آرمان هیأت - مدیریت مناسب فرهنگی

جـای خـالـی اسـتـادان و پـیـشـکـسـوتـان در مـراسـم ثـبـت مـلـی تـعـزیـه

سال گذشته بیست و ششم بهمن ماه، تعزیه، ثبت ملی شد. پیش‌تر در شماره ۴۴ و ۴۵ ماهنامه در شهریور و مهرماه ۱۳۸۷ درباره دغدغه‌های کارشناسان و استادان مبنی بر اینکه «هیچ سازمانی به تعزیه نگاه جدی نداشته و برای احترام به یک‌چنین هنر یکتایی کار بنیادی نکرده است.» موضوعاتی را مطرح و از موضوع طرح ثبت جهانی تعزیه در مرکز هنرهای نمایشی در تابستان سال ۱۳۸۳ و پرونده ثبت ملی تعزیه گزارشی ارائه کردیم.

در ادامه پی‌گیری‌های خیمه درباره موضوع تعزیه در فرهنگ آیینی کشور در نشست‌هایی که با رئیس انجمن تعزیه ایرانیان و مسئول ستاد تعزیه اداره کل اوقاف و امور خیریه استان تهران داشتیم (که گزارش این نشست‌ها را می‌توانید در سایت خیمه (www.armaneheyat.ir) و شماره‌های اخیر ماهنامه پی‌گیری کنید.) به ضرورت حمایت عالمانه و منطقی از این میراث ارزشمند ملی و مذهبی تأکید کردیم.

بی‌تردید هر اقدام مفید برای ساماندهی به تعزیه و تعزیه‌خوانی، نیازمند مشاوره از استادانی است که سال‌ها درباره این موضوع تحقیق و پژوهش کرده‌اند. جای خالی بسیاری از کارشناسان و پژوهشگران تعزیه در مراسم ثبت ملی تعزیه این گمان را ایجاد می‌کند که حتی بعد از ثبت ملی، شاهد تغییر و تحول جدی در روند مدیریت و ساماندهی این میراث ارجمند نخواهیم بود و ثبت ملی تعزیه، تنها یک مراسم تشریفاتی و تبلیغاتی باقی خواهد ماند و تأثیری در بهینه‌شدن شرایط و ضوابط آن نخواهد داشت و در آینده هم شاهد نقاط ضعف و مشکلات آن خواهیم بود که امیدواریم این‌گونه نباشد.

از میان همه کسانی که در مراسم ثبت ملی تعزیه جای خالی‌شان احساس می‌شد. نبودن «دکتر جابر عناصری» بیش از همه به چشم می‌آمد. عناصری بیش از ۴۱ سال در دانشگاه‌های تهران به تدریس و تحقیق پرداخته و بیش از ۴۰ کتاب نفیس در زمینه فرهنگ ایران به رشته تحریر درآورده است.
ایشان استادی ممتاز است و از طرف مراکز فرهنگی برای فعالیت‌های کم‌نظیر در عرصه هنر تعزیه و شبیه‌خوانی، لوح ویژه «پدر تعزیه» دانشگاهی ایران را دریافت کرده است.

جابر عناصری در سال ۱۳۲۴ خورشیدی در اردبیل متولد شده و تحصیلات خود را تا سطح دکتری فلسفه و علوم تربیتی در ایران و کسب تخصص در انگلستان (دانشگاه لندن) ادامه داده است.
از مهم‌ترین خدمات فرهنگی ایشان، راه‌اندازی بزرگ‌ترین کتابخانه تخصصی مردم‌شناسی ایران است. این کتابخانه ۲۶ هزار جلد کتاب در حوزه فرهنگ ایران، سه هزار فیلم ویدیویی، اسلاید نسخه‌های نفیس تعزیه و ابزار و ادوات مربوط به آن را شامل می‌شود.

در ادامه معرفی اجمالی چند اثر از دکتر جابر عناصری و برخی کتاب‌های ایشان در قلمرو شبیه‌خوانی و تعزیه را به قلم خود استاد آورده‌ایم: