آرمان هیأت - همسر و فرزندان حضرت عباس (ع) را بشناسیم

آنچه که مسلم و قطعی است و همه مورخين آنرا نقل کرده و قبول دارند اين است که نسل حضرت عباس(ع) از طريق عبيدالله ادامه يافته است، اما اقوال ديگری نيز در مورد تعداد اولاد حضرت عباس و جنسيت آنها وجود دارد.

بانوي حرم حضرت قمر بني‌هاشم (ع) لبابه (معروف به ام‌فضل)، دختر عبدالله بن عباس بن عبدالمطلب بود و مادر لبابه، ام‌حکيم است. پدر لبابه که به ابن‌عباس معروف است، از بزرگ‌ترين راويان خبر و مفسرين مشهور عالم اسلام است و عبدالمطلب نيز جد پيامبر اکرم (ص) است که شرف اشراف قريش بود.(۱) امام حسن (ع) وظيفه پدر را درباره برادرش عباس (ع) به عهده گرفت و بين سال‌هاي ۴۰ تا ۴۵ هجري جشن ازدواج عباس (ع) را با لبابه برگزار کرد.(۲)

برخي سال ازدواج ابوالفضل (ع) را ۱۸ سالگي بيان کرده‌اند. عده‌ای دیگر در تاريخ نکاح آن حضرت ترديد داشته‏ و گفته‌اند: چون تاريخ دقيق ازدواج حضرت ابوالفضل با لبابه معلوم نيست، اگر حد وسط سال ۴۵ - ۴۰ را در نظر بگیریم، آن حضرت در سن ۲۰ يا ۲۱ سالگي با لبابه عقد کرده‌اند.(۳)

هیچ سندی دال بر اینکه لبابه در کربلا حضور داشته باشد وجود ندارد. همچنین بنا بر اسناد تاریخی، لبابه سال‌ها پس از شهادت همسرش حضرت عباس(ع)، به عقد فرزند امام حسن(ع) به نام «زید» درآمد و از این ازدواج فرزند دختری به نام «نفیسه» به دنیا آمد. در مورد تاریخ رحلت لبابه نیز‌ اطلاع دقیقی در دسترس نیست.(۴)

حضرت عباس (ع) به غير از لبابه همسر ديگري انتخاب نکرده است. او از لبابه داراي دو فرزند بنام فضل و عبيدالله شد.(۵) این قول مشهور است. همچنین آنچه که مسلم و قطعي است و همه مورخين آن را نقل کرده و قبول دارند، اين است که نسل حضرت عباس(ع) از طريق عبيدالله ادامه يافته است، اما اقوال ديگري نيز در مورد تعداد اولاد حضرت عباس و جنسيت آنها وجود دارد که در کتب مقاتل مختلف به صورت پراکنده به آنها اشاره شده است. مثلاً بعضي نوشته‌اند که حضرت عباس(ع) دو فرزند ديگر به نام‌هاي محمد و قاسم داشته است که در کربلا جزو ياران امام حسين(ع) به شهادت رسيدند. به اعتقاد برخی دیگر، حضرت عباس(ع) پسري بنام حسن داشته که مادرش ام‌ولد بوده است. بعضي ديگر نیز نوشته‌اند که حضرت عباس دختري هم داشته است؛ ولي با اين حال نام او را ذکر نکرده‌اند.(۶)

«فضل» که به خاطر او پدرش عباس را «ابوالفضل» می‌نامند، مردي فصيح، زبان‌آور، قوي‌الايمان، و بسيار شجاع بود(۷) او پيش از برادرش عبيدالله، فوت کرد. عبیدالله فرزند دیگر حضرت عباس که فرزندان حضرت نسبشان به او می‌رسد، کنیه‌اش ابومحمد بود. ابومحمد شخصیتی باکمال، سخی، شجاع و بامروت به حساب می‌آمد که در سن ۵۵ سالگی درگذشت. او فرزندان بسياری داشت که همگي از دانشمندان بزرگ شيعه و مرجع قضاوت مسلمين بودند و برخی از آنان در «بزرعه»، «مصر»، «طبريه»، «قم»، «شيراز» و ... رياست و پيشوايي يافتند.(۸)

_{پی‌نوشت:

۱. ماه بي ‏غروب (زندگينامه‏ ابوالفضل العباس)، عباسعلي محمودي، انتشارات فيض کاشاني، ۱۳۷۹، چاپ اول، ص۸۹

۲. ماه بي ‏غروب (زندگينامه‏ ابوالفضل العباس)، عباسعلي محمودي، ص۸۹

۳. بر ابوالفضل العباس چه گذشت؟ صيد عزيز رضائي چناري، نويد اسلام، ۱۳۸۶، چاپ اول، ص۷۳؛ ماه بي‏غروب (زندگينامه‏ ابوالفضل العباس)، عباسعلي محمودي، ص۸۸.

۴. كتاب العباس و معارف ابن قيتبه و حديقه النسب شيخ فتونى وحدائق الانس؛ برگرفته از پایگاه اینترنتی مرکز ملی پاسخگویی به مسائل دینی و نیز سایت شهید آوینی.

۵. عبدالرزاق المقرم، العباس(ع)، نجف، مطبعه الحیدریه، بى تا، ص ۱۹۵؛ ماه بي‏غروب (زندگينامه‏ ابوالفضل العباس)، عباسعلي محمودي، ص۸۹.

۶. درياي تشنه، تشنه‏ دريا، رحيم ميردريکوندي، انتشارات فجر ولايت، ۱۳۸۲، چاپ اول، ص۹۲؛ چهره‏ درخشان قمر بني‏هاشم ابوالفضل العباس (جلد ۱)، علي رباني خلخالي، انتشارات مکتب الحسين عليه السلام، ۱۳۸۶، ص۱۲۳؛ بر ابوالفضل العباس چه گذشت؟ صيد عزيز رضائي چناري، ص۷۳.

۷. درياي تشنه، تشنه‏ دريا، رحيم ميردريکوندي، ص۹۸.

۸. نقل به اختصار از کتاب «زندگاني قمر بني‏هاشم»؛ ماه بي‏غروب (زندگينامه‏ ابوالفضل العباس)، عباسعلي محمودي، ص۸۹؛ الموسوعه النسبیه، المعقبون من ال ابی طالب، سید مهدی رجائی موسوی، قم، موسسه عاشورا، ۱۴۲۷ق، چاپ اول، ج ۳، ص ۳۹۶-۴۰۱؛ كتاب العباس و معارف ابن قيتبه و حديقه النسب شيخ فتونى وحدائق الانس؛ برگرفته از پایگاه اینترنتی مرکز ملی پاسخگویی به مسائل دینی و نیز سایت شهید آوینی}