آرمان هیأت - زيبايي گلبانگ «ربناي» شجريان تمام‌شدني نيست

زيبايي گلبانگ «ربناي» شجريان تمام‌شدني نيست

سفره افطار ما ايرانيان سی سال است که با ربنای استاد شجريان و اذان موذن‌زاده اردبيلی رنگ و بوی ديگری يافته است و چه بسا بسياری از هموطنان خارج از کشور که آنها هم با گوش سپردن به ربنای استاد روزه خود را باز می کنند.

به گزارش خيمه، مراحل ضبط و توليد ربنای استاد شجریان توسط زنده‌ياد حسين صبحدل که خود او نيز يکی از استادان تلاوت قرآن و موسيقی بود شکل گرفت؛ وی در جلسات مذهبی آيت‌الله طالقانی در مسجد هدايت، نشو و نما يافت و بعدها مسئوليت برنامه‌های مذهبی حسينيه ارشاد را نيز به عهده گرفت و شاگردان بسياری نيز تربيت کرد.

حسين صبحدل پس از پیروزی انقلاب از سوی نخستين رئيس رادیو و تلويزيون انقلاب عهده‌دار برنامه‌های مذهبی اين سازمان شد که يکی از موفقيت‌های حضور او در اين سمت خلق ربنای محمدرضا شجريان بود.

ربنای استاد مسلم آواز موسيقی ايرانی با پشتوانه آموزش های دوران جوانی او و در روزهايی که در محضر پدر آموزش های قرآنی می‌ديد شکل گرفته است و در تيرماه سال 1358 برای نخستين بار در يک استديويی ضبط شد؛ اين قطعه بعدها در آلبوم «به ياد پدر» ضبط و اجرا شد.

استاد محمدرضا شجريان درباره چگونگی اجرای اين اثر می گويد: «انگيزه اصلی من درخواندن اين دعا تدريس آن به دو هنرجو بود و پس از اين که اين قطعه کامل شد برای ضبط امتحانی به همراه اين دو شاگرد به يکی از استوديوها رفتيم و اين دعا را بدون هيچ زمينه قبلی اجرا کردم و نسخه‌ای از اين اجرا را را برای آموزش شاگردانم به آنها دادم، اما پس از مدتی اين قطعه بدون اجازه از راديو پخش شد.»

آواز ربنا طبق سنت اجرایی اين دعاها روی الحان قرآنی خوانده شده است اين قطعه از دستگاه «رست» يا «راست» شروع شده و در خاتمه به دستگاه «عجم» (شبيه ماهور) مدلاسيون می شود ( نام عجم بر اين دستگاه که يکی از دستگاه‌های هفتگانه قرآنی است نشان‌دهنده عدم وجود چنين دستگاهی در الحان قديم عربی است.)

آواز ربنا که در حقيقت می‌توان آن را تلاوت آوازی قرآن کريم ناميد (چون با هر يک از قرائت‌های هفت‌گانه مشهور قرآن کريم متفاوت است) بيان آوازی آيات 193 و 194 سوره مبارکه آل عمران است که آيه شریفه 193 را استادان حوزه ادبيات و شعر بهترين ملاک و برترين نمونه صنعت ترصيع (مرصع کاری، جواهر نشاندن ) دانسته و به دانشجويان خويش چون تمثيل و استناد و مدل و الگو توصيه می‌كند.