آرمان هیأت - تشیع در ترکیه-۲

جهان- داودبهلولی: هم‌اکنون شیعیان در ترکیه آزادانه در حال فعالیت‌های مذهبی، علمی و سیاسی هستند.

مراکز مهم ديني شيعيان و حوزه‌هاي علميه
به طور کلي، شيعيان در ترکيه از نظر ظاهري تقريبا حضور بارز و برجسته‌اي ندارند و به عنوان اقليت نيز فاقد رسميت لازم هستند.

مساجد شيعيان در بيشتر شهر ها اکثرا غير قانوني تلقي مي شود؛ در آنکارا دو مسجد جهت بيست هزار شيعه ساکن آن، وجود دارد؛ يکي (مسجد الله‌اکبر) است که امام جماعت آن شخصي است به نام (شيخ حسن) از اهالي قارص.امام مسجد دوم را هم آقاي (مير عبدالله) بر عهده دارد؛ لازم به ياد آوري عبارت (اشهد ان علي ولي ا...) نیز در اذان شيعيان از سوي سازمان ديانت ممنوع شد.(۱)

يکي از بزرگ ترين و مهم ترين مساجد شيعه در استانبول، که از نظر تاريخي و معنوي مهمي برخوردار است (مسجد والده‌خان) مي باشد؛ اين مسجد در قرن هفدهم براي آذري‌ها وقف شده است اين مسجد که به مسجد ايراني‌ها نيز شهرت دارد، کاملا تحت نظارت دولت قراردارد.(۲)

اکنون در استانبول بالغ بر ۲۰ مسجد، در ازمير ۳ مسجد در بورسا ۳ مسجد، در آنکارا ۲ مسجد و در ديگر شهرهاي شيعه نشين دست کم يک مسجد متعلق به شيعيان وجود دارد.

شهر اغدير مرکز شيعيان ترکيه است و بيشتر مساجد شهر متعلق به شيعيان است؛ البته در بسياري از اين مساجد، تنها فعاليت‌هاي عادي مانند برگزاري نمازهاي يوميه و نماز جمعه انجام مي‌گيرد.

به جز مساجد، برخي موسسه‌هاي وابسته به شيعيان، براي فعاليت‌هاي فرهنگي؛ مانند وقف و مراکز انتشاراتي ايجاد شده‌است؛ بخشي از اين موسسه‌ها در استانبول و يک موسسه در آنکارا به نام (وقف باب علي) فعاليت مي‌کنند.

همچنين مراکز انتشاراتي شيعيان، نيز فعاليت‌هايي در زمينه انتشار کتب اسلامي و شيعي انجام دارند.

گروه زينبيه: اين گروه يکي از گروه‌هاي فعال شيعه در ترکيه است، که بيشتر مسلمانان مهاجر از مناطق شرقي ترکيه به استانبول هستند و به منظور فعاليت‌هاي اقتصادي به اين شهر آمده‌اند.

رهبر اين گروه (صلاح الدين اوزگوندوز ) است؛ اين گروه در سال‌هاي اخير به موفقيت‌هاي زيادي دست يافته است که از جمله علل آن، مي‌توان به توان اقتصادي برخورداري از حمايت سياسي برخي نمايندگان مجلس اشاره کرد.(۳)

انتشارات آل‌بيت ترکيه: هدف تاسيس‌کنندگان آن، که در استانبول فعاليت مي‌کند، آگاه‌سازي جامعه با فرهنگ و زندگاني اهل بيت(ع) از راه پژوهش‌هاي علمي و آموزشي است.

گروه کوثر: يکي از گروه‌هاي فعال در ترکيه است که بيشتر اعضاي آن را طلاب تحصيل‌کرده تشکيل مي‌دهند؛ رهبري اين گروه با هيات علماء است.

انتشارات کوثر منظم ترين و جديد ترين موسسه انتشاراتي وابسته به اين گروه است که تاکنون بالغ بر ۶۰ جلد کتاب منتشر نموده و بزرگ ترين کار اين موسسه ترجمه و انتشار تفسير قرآن (الميزان) مي باشد.

همچنين لازم به ذکر است که تنها مجله شيعيان ترکيه به نام، (قبله) نيز از طرف اين موسسه به انتشار مي‌رسد؛ از ديگر فعاليت هاي فرهنگي اين گروه مي توان به ترجمه چند فيلم شيعي به زبان ترکي اشاره کرد.

تشکل‌هاي ديني و سياسي شيعيان
بنا به دلايل تاريخي، از جمله ظلم شاهان عثماني عليه علويان و شيعيان، پس از شکل گيري جمهوري ترکيه و آزادي بسيار اندکي که به آنان داده شد، شيعيان و علويان با رژيم لائيک ترکيه کنار آمدند و از هر گونه درگيرشدن با دولت اجتناب نموده‌اند.

به همين دليل هيچ گروه فعال سياسي و يا مخالف دولت در ميان شيعيان وجود ندارد و بنا به اظهارات مقامات ترکيه، هيچ تهديدي از ناحيه شيعيان اين کشور، متوجه حکومت نيست.

در ترکيه، دو جماعت و يا گروه عمده شيعي جعفري وجود دارد که مرکزيت هر دو در استانبول مي باشد؛ گروه نخست، گروه (زينبيه) به رهبري شيخ صلاح‌الدين اوزگوندوز است و گروه دوم، گروه (کوثر) است که به شکل شواريي اداره مي‌شود؛ گروه کوثر تزديک به ۱۳سال قبل، توسط تعدادي از علماي تحصيل کرده در قم بنيان گذاشته شد و به فعاليت پرداخت.

شيعيان ترکيه داراي حزب سياسي مشخصي نبوده و در انتخابات معمولا از احزاب راست گراي ملي و اسلامي حمايت مي‌کنند.

بدين ترتيب که بيشتر شيعيان جعفري مناطق شمال شرقي از حزب افراطي ملي به نام حرکت ملي گرا حمايت مي کنند و در مناطق غربي نيز (در ازمير، بورسا و استانبول ) معمولا طرفدار احزاب اسلامي و ملي هستند.

شخصيت‌هاي مهم شيعي
از شخصيت هاي مهم شيعي مي توان از افراد زير ياد کرد:(۸)
۱. شيخ صلاح الدين اوزگوندوز: که رئيس جماعت زينبيه استانبول است؛ ايشان تحصيل کرده نجف و قم مي‌باشند و از طرف حکومت ترکيه همواره به عنوان رهبر جعفري هاي ترکيه مورد خطاب قرار مي گيرند.

۲. شيخ موسي آيدين: رئيس بنياد باب علي آنکارا، ازمير و اغدير و عضو گروه کوثر.

۳. شيخ قدير آکاراس: امام جمعه مسجد مهديه استانبول و عضو گروه کوثر .

۴. شيخ حمزه آيدين: امام جمعه و جماعت مسجد محمديه استانبول .

۵. شيخ رحمان کارانلوک: امام جمعه و جماعت مسجد اهل بيت (بايراکليازمير)

۶. شيخ بهرام گليي: امام جمعه در مسجد مرکزي قارض.

۷. سيد علي اورميش: امام جمعه در مسجد اهل بيت چوروم.

۸. مير عبداالله و شيخ حسن: هر يک از اين دو امام جماعت يکي از مساجد دو گانه شيعيان در آنکارا را بر عهده ارند.

۹. عباس کاظمي: رئيس موسسه علمي فرهنگي و انتشارات کوثر.

۱۰. عبدالله توران: رئيس موسسه آل طه.

از ديگر شخصيت هاي شيعي مي توان به عيسي گونش، جعفر صادقي، کاظم شيکتاش، مهدي قائمي، ولي بدر، قربان اولوسؤز، پروفسور حسين حاتمي، بلند آي يلديز، شيخ صفر جوشکون، شيخ توکل ارون، شيخ حميد ارون، شيخ حيد توران، شيخ صباح الدين يلماز، ميکائيل کايلد و شيرعلي بيات اشاره کرد.

وضعيت تقليد يا مراجع شيعه در ترکيه
جعفري هاي ترکيه، بيشتر از سه مرجع تقليد مي‌کنند:
۱. آيت‌الله سيد علي خامنه‌اي: بيشتر مقلدان ايشان اعضاي گروه کوثر و شيعيان تابع اين گروه مي باشند.

۲. آيت‌الله شيخ جواد تبريزي: عمده مقلدان ايشان اعضاي گروه زينبيه و حاميان شيخ صلاح الدين مي باشند.

۳. آيت‌الله سيستانی: مقلدان ايشان بيشتر از سوي علماي قديمي ترغيب مي شوند و قشر جعفري‌هاي سنتني را تشکيل مي دهند.

۴. ديگر شيعيان ترکيه نيز بر تقليد از حضرت امام(ره) و آيت‌الله خوئي (ره) هستند همچنين برخي مقلد آيت‌الله فاضل لنکراني هستند.

پی‌نوشت
۱. همان منبع،۸۰

۲. شايان ذکر است که تمام اعضاي اين گروه شيعه نمي باشند و برخي از آنها کردهاي مستبصر و برخي سني مذهب هستند ولي شيعيان نيز در ميان آنها هستند.

۳. حکيم‌پور علي، مرجاني علي، شناسنامه فرهنگي ترکيه، سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامي، چاپ اول، ۱۳۷۳، ص ۳۴.