آرمان هیأت - گفتگو با استاد شاپور رحیمی

استاد شاپور رحیمی متولد 1326 تهران است؛ وی در سال 1345 فعالیت هنری خود را آغاز کرد. به دلیل اشتیاق به آموختن، نزد اسماعیل خان مهرتاش به یادگیری ردیف‌های آوازی پرداخت و از محضر اساتیدی چون ادیب خوانساری و محمد رضا شجریان نیز بهره‌مند گردید، اما سبک و روش شناسی خویش را مدیون و مرهون زنده‌یاد محمود کریمی می‌داند

شماره 32-31 - ربیع الاول و ربیع الثانی 1428 - فروردین و اردبیبهشت 1386

استاد شاپور رحیمی متولد 1326 تهران است؛ وی در سال 1345 فعالیت هنری خود را آغاز کرد. به دلیل اشتیاق به آموختن، نزد اسماعیل خان مهرتاش به یادگیری ردیف‌های آوازی پرداخت و از محضر اساتیدی چون ادیب خوانساری و محمد رضا شجریان نیز بهره‌مند گردید، اما سبک و روش شناسی خویش را مدیون و مرهون زنده‌یاد محمود کریمی می‌داند؛ وی به مدت 16 سال از محضر این استاد بزرگ بهره برده است؛ ردیف‌های سازی و نواخن عود (بربط) را هم نزد مرحوم نصرالله زرین پنجه و استاد منصور نریمان فراگرفت و از سال 1349 به امر تدریس و آموزش در دانشگاه‌های تهران، شهید بهشتی، علامه طباطبایی، هنرستان ملی موسیقی (وابسته به صدا و سیما) پرداخت و ریاست آن مرکز را بر عهده داشت. از وی سه آلبوم به صورت کاست و cd به نام‌های «گل افشان» و «فصل ایثار» به آهنگ‌سازی جلیل عندلیبی در حافظه‌ی فرهنگ صوتی ایران وجود دارد؛ اجرای بیش از 40 اثر انقلابی در دوران جنگ تحمیلی و انقلاب، برپایی کنسرت‌های داخلی و خارجی متعدد از جمله فعالیت‌های ایشان است.

* به عنوان یک معلم با سابقه‌ی آواز، از اهمیت فراگیری ردیف آوازی در اجرای نوحه ها و الحان مذهبی بگویید؟

ـ به دلیل ارتباط و همبستگی تنگاتنگ و ویژه‌ای که موسیقی مذهبی و دینی ما با موسیقی ردیفی و سنتی دارد و در بسیاری از موارد جدایی ناپذیرند و بدون گزافه و بخصوص در بخش آواز، موسیقی اصیل مدیون و مرهون موسیقی مذهبی و تعزیه می باشد، باید اشاره کنم که فراکرفتن ردیف برای مداحان از ملزومات است.

* درست می فرمایید اما به نظر می‌رسد کل گوشه ها برای اجرای الحان محزون یا آواهای سوگواری ضروری نباشد گوشه‌هایی مثل: گوشت و عشیران موالیان و... و در مقابله گوشه‌هایی هستند که بسیار ضروری اند، آن ها کدامند؟

ـ تایید می کنم و شاید هم فرد مداح فرصت فراگیری همه‌ی ردیف‌ها را که چند سال طول می کشد نداشته باشد اما حد اقل باید گوشه‌هایی مثل: حسینی، راک عبدالله، بیات راجح، مثنوی‌ها، مغلوب، مخالف حجاز، اوج، و... را حتما بیاموزید.

* چه آوازها یا دستگاه‌هایی برای اجرای مرثیه و مداحی‌ها بیشتر قابلیت دارند؟

ـ همه دستگاه‌ها،

شاید مداح فرصت فراگیری همه‌ی ردیف‌ها را که چند سال طول می کشد نداشته باشد اما حد اقل باید گوشه‌هایی مثل: حسینی، راک عبدالله، بیات راجح، مثنوی‌ها، مغلوب، مخالف حجاز، اوج، و... را حتما بیاموزید.

ولی دستگاه نوا و شور بویژه آوازهای افشاری، دشتی و بیات ترک، مناسب‌تر هستند.

* از مداحان قدیمی و تاثیرگذار، کار کدام یک را بیشتر می پسندید؟

ـ یادم هست برخی از مذهبی‌خوانان به قدری با حس و حال و گیرا به دعا و مناجات می پرداختند که مثلا در سحرگاه ماه مبارک رمضان برخی از افراد که به دلایلی نمی‌توانستند روزه بگیرند، برای شنیدن دعای سحر برمی‌خاستند. بزرگانی مثل استاد احمدیان که اساسا خود نوحه ساز هم بود و مسلط به ردیف و نزد استاد مهر تاش ردیف را فرا گرفته بود، یا سید جواد ذبیحی یا آقای علی بهاری و هرگز آواز «ربنا» و «علی گویم علی جویم» و «دعای سحر» و... از خاطره ها محو نخواهد شد.

* شما نوازنده ساز عود هستید و بارها در ایام و ماه‌های عزاداری و سوگواری شاهد عود نوازی شما به شکلی موثر و گیرا و اثر گذار بوده‌ایم، مناسب است بپرسیم قابلیت سازهای ایرانی را برای اجرا در مراسم عزاداری و... در چه حد می بینید؟

- در گذشته از این سازها به دلیل این که وسایل تقویت کننده مثل اکو، بلندگو و... وجود نداشت و صداهای ایرانی هم لطیف و آرام و به لحاظ تنالینه یا ولوم، ضعیف می باشند، کم تر استفاده می‌شد و از سازهایی مثل کلارینت یا طبل و شیپور و سنج بهره می‌گرفتند وگرنه همه‌ی سازهای ایرانی برای بیان احساس، توانا هستند و قدما و معتقدین و عرفا اساسا می‌گفتند سازها در دست اهل دل، حکایت اندوه و حسرت و همدلی با شهدا و آزادگان را بهتر از حنجره‌ها بیان می‌کند.