آرمان هیأت - جامعه‌شناسی هیئت‌های مذهبی؛ از رویا تا واقعیت

جامعه‌شناسی هیئت‌های مذهبی؛ از رویا تا واقعیت

علل بررسی‌نشدن علمی هیئت‌های مذهبی توسط جامعه‌شناسان

نشریه خیمه؛ جامعه-محمدصادق امینی:‌بدون هیچ تردیدی می‌توان گفت که پیروزی انقلاب اسلامی فقط نظام سیاسی ایران را دگرگون نساخت، بلکه اسباب تحول بسیاری از نهادهای دیگر اجتماعی را نیز فراهم آورد.

در واقع طبیعت ایدئولوژیک انقلاب اسلامی اقتضا می‌کرد نهادهای مختلف جامعه، خود را با ایدئولوژی جدید وفق دهند و آن دسته هم که این قابلیت را ندارند از صحنه حذف شوند. در این بین، از آنجا که ایدئولوژی انقلاب، بنیانی دینی داشت، انقلابیون در نهادهای دینی و منسوب به دین، بیش و پیش از دیگر نهادها واکاوی و بازنگری کردند.

از سوی دیگر، اکثریت توده مبارز و انقلابی را جوانان تشکل می‌دادند؛ جوانانی که در عین حال به تناسب فاصله گرفتن از زندگی جامعه سنتی (در نتیجه سیاست‌های مدرنیزاسیون پهلوی اول و دوم) از شاخصه‌ها و ارزش‌های آن جامعه نیز فاصله گرفته بودند و به همین سبب به آنچه که از گذشته مانده بود، به دیده تحقیر و بدبینی می‌نگریستند.

در این بین هیئت‌های مذهبی نیز، به‌رغم تحولاتی که در درون‌مایة برخی از آنها رخ داده بود، بر همان ساختار و سازمان سنتی خود باقی مانده بودند. هر چند بعد از پیروزی انقلاب حفظ این سنت در شکل پیشین خود برای مدیران و بانیان که عموماً پیشکسوت‌ها و هیئتی‌های مسن بودند، یک ارزش به شمار می‌رفت، اما طبیعتاً نمی‌توانست مطلوب و مقبول جوانان انقلابی باشد که به قدرت هم دست یافته بودند.

با توجه به مسائلی که بدان اشاره شد، می‌توان گفت که پس از پیروزی انقلاب اسلامی فصل جدیدی در سازمان‌یابی هیئت‌های مذهبی گشوده شد؛ فصلی که در برخي زمینه‌ها به انقلابي در ساختار کهن و دیرپای این مجالس انجامید، ضمن آنکه به تنوع و چندگانگی هیئت‌های مذهبی هم موضوعیت و رسمیت بخشید؛ اما مسئلة اصلی که در اینجا قصد پرداختن به آن را داریم این است که آيا به‌رغم چنین تغییرات و نوسانات گستردة ساختاری-محتوایی که در چند دهة گذشته در هیئت‌های مذهبی شاهد آن بوده‌ایم، هیچ‌‌گاه این فراز و نشیب‌ها از منظر علم جامعه‌شناسی مورد نقد و بررسی قرار نگرفته است؟!