ذكر مصیبت یار
بررسی عناصر مادی سوگواری حسینی در موزه بریتانیا
1 دی 1388 ساعت 0:46
گروه مردم‌شناسی: ماجرای وجود اشیای نفیس مرتبط با مراسم سوگواری حسینی، پرماجرا، شنیدنی و جالب است. یکی از اماکنی که تعداد درخور توجهی از این شمار اشیا را در خود دارد، موزه بریتانیا در شهر لندن انگلستان است که از دیرباز به گردآوری و نگه‌داری آثار اسلامی و نیز ایرانی شهرت داشته است.
موزه بریتانیا
موزه بریتانیا (British Museum) یکی از مهم‌ترین و غنی‌ترین موزه‌ها و مجموعه‌های نفیس جهان است که بیش از ۷ میلیون اثر را متعلق به فرهنگ‌ها و زمان‌های گوناگون در خود جای داده است. این موزه در نیمه قرن هجدهم میلادی در شهر لندن تأسیس شد.
موزه بریتانیا دارای بخش‌های مختلفی است از آن جمله می‌توان به بخش هنرهای اسلامی و بخش مردم‌شناسی اشاره کرد. این موزه در بخش‌های ایران باستان و نیز بخش اسلامی بسیار غنی است که از جمله نفایس آن می‌توان به یکی از قدیمی‌ترین قرآن‌های موجود به خط کوفی در بخش هنر اسلامی آن اشاره کرد.
اشیای عاشورایی در موزه بریتانیا
در اینجا تنها نمونه‌هایی از آثار مرتبط با مناسک سوگواری حسینی را به صورت اجمالی معرفی می‌کنیم. توضیحات درباره هریک از این اشیا بر اساس داده‌های رسمی موزه بریتانیاست.
شیء اول: پوستری از حرم امام حسین (ع)
تصویر فوق، تابلویی است از جنس کاغذ و تهیه شده با تکنیک چاپ سنگی که «کارخانه بالتوت فال» (Bolton FAL Works) در شهر «تاردئو» (Tardeo) چاپ و شرکت «همچاندر بهارگایا» (Hemchander Bhargava) در شهر «دریبا» (Dariba) منتشر کرده است.
این اثر که در اوایل قرن بیستم چاپ و منتشر شده است، حرم امام حسین (ع) و محیط اطراف را به صورتی ساده شده نشان می‌دهد.
زیر این تصویر نوشته‌هایی به زبان‌های عربی، نگری و رومی وجود دارد. این تصویر که ۳۵/۷ طول و ۲۶ سانتیمتر عرض دارد، هم‌اکنون در در بخش آسیای موزه بریتانیا نگه‌داری می‌شود. این اثر با شماره ثبت ۱۹۹۰,۰۷۰۷,۰.۲۹ در سال ۱۹۹۰م. وارد موزه بریتانیا شده است.
شیء دوم: یک نقاشی درباره امام حسین (ع)
نقاشی «حسین سیدالشهداء» اثر آنه محمد تاتاری، نقاشی معاصر ایرانی، در سال ۱۹۹۸م. ترسیم شده است. این نقاشی که چهره‌ای آبستره از امام حسین (ع) را ترسیم می‌کند، با ادعیه و زیارات پوشیده شده است. ابعاد این نقاشی ۴۷/۸ در ۳۴ سانتیمتر است.
این نقاشی که در سال ۲۰۰۰ م. به موزه بریتانیا وارد شده، تاکنون در سه نمایشگاه وابسته به این موزه به نمایش درآمده است. «حسین سیدالشهداء» به شماره ثبتی ۲۰۰۰,۰۷۲۴,۰.۱ در بخش خاورمیانه موزه بریتانیا نگه‌داری می‌شود.
شیء سوم: پنجه‌ای فولادی
این پنجه برنجی که علامت عزاداری امام حسین (ع) به حساب می‌آید، از جنس مس با تکنیک قلم‌کار متعلق به قرن هجدهم و نوزدهم میلادی است. کارشناسان، این پنجه برنجی را مورد استفاده در ایران یا عراق می‌دانند. در یک سمت این پنجه، اسامی امامان شیعی (ع) و در سوی دیگر آن اسب‌های بالدار براق که در دو سوی یک بنای گنبدی ایستاده‌اند، قرار دارد. این بنای گنبدی احتمالاً قبـ‹الصخره باشد. این نوع پنجه‌ها که در عزاداریهای شیعی استفاده می‌شود، عموماً به منزله نمادی از دست‌های حضرت عباس (ع) شناخته می‌شود. این شیء هم‌اکنون در بخش خاورمیانه موزه بریتانیا نگه‌داری می‌شود. ارتفاع این پنجه ۴۱ سانتیمتر است. در سال ۲۰۰۳ م. این شیء در نمایشگاهی در دانشگاه ملبورن / استرالیا به نمایش در آمد و قرار است، در سال ۲۰۱۰ م. در شهرهای نیوکاسل و منچستر / انگلستان در نمایشگاه «تختی: قهرمان ایران مدرن» هم به نمایش درآید.
شیء چهارم: علمی از جنس طلا و برنج
این علم از جنس طلا و برنج و به صورت طلاکار ساخته شده است. بر روی این علم از قسمت پایینی تا بدنه بالایی نقوشی وجود دارد که مضمون آن عبارت‌اند از: «یا الله، محمد، علی، فاطمه، الحسن، الحسین، علی، محمد، جعفر، موسی، علی، محمد، علی، الحسن، علی، الله» دایره بالایی این علم عبارت‌های «الله» و «علی» نقش بسته است.
این علم را در سال ۱۸۸۸م. سر آگوستوس ولستون فرانکس (Sir Augustus Wollaston Franks) به موزه بریتانیا وارد کرده و تاکنون در سال‌های ۲۰۰۳م. در دانشگاه ملبورن / استرالیا و در سال ۲۰۰۵م. در موزه هنرهای اسلامی / مالزی به نمایش درآمده است.
شیء پنجم: علمی از دکن
تصویر حاضر علمی برنزی را نشان می‌دهد که قلع‌اندود شده است.
این علم که در دکن ساخته شده است. دکن و مرکز آن شهر حیدرآباد از دیرباز محل حضور شمار زیادی از شیعیان شبه‌قاره هند بوده است. این علم از مقطعی در پایین و زبانه‌هایی در بالا تشکیل شده است.
بدنه قلع‌اندود این علم، ساییده شده است. طول این علم ۵/۲۱۴ (با پایه و ۵/۲۰۲ بدون پایه) عرض آن ۸/۷۳ سانتیمتر است. این علم در ۱۹۲۰ م. به‌وسیله انم هاینان (Mrs. Hallinan) به موزه بریتانیا اهدا شده است.
شیء ششم: علمی از طلا و برنج
این علم از جنس برنج است و طلاکاری شده است. ساختش در ایران بوده و به خط نسخ و ثلث عباراتی بر آن نقش بسته است. این علم ۱۲۷ سانتیمتر طول دارد و در سال ۱۸۸۸م. سر آگوستوس ولستون فرانکس (Sir. Augustus Wollaston Franks) آن را به موزه بریتانیا اهدا کرده است.
شیء هفتم: اثری چاپی از دوره قاجار
تصویر حاضر اثری است چاپی، نشان‌دهندۀ عزاداریهای حسینی در عصر قاجار که در مکتب قاجار نقاشی شده است.
اصل این تصویر چاپی، یک نقاشی رنگ و روغن است از پنج پسربچه که دور یک علم سینه می‌زنند. این علم با پارچه‌های سبز و قرمز و پرهای سفید پوشانده شده است. پشت آن به انگلیسی نوشته شده است: «یک دسته‌گردانی در محرم». قطع این تصویر ۵/۱۵ در ۵/۱۱ سانتیمتر است.
این اثر متعلق به حدود ۱۸۵۰م. است و در سال ۲۰۰۶ م. به موزه بریتانیا وارد شده است. اثر حاضر به شمارۀ ثبت ۲۰۰۶,۰۳۱۴,۰.۱ در بخش خاورمیانۀ موزۀ بریتانیا نگه‌داری می‌شود.
شیء هشتم: پوستری حاوی مرثیه
این پوسترِ کاغذی در دهه ۱۹۷۰ میلادی در ایران به چاپ رسیده است. ابعاد این پوستر ۲۲/۹ در ۳۱/۹ سانتیمتر است. اشعار این پوستر به این شرح است:
«ای کشته بی‌سر که سراپا همه جانی / کیست کز دادن جانی بخرد جان جهانی / ما تو را کشته نخوانیم که در صورت معنی / زنده اندر دل عشاق به ماهیت جانی / عجبی نیست که عرش دل ما جای تو باشد / دوست را جز دل عاشق نبود هیچ مکانی»
این پوستر را در سال ۲۰۰۵ دکتر ونتا پورتر (Dr. Venetia Porter) به موزه بریتانیا اهدا کرده است.
کد مطلب: 13065
آدرس مطلب: https://www.armaneheyat.ir/issue/13065/ذكر-مصیبت-یار
آرمان هیأت
https://www.armaneheyat.ir
