کد مطلب : ۱۳۰۵۸
موزه محرم؟!
پيمان اسحاقي * : تشکیل موزة محرم را به علت منشاء و دلالت‌های اجتماعی، فرهنگی و مذهبی آن می‌توان از نقطه‌نظرهای مختلفی بررسي کرد. در این بخش، این مفهوم با رویکردی مردم‌شناختی (Anthropogical) بررسي مي‌شود و شماری از نمونه‌هایی که به‌طور مستقیم و یا غیرمستقیم با این موضوع در ارتباط بوده، معرفی و بررسی شده‌اند.
هدف از آماده‌سازی این بخش، نه بررسی عمیق این موضوع، چنانکه شایستة آن باشد، بلکه فتح بابی برای تدقیق مفهومی است که از موزة محرم در نظر گرفته می‌شود. در این پرونده تلاش بوده است تا به این مفهوم از یک‌سو از جنبة نظری توجه شود و از سوی دیگر برخی از مهم‌ترین آثار و عناصر مرتبط با این مفهوم در شماری از موزه‌های معتبر داخل و خارج کشور بررسي و همچنین تعدادی از مراکزی که به صورت مستقیم و یا غیرمستقیم با این مفهوم در ارتباط است، معرفی شود و همواره تلاش بوده است تا با حفظ توجه به عناصر نو و جالب توجه در این امر از بیگانه‌گرایی (Exotism) رایج در این امور، پرهیز شود، بلکه رویکردی واقع‌گرا بدان‌ها اتخاذ شود.
در این مختصر از موزه به منزلة مفهومی شناخته‌شده در علوم انسانی سخن نگفتیم، حال آنکه موزه با آنچه بيشتر در نظر گرفته می‌شود، از زواياي گوناگون، متفاوت است. دربارة نفائس موجود در عتبات مقدسة کربلای معلی بحث نکردیم، با متخصصان دینی دربارة دلالت‌های دستگاه پرشکوه عقاید و فقه شیعی دربارة موزه سخن نگفتیم، سرنوشت برخی اماکن درجة دومی را که مسئولان ایجاد موزة محرم را وعده داده‌اند، پی‌گیر نشدیم و مسائل مطرح‌شده در این بخش را در غایت اختصار به علاقه‌مندان عرضه کردیم.
من تلاش کرده‌ام تا بتوانم، تقریری دقیق از اصلی‌ترین دیدگاه‌ها و عناصر مادی مرتبط با مناسک سوگواری حسینی داشته باشم و شرایطی را فراهم آورم که علاقه‌مندان به این مهم و نیز مسئولان ذی‌ربط بتوانند تصمیمی منتج از اصلی‌ترین تجربیات و افکار در این زمینه را داشته باشند.
در پایان، ضمن پوزش از کاستی‌های این پرونده و تأکید بر این نکته که خطاها و ضعف‌های این نوشتار همگي متوجة بنده است، از بزرگوارانی که به صورت‌های گوناگون مرا در تهیه این پرونده یاری رساندند؛ بيش از همه سيدحسين ميررضي که عمدة زحمات اين پرونده را متقبل بودند و حجت‌الاسلام علی‌اکبر مهدی پور، حمید کریمی، دکتر جبار رحمانی (آثار عاشورايي، شبه‌قارة هند)، غلام‌رضا حسینی معز، دکتر بيوک جامعي (آثار عاشورايي در شهر اردبيل)، دکتر سعید نائینی و نبی‌الله صباغان (کتابخانه و موزة ملی ملک)، محمدجواد غم‌پرور و بهرام محمدی (حسینیة اعظم زنجان)، صغری مینائی و اکرم فیاض (موزة مردم‌شناسی کاخ گلستان) و مریم ابوالفتحی (موزة محرم تبریز) تشکر و سپاس بسیار دارم و اجر تلاش و برآوردگي حاجات ایشان را از لطف مدام حضرت کشتة اشک‌ها، خامس اصحاب کسا، کشتی نجات و چراغ هدایت، ابوعبدالله حسین بن علی علیهما السلام مسئلت دارم؛ گرچه: «خلق می‌داند که در بهداری قرب حسین / دردها را اکثراً عباس درمان می‌کند»
* فارغ‌التحصیل کارشناسی مردم‌شناسی، دانشگاه تهران
هدف از آماده‌سازی این بخش، نه بررسی عمیق این موضوع، چنانکه شایستة آن باشد، بلکه فتح بابی برای تدقیق مفهومی است که از موزة محرم در نظر گرفته می‌شود. در این پرونده تلاش بوده است تا به این مفهوم از یک‌سو از جنبة نظری توجه شود و از سوی دیگر برخی از مهم‌ترین آثار و عناصر مرتبط با این مفهوم در شماری از موزه‌های معتبر داخل و خارج کشور بررسي و همچنین تعدادی از مراکزی که به صورت مستقیم و یا غیرمستقیم با این مفهوم در ارتباط است، معرفی شود و همواره تلاش بوده است تا با حفظ توجه به عناصر نو و جالب توجه در این امر از بیگانه‌گرایی (Exotism) رایج در این امور، پرهیز شود، بلکه رویکردی واقع‌گرا بدان‌ها اتخاذ شود.
در این مختصر از موزه به منزلة مفهومی شناخته‌شده در علوم انسانی سخن نگفتیم، حال آنکه موزه با آنچه بيشتر در نظر گرفته می‌شود، از زواياي گوناگون، متفاوت است. دربارة نفائس موجود در عتبات مقدسة کربلای معلی بحث نکردیم، با متخصصان دینی دربارة دلالت‌های دستگاه پرشکوه عقاید و فقه شیعی دربارة موزه سخن نگفتیم، سرنوشت برخی اماکن درجة دومی را که مسئولان ایجاد موزة محرم را وعده داده‌اند، پی‌گیر نشدیم و مسائل مطرح‌شده در این بخش را در غایت اختصار به علاقه‌مندان عرضه کردیم.
من تلاش کرده‌ام تا بتوانم، تقریری دقیق از اصلی‌ترین دیدگاه‌ها و عناصر مادی مرتبط با مناسک سوگواری حسینی داشته باشم و شرایطی را فراهم آورم که علاقه‌مندان به این مهم و نیز مسئولان ذی‌ربط بتوانند تصمیمی منتج از اصلی‌ترین تجربیات و افکار در این زمینه را داشته باشند.
در پایان، ضمن پوزش از کاستی‌های این پرونده و تأکید بر این نکته که خطاها و ضعف‌های این نوشتار همگي متوجة بنده است، از بزرگوارانی که به صورت‌های گوناگون مرا در تهیه این پرونده یاری رساندند؛ بيش از همه سيدحسين ميررضي که عمدة زحمات اين پرونده را متقبل بودند و حجت‌الاسلام علی‌اکبر مهدی پور، حمید کریمی، دکتر جبار رحمانی (آثار عاشورايي، شبه‌قارة هند)، غلام‌رضا حسینی معز، دکتر بيوک جامعي (آثار عاشورايي در شهر اردبيل)، دکتر سعید نائینی و نبی‌الله صباغان (کتابخانه و موزة ملی ملک)، محمدجواد غم‌پرور و بهرام محمدی (حسینیة اعظم زنجان)، صغری مینائی و اکرم فیاض (موزة مردم‌شناسی کاخ گلستان) و مریم ابوالفتحی (موزة محرم تبریز) تشکر و سپاس بسیار دارم و اجر تلاش و برآوردگي حاجات ایشان را از لطف مدام حضرت کشتة اشک‌ها، خامس اصحاب کسا، کشتی نجات و چراغ هدایت، ابوعبدالله حسین بن علی علیهما السلام مسئلت دارم؛ گرچه: «خلق می‌داند که در بهداری قرب حسین / دردها را اکثراً عباس درمان می‌کند»
* فارغ‌التحصیل کارشناسی مردم‌شناسی، دانشگاه تهران
