداران اهل‌بيت(ع) بويژه جوانان مومن آذري برپا مي‌گردد.
از ديگر شهرهاي جمهوري آذربايجان که مراسم عزاداري ماه محرم در آنجا به صورت ويژه‌اي برگزار مي‌گردد شهر گنجه است؛ هنوز در گنجه آداب و سنن ايراني ـ اسلامي و اعتقادات مذهبي کم و بيش به چشم ديده مي‌شود. در گنجه مانند ايران از اول ماه محرم مراسم عزاداري شروع مي‌شود و مردان و زنان در قالب دسته هاي عزاداري در امامزاده شهر عزاداري مي‌نمايند در روزعاشورا محوطه امامزاده شهر گنجه مملو از جمعيت مي‌شود و مردم نذرهاي خود را در اين محل ادا مي‌کنند.
علاوه بر شهرهاي مختلف جمهوري آذربايجان از قبيل باکو و گنجه؛ جمهوري خودمختار نخجوان نيز از جمله مناطقي است که مردم آن در حد وسع و توان عاشورا را از هر لحاظ بزرگ مي‌دارند؛ نوحه خواني مرثيه سرايي، زنجير زني، سينه زني، کشتن قرباني، گستردن سفره احسان، پخش خرما و نذورات ديگر، نمايش صحنه قتال در کربلا و استمداد مظلومانه امام حسين(ع)؛ مراسم شاخسي، گريه بر مصائب اهل‌بيت(ع) و تعطيل کردن محل کار و کوشش و بازار و...از جمله برنامه هايي است که در اين جمهوري در ماه محرم صورت مي‌گيرد.
در سالهاي قبل مراسم قمه زني در جمهوري نخجوان صورت مي‌گرفت که پس از فتواي رهبر انقلاب اسلامي ايران در خصوص حرمت موضوع فوق در حال حاضر در روز عاشورا به جاي اين مراسم برنامه اهداي خوان از سوي عزاداران انجام مي‌گيرد.
نوحه ها و مرثيه هايي که در اين جمهوري مورد استفاده مداحان و ذاکرين قرار مي‌گيرد عموما از اشعار مرحوم قمري دربندي، دخيل مراغه اي، راجي تبريزي، قاسم بيک ذاکر و حاج سيد عظيم شيرواني است.البته اخيرا از نوارهاي مداحي مداحان تبريزي و اردبيلي نيز در برنامه هاي عزاداري استفاده مي‌شود.
روز عاشورا درپايتخت جمهوري خود مختار نخجوان بدون اينکه از طرف دولت مرکزي اعلام شود تعطيل مي‌گردد و سيماي شهر در غم و اندو ه فرو مي‌رود.
