نقل مشهور مقاتل مربوط به روز عاشورا این‌چنین است که عباس(ع) چون از جانب برادر که او هیچ گاه به سبب احترام و ادب تا زمان شهادت او را با این لقب خطاب قرار نداد و همواره او را مولا و سیدی صدا می‌کرد، مأمور به آوردن آب از شط فرات که سپاهیان عمر سعد آن را حائل کرده بودند شد، سراسیمه به فرموده امامش لبیک گفت و حصار را شکست و وارد انشعابی از شط که آن را علقمه می‌گفتند شد.

باز نقل مشهوری است که او به محض ورود به نهر، کفی آب برداشت و آن را نزدیک به لبانش کرد و خواست تا جرعه‌ای از آن برای رفع عطش بنوشد که چون به یاد برادر، اهالی و زنان و کودکان عطشان خیام افتاد، مشتی آب را که برداشته بود به روی آب ریخت و مشغول به پر کردن مشکی شد که همراه آورده بود.

تا همین جا براساس استناد به روایت مستند در مقاتل می‌توان به جانبازی و وفاداری عباس(ع) معترف بود که او چون به یاد زن و فرزندان برادرش که چشم به راه عمو بودند افتاد، دست از نوشیدن ولو جرعه‌ای آب کشید، اما باید گفت که عباس(ع) چنان مرتبه و جایگاهی در اوج وفاداری و جانبازی در راه امام و مقتدای خویش دارد که حتی در مخیله‌اش نیز نمی‌گنجد که امری خلاف آنچه که ولی امرش به او گفته را انجام دهد.

او تنها مأمور به آوردن آب برای اهالی خیام و زنان و فرزندان همراه با کاروان سیدالشهداء(ع) است و نه چیز دیگر پس چطور می‌شود که بنا به نقل مقاتل مستند موجود که حقیقتاً بر اساس پاره‌ای مشاهدات از سوی مورخان و حتی لشکر اشقیا نقل شده است، عباس(ع) به محض ورود به نهر مشتی آب را تا نزدیک لبان عطشان خود می‌برد و بعد منصرف می‌شود.

عباس(ع) اگر پسر خلف علی(ع) است که هست و اگر در مکتب حسینی(ع) پرورش یافته که قطعاً این گونه بوده، پس متوجه همه آنچه که پیرامونش در حال وقوع است نیز بوده، او حتی دلسوز و غمخوار مرکبش که مورخان نام او را «عقاب» می‌نامند نیز هست.

اما دلیل اینکه عباس(ع) علاوه بر اینکه مأمور به آوردن مشک آب برای اهالی حرم بوده است، چرا خود کفی آب را برداشته و به لبان خود نزدیک می‌کند چیست؟ اسب عرب ارتباطی کاملاً حسی و عاطفی با صاحبش دارد و وفادار بر سوارش است و تا او کاری را نکند و یا اسب را وادار به انجام کاری نکند، کار اضافی انجام نمی‌دهد.

نقل است که اسب عرب حتی در نوشیدن و خوردن نیز از صاحب خود پیشی نمی‌گیرد، ابتدا باید صاحب اسب دست به نوشیدن و خوردن ببرد تا اسب با خاطری جمع این کار را به تبعیت از صاحبش انجام دهد؛ زمانی که عباس(ع) با اسب وارد نهر علقمه شد و برای پر کردن مشک آب از اسب به زیر آمد، لحظه‌ای متوجه شد که اسب منتظر است تا صاحبش آب بنوشد تا خود نیز با خوردن آب رفع خستگی و عطش کند.

عباس(ع) در چنین شرایطی ناچار بود در مواجهه با دیدگان منتظر مرکب خود وانمود کند که خود نیز در حال نوشیدن کفی آب از نهر است وگرنه که هیچ گاه به خود این جرئت و جسارت را نمی‌داد که در شرایطی که بسیاری از زنان و کودکان درون خیام از شدت عطش چیزی نمانده که قالب تهی کنند و از همه مهمتر با چشمان شرمسار خویش دید که لبان مبارک امام و مقتدایش از فرط تشنگی ترک برداشته و چاک چاک شده، اقدام به نوشیدن آب کند.

این رسمی است که از عباس(ع) به یادگار مانده، رسمی از ادب و اخلاص، تابعیت بلامنازع از امام و مقتدایش، رسم ولایتمداری؛ یعنی آنچه که ولی امر او را بدان امر می‌کند و نه چیز دیگر، چنین رسمی بر جای مانده از عباس(ع) که او را مجسمه‌ای از وفاداری و خلوص می‌توان نامید، به آنچه که بدو دستور و امر می‌شود قائل است نه چیزی بیشتر و نه چیزی کمتر، روز عاشورا صلاح آن است که عباس(ع) با همه سلحشوری و غیورمردیش مأمور به آوردن آب باشد، امری مطاع که باید آن را تبعیت کرد که اگر عباس(ع) به جای این کار، برای کارزار مأمور شده بود چه بسا که سرنوشت جنگ دستخوش تغییراتی شود.

عباس(ع) علاوه بر مصداق لقبش یعنی بسیار سخت‌گیرنده و عصبانی در مواجهه با دشمنان اسلام و نوادگان رسولش، دلی رئوف و مهربان دارد، او مصداق «أَشِدَّاءُ عَلَى الْکُفَّارِ رُحَمَاءُ بَیْنَهُمْ»است؛ به واسطه چنین خصلت‌ها و ویژگی‌هایی است که امام سجاد(ع)؛ برادرزاده وی در وصف عمو می‌فرماید: «برای عباس در بهشت مقام منزلتی است که سایر شهدا به آن غبطه می‌خورند».

امروز زادروز اوست، او که به واسطه وفاداری و تمکین از ولی زمان خود آن چنان مقام و مرتبه‌ای یافته که به عنوان باب‌الحوائجی نائل شده است، به راستی عباس(ع) جانباز واقعی است نه به این دلیل که دو دستش در عاشورا از تن جدا شد که به جای او در بهشت دو بال بلند‌پرواز به او داده شده است، بلکه به این دلیل که تنها برای رضایت معبود و حجت خدا، از جان خود گذشت.

آرمان هیأت