آرمان هیأت - موسیقی آیین‌های مذهبی

در میان آیین‌های مذهبی شیعیان ایران، موسیقی در تعزیه پررنگ‌تر بوده و جایگاه مهمی دارد.

فرهنگ: هنگامی كه می‌گوییم موسیقی دینی، هدف و منظورمان مجموع نغمه‌هایی است كه كلام خداوندی را به شكلی زیبا در روان و جان مخاطب رسوخ می‌دهد اما زمانی كه از موسیقی مذهبی یاد می‌كنیم، حدود گسترده‌تری نسبت به موسیقی دینی می‌یابد ، چون در این شاخه از موسیقی گونه‌های بیشتری را می‌توان یافت كه دارای تعریف نیز می‌شوند.

در واقع مذهب به سبب وسعت یافتن نگرش انسان به دین و خداوند، مجموعه گسترده‌تری را از محمل نغمات در جهت تبلیغ و گسترش بینش و آگاهی انسان‌ها در حركت در مسیر الی الله در خود جای داده است.

۱۶ گونه موسیقی مذهبی را می‌توان به شرح زیر برشمرد:
۱ـ موسیقی ذكر و نیایش ۲ـ شرح حماسه‌های قهرمانان پیرو دین ۳ـ روایات زندگانی جانشینان پیامبران الهی ۴ـ ذكرهای موسیقایی درباره ائمه ۵ـ نوحه‌گری بر ائمه معصومین ۶ـ مرثیه‌خوانی و مصیبت‌خوانی بر منسوبین به پیامبران الهی ۷ـ بشارت‌خوانی و مولودی‌خوانی ۸ـ شادخوانی (عیدهای دینی مانند غدیر و فطر) ۹ـ سوگ‌خوانی ۱۰ـ آیین‌های موسیقی مذهبی (سینه‌زنی، كرب‌زنی و زنجیرزنی) ۱۱ـ نمایش‌واره‌های موسیقایی مذهبی (مانند تعزیه‌ها) ۱۲ـ ترانه‌های مذهبی (مانند مناقب علوی و فاطمی) ۱۳ـ موسیقی‌های بی‌كلام خبری ـ توصیفی (كرنازنی یا طبل عزا زدن) ۱۴ـ موسیقی‌های بی‌كلام سوگ‌های قومی ۱۵ـ آوازهای خبری ـ توصیفی (چاووش‌خوانی و اذان) ۱۶ـ روایات كلامی آهنگین (روضه‌خوانی).

اگرچه پایه و اساس موسیقی مذهبی، آوای انسانی است، اما در شمار زیادی از شهرها و روستاهای ایران، از سازهای بادی و كوبه‌ای نیز بهره گرفته می‌شود. دهل، سنج، سرنا، نی و پاره‌ای از سازهای محلی در آیین‌های مذهبی نواخته می‌شوند. از زمان ناصرالدین شاه به بعد در تكیه دولت، پاره‌ای سازهای بادی اروپایی نظیر ترومپت و قره نی و مانند آنها هم بر سازهای ملی و محلی به كار گرفته شده در مراسم و آیین‌های مذهبی افزوده شدند. تعزیه خوانان برخی از شهرها و دهات ایران، مخصوصا مناطق اطراف تهران نیز تدریجا سازهای فرنگی را مورد استفاده قرار دادند، اما در مجموع تمام این سازها را می‌توان به ۳دسته بادی سنتی مثل شیپور، نی، كرنا و سرنا، سازهای كوبه‌ای شامل طبل، دهل، سنج و سازهای بادی فرنگی چون ترومپت پیستون‌دار، بوگل و قره نی تقسیم كرد.

در میان آیین‌های مذهبی شیعیان ایران، موسیقی در تعزیه پررنگ‌تر بوده و جایگاه مهمی دارد.

در واقع تعزیه را باید عامل اصلی حفظ و استمرار موسیقی سنتی ایران دانست كه بی‌كمك آن این میراث هنری به دست ما نمی‌رسید.