آرمان هیأت - مراسم تشت‌گذاری

مناسک-داودبهلولی: مراسم تشت‌گذاری در اردبیل به طور خاص و در مناطق ترک‌نشین به طور عام در آستانه محرم برگزار می‌شود.

واقعه کربلا و بسته شدن فرات به روی امام حسین(ع) و یاران‌شان و ایثارگری‌های سقای کربلا، حضرت ابوالفضل(ع) برای رسانیدن آب به تشنگان، و حماسه‌آفرینی آنانی که با لبانی تشنه، شهد شهادت را نوشیدند، به یقین، قداست و جایگاه والای آب را در فرهنگ شیعیان و به‌خصوص ایرانیان، که از دیرباز نیز از جایگاه خاص و معنوی برخورد بوده، عمق و وسعت بسیاری بخشیده است، تا بدان‌جا که انعکاس این امر را در جای جای فرهنگ مردم و به‌خصوص در شکل‌گیری آداب و رسوم و آئین‌ها شاهد هستیم.

از جمله مراسمی که می‌توان در این زمینه معرفی نمود، رسم «تشت‌گذاری» یا «تشت‌گردانی» است که منسوب به اردبیل به طور خاص و مردم آذربایجان به طور عام می‌باشد.

در این آئین، تشت، نماد مشک سقای کربلا، نماد آب، نماد رود و نماد فراتی است که به روی حسین(ع) و یارانش بسته شد.

در اردبیل این رسم از ۲۷ ذی‌الحجه آغاز می‌شود؛ در گذشته این مراسم در روز اول با برگزاری در مسجد جامع شروع می‌شد و از روزهای بعد مساجد دیگر نیز به نوبت تشت‌گردانی می‌کردند.

امروزه نیز این مراسم با اندک تغییراتی در چندین روز با شور و حال خاصی در اماکن مخصوص (مثل حسینیة اوچ‌دکان، مسجد جامع، مسجد اعظم و...) برگزار می‌گردد.

به این صورت که دسته‌هاى زنجیرزنى و سینه‌زنى با نوحه‌سرایی و نواختن طبل و شیپور و حمل علَم‌های عزاداری به یاد تشنگان کربلا، مشکى را پر از آب کرده و آن را به همراه تشت‌هایى از جنس برنز یا مس که به طور معمول بر دوش ریش‌سفیدان هر محله حمل مى‌شود، به مسجد مى‌برند و بعد از طواف مسجد، تشت‌ها در محل مخصوص خود قرار گرفته و با خواندن دعاى مخصوص تشت‌گذارى، پر از آب مى‌شود؛ از این تشت‌ها، بیشتر حاضران و عزاداران مقداری آب به عنوان تبرک و جهت برآورده‌شدن حاجات‌شان برمی‌دارند.

در مواردی نیز ممکن است تشت‌ها قبلاً در خانه‌ای که صاحب آن نذر کرده، قرار داشته باشد که در این صورت دسته‌های عزادار به آن خانه رفته و پس از انجام عزاداری، تشت‌ها را برداشته و به طرف مکان برگزاری مراسم به راه می‌افتند.

در فرهنگ عاشورا در توضیح بیشتر این سنت آمده‌است: مراسم تشت گذاری مراسمی است سنتی که در عزاداری ایام عاشورا و عمدتاً در شهرستان اردبیل برگزار می‏شود و تشت‌های آب را که رمزی از فرات مى‌باشد، در مساجد و حسینیه‏ها می‏آورند.

این سنت به تأسی از اقدام سالار شهیدان و یادآور رفتار جوانمردانه امام حسین(ع) در مقابل سپاه حر مى‌باشد که به روایتی آن حضرت در روز ۲۷ ذی‌حجه آب مشک‌ها را در تشت‌ها ریخته و تمام لشکر حُر و اسبان آن‌ها را سیراب نمودند.

این مراسم از سه روز مانده به محرم در مسجد جامع، مسجد اعظم و سپس در مساجد دیگر اجرا می‏شود؛ تشت‌ها را بالای سرها می‏گیرند و مسجد را دور می‏زنند، سپس در داخل آن‌ها آب می‏ریزند.

مردم دست به تشت و آب آن می‏زنند و این آئین، نوعی بیعت با امام حسین(ع) ‏و حمایت از حضرت عباس(ع) است؛ مردم آب تشت‌ها را در شیشه‏هایی برای شفا و تبرک برمی‏دارند.